Helgarpósturinn - 22.12.1983, Blaðsíða 21

,,Svona
eftir Pál Baldvinsson, Árna Þórarinsson, Guðjón Arngrímsson og Ingólf Margeirsson
var Sandra“
Umbi sf. sýnir í Háskólabíó:
Skilaboö til Söndru
byggda á samnefndri skáldsögu eftir Jökul
Jakobsson.
Leikstjóri: Kristín Pálsdóttir.
Handrit: Guðný Halldórsdóttir o. fl.
Taka: Einar Bjarnason.
Klipping: Karl Sigtryggsson.
Hljód: Böduar Gudmundsson.
Hljódklipping: Þorsteinn Úlfar Björnsson.
Báningar: Ragnheiður Haruey
Suiðsmynd: Hákon Oddsson.
Tónlist: Gunnar Reynir Sueinsson.
Upptökustjóri: Árni Þórarinsson.
Framkuæmdastjóri: Guðný Halldórsdóttir.
Frumsýning 17. desember.
„Það eru ekki þessi, heldur næstu jól, sem
eru brandajól", sagði hann kíminn og sló
fram mjóum fingrum. Svo kom glampi í
auga: „Það eru sko bestu jólin fyrir bíóin, þá
fara allir í bíó. Þá verður maður til“.
Hann var sýnilega búinn að plana næsta
gullævintýri enda maður sem lifir ekki leng-
ur í mánuðum og árum, heldur bíómyndum,
einn úr þessum ört stækkandi hópi: kvik-
myndakall — ný tegund af iðnaðarmanni.
Það er gaman að þeim sem öllu vilja fórna;
tíma, húsi og heilsu, svo þjóðin geti árlega
séð nokkrar innlendar bíómyndir. Ef það á
að styðja einhvern íslenskan iðnað, þá er
það skemmtanaiðnaðurinn.
Mér finnst sjálfsagt að þjóðin hópist á allar
íslenskar myndir, sem er nokkuð frekt af
manni sem ekki hefur séð nema þrjár kvik-
myndir frá síðustu árum, reyndar afsakaður
með dvöl í öðru landi. En enginn sem rekst
á íslensk dagblöð og íslendinga erlendis
kemst hjá auglýsingaherferðum kvik-
myndakallanna, öllu sjálfshólinu fyrir og
eftir, að ógleymdu hrósinu í skríbentum
blaðanna. En mátti við öðru búast af þjóð-
inni, fyrst hún fór að búa til bíómyndir —
hlutu þær ekki að verða með því albesta sem
gert væri í henni veröld?
Árni og Kristín, völdu þá leið að búa til senni-
lega sögu með Jónas sem þungamiðju, án
þess að hann ráði nokkru um ferðina, mynd-
málið lúti í einu eða neinu hans hugarástandi
með t.d. skeytingu, sjónarhornum, litblæ.
Þau hafa þannig þegar í handriti ráðið miklu
um myndræna útfærslu. Atburðarásin er
hæg og sígandi, samt ekki um of; hver at-
burður vandlega rammaður, nema ferðirnar
í bæinn; fylgt til skiptis talanda og hlustanda,
einum, tveim eða fleirum, inni og úti.
Myndavél lítið hreyfð og klipping stillt.
Ekkert rugl á þessum bæ, enginn hraði í
myndskeiðum, hvergi ankannaleg sjónar-
horn, þó meginpersóna myndarinnar sé á
barmi örvæntingar, fríki út og fái taugaáfall.
Bara sólíd og sennileg atburðarás. Og undir
hljómar þessi líka frábæra tónlist.
Tilbúnir á támjóu skónum
Jónas er fáskiptinn maður, ögn vandræða-
legur þegar hann opnar munninn. Okkur er
forsaga hans lítt kunn, ef frá er talinn kaflinn
um Rjúpuna, þ.e. almenn lýsing á hans kyn-
slóð sem var komin með embættis- en ekki
stúdentsprófsskírteini þegar unglingar voru
allt í einu komnir með sítt hár. Smá mistök
þar, mín kæru. Fyrir hreina tilviljun fær
hann gullið tækifæri og raunar dæmdur til
að klúðra því.
Bessi Bjarnason gekk að þessu hlutverki
vafningalaust. Undraði engan sem fylgst
hefur með ferli hans, jafnvel bara síðasta
áratug. Víst saknaði maður dramatískari til-
þrifa, svo leikandi létt sem hann fór með sitt.
En ekki dugar að biðja um það sem ekki
fæst.
Dagvaxandi drykkjuskapur Jónasar leiðir
fljótt út í örvæntingu, hann hefur færst of
mikið í fang og veldur því ekki. Hann getur
ekki skrifað eins og Snorri Sturluson „knú-
inn af ytri aðstæðum". Hann bara bugast.
Vissulega tókst Bessa að sýna þessa breyt-
ingu sem verður á högum Jónasar, en hand-
rit kvikmyndarinnar nær bara of skammt.
Þar er hreinlega sleppt úr þeim stutta sælu-
tíma sem þau Sandra eiga ein saman, áður
en laugardagsriddararnir koma og ríða hjá
þeim húsum. Svo Bessa var gefið miklu
minna svigrúm en hann átti skilið.
Grœnlakkadar neglur
Sandra ætti með réttu að vera léttpönkuð
í dag, í sögunni má sjá þess nokkur merki að
hún lagar sig að tímanum, þó höfundurinn
hafi hana leif frá hippatímanum. Hún er í
sögunni málsnjöll og ákveðin, en verður í
kvikmyndinni þegjandaleg og drumbsleg
stúlka. Engin leið er að skilja hvers vegna
hún nær þessum tökum á Jónasi. Öll sam-
skipti þeirra á tjaldinu eru svo fáleg að lykt-
irnar verða ósennilegar. Ásdís Thoroddsen
réð ekki við þetta hlutverk og hefur ekki
fengið mikla aðstoð leikstjóra ef marka má
framsögn hennar. Það var fífldirfska að velja
hana í lykilhlutverkið og verður vonandi að-
standendum Umba sf. holl lexía. Atvinnu-
menn hafa annað fas, skilja betur hvaða leið
er færust til að skila sínum hlut til áhorf-
andans, sbr. Guðbjörgu Thoroddsen, Bryn-
dísi Schram og Rósu /ngólfsdóttur, sem í
smáum og stórum hlutverkum leystu sín við-
fangsefni af stakri prýði.
Fundvísi Umba sf. brást hvergi í vali á karl-
peningi í hin smærri hlutverk. Þorlákur
Krístinsson stal senunni frá bróður sínum
Bubba á eftirminnilegan hátt. Var svolítið
fumandi í fyrsta atriðinu. Hvar var róandi
rödd leikstjórans þá? Svo náði hann jafn-
vægi og fylgdi hverri hreyfingu eftir af full-
komnum sannfæringarkrafti. Andrés Sigur-
uinsson var einstaklega aðlaðandi í sínu hlut-
verki og lék vel. Brúsi Bjössa B. var óborg-
anlegur.
Póstkort med mynd Danadrottning-
ar
„Ég vitja þín þegar síst varir" voru skila
boðin frá Söndru til Jónasar, send frá Kaup-
mannahöfn á póstkorti. Þeim sleppir sagan í
myndinni. Það er í lagi, sagan gengur upp í
sennileika sínum fyrir þvL Athugasemdir
um „þjóðararf" og mannlega reisn okkar
tíma komast líka til skilaT vona ég. Jafnvel sú
skoðun Jökuls að mannfólkinu megi skipta í
kynslóðir og þeim svipi til árganga af víni;
sumar eru góðar, sumar vondar, jafnvel hún
kemst til skila, hvað sem hún á annars mik-
inn rétt á sér.
Það sem missir sín er tilfinningalegt sam-
band Jónasar og Söndru, samband sem kvik-
mynd hefði átt að skila betur en t.d. bók. Lát-
um vera þó anarkismi Söndru sé fyrir borð
borinn, hún vængstífð pólitískt, en hún mátti
ekki glata þeim töfrum sem heilluðu Jónas,
þeir urðu að heilla okkur líka. Draumur
Jónasar með þessari stúlku er ekkert ólíkur
draumum margra annarra karlmanna í
verkum Jökuls, fjarrænn og kjánalegur í
hörðum heimi; sá draumur rataði ekki inn í
þessa kvikmynd: „...reisum lítinn bæ í rúst-
um, höfum eina kú og kannski geit og svo á
sunnudögum förum við í bíó“. Því síðast-
nefnda getum við að minnsta kosti komið í
verk. - PBB.
Sú allra nýjasta í bœnum
Skilaboð til Söndru er síður en svo merki-
leg kvikmynd; satt að segja þá er hún frekar
lítilfjörleg í bókstaflegri merkingu orðsins en
ekki ósnotur. Hún er alls ekki leiðinleg, kím-
in frekar en hlægileg, heldur áhorfanda
spenntum og flytur honum á lúmskan en
hljóðlátan hátt erindi sem margsinnis hefur
verið brýnt fyrir okkar gráu skollaeyrum,
ekki ósjaldan af höfundi sögunnar sem
filman er sótt í, Jökli Jakobssyni.
Ástæðulaust er að rekja hér efnisþráð,
hann er margkynntur í öllum aðalatriðum
þessa dagana í fjölmiðlum; eins má lesa
hann í heild sinni á bók, eða bara fara í bíó
og sjá myndina eftir helgi! í kjarna sínum er
sagan lýsing tveggja ólíkra lífsviðhorfa:
manns á miðjum aldri sem sér til beggja átta,
aftur og fram, en er á hverfanda hveli; og
unglingsstúlku sem í bernsku sinni þekkir
ekki neitt nema sínar ungæðislegu þrár,
vonir, kröfur og óbilgirni.
Þetta er gömul saga og ný, og vel skiljan-
legt að Umbi sf. skuli ráðast í að kvikmynda
hana.
Ekki er uppá Jónas logið
Þegar efni er sótt í ritverk sem er fyrirliggj-
andi, þá ríður á að handritahöfundar taki
snemma afgerandi ákvarðanir um hvernig á
að segja söguna í mynd. í þessu tilfelli er það
nokkuð snúið mál. Sagan er skrifuð af Jónasi
sjálfum, hann segir söguna, hún er orðsend-
ing hans til Söndru, sem er vissulega hægt
með bók, en gengur ekki með heila bíó-
mynd — eða hvað?
Jónas hefur „aldrei kunnað að tala við
fólk" og frásögn hans af þessu sumri, sem
hann átti í litlu þorpi við hafið, er sögð í
margskonar tón. Hann blekkir sjálfan sig í
frásögninni, verður hátíðlegur.barnalegur,
rómantískur, og sleppir úr. Sumt sem hann
lætur ósagt ræður mestu um örlög hans:
hann þykist í sögulok hafa öðlast lífsgrund-
völl í traustri og skýlausri ást á Söndru, en
það getur líka verið blekking og tál. Bæði í
bók og mynd yfirgefur þessi æskubjarta
huldukona hóllvin sinn í raunum og hleypur
á burt! Stingur af!
Það er stóra spursmálið hvernig handrits-
höfundar telja sögunni best borgið í bíó-
mynd: Guðný og hennar samstarfsmenn,
Jólahasarinn
Austurbœjarbíó: Superman III
Bandarísk. Árgerð 1983.
Handrit: Dauid og Leslie Newman.
Leikstjóri: Richard Lester.
Aðalhlutuerk: Christopher Reeue, Richard
Pryor, Robert Vaughn.
Ekki verður þverfótað fyrir viðamiklum
seríumyndum í jólamyndaframboði bíó-
anna. Innanum stórveldaleik Bondanna
tveggja og þriðja bindi Stjórnustriða flýgur
Súperman III í nokkuð skondinni fantasíu
um ,,tölvubyltinguna“. Yfirleitt eru þessar
ofurmennahasarmyndir núna heldur þreyt-
andi útþynningar á áður útþynntum hug-
myndum þar sem allt hugvit aðstandenda
fer í að breiða yfir skort á því sama með ein-
skærrl tækni kvikmyndakúnstarinnar.
Þannig var t.d. Superman II. En Superman III
er, þótt býsna brokkgeng sé, óvenju fersk af
svona formúlumynd að vera.
Framanaf er myndin heldur tvístígandi,
vippar sér yfir í snjallan millikafla, en sveigir
svo í restina aftur inná braut hins hefð-
bundna seríuhasars. í þessum millikafla
tekst stórskúrkinum (Robert Vaughn) með
aðstoð útfríkaðs tölvusénís (Richard Pryor)
að stefna tölvuvæddu þjóðfélagi þangað
sem hann vill og eftir að vinur vor Superman
setur strik í þann reikning þeirra breyta þeir
honum með sömu tölvutækni í alkóhólista
og alhliða skepnu. Það var skemmtilegt upp-
átæki og greinilegt að Christopher Reeve
naut hverrar mínútu, uns sá góði blaðamað-
ur Clark Kent náði aftur tökum á betri helm-
ingi sínum og svaraði í sömu mynt.
Þótt ofannefndir leikarar fari á kostum í
myndinni er hún samt býsna kaótísk, og bú-
ið er nánast að skrifa Margot Kidder í hlut-
verki Lois Lane út úr sögunni og setja í stað-
inn Lana Lang, heldur lummulega æskuást
Kents (Annette O'Toole). Ekki er það nú til
. bóta.
Og ekki er það heldur til bóta fyrir kvik-
myndaáhugafólk ef 70% af myndaframboð-
inu verða svona instantseríur. Þær eru nán-
ast forrit sem svo má stinga inní þá kvik-
myndatölvu sem Hollywood er að verða.
Superman III snýr á þessa þróun með dálítið
lunknum hætti.
-ÁÞ.
Stjörnubíó: Bláa þruman (Blue Thunder)
Bandarísk. Árgerð 1983. Handrit: Dan
O'Bannon og Don Jacoby. Aðalhlutuerk:
Roy Scheider, - Warren Oats, Candy Clark ,
Daniel Stern, Malcolm McDowell. Leik-
stjórn: John Badham.
I upphafi þessarar ágætu spennumyndar
er tekið fram að allur búnaður og ofbeldis-
tæki í myndinni sé til í raunveruleikanum og
reyndar notaður í Bandaríkjunum nú þegar.
Þessi fullyrðing er náttúrlega sölutrikk, þó
hún sé sjálfsagt sönn — ætluð til að skjóta
áhorfendum skelk í bringu og fá þá til að
leiða hugann að Stóra bróður Orwells, sem
reyndar á ekki illa við nú þegar stutt er orðið
í 1984.
Söguþráðurinn í Blue Thunder snýst í
Nýja bíó:
Stjörnustríð III (Return of the Jedi)
Bandarísk. Árgerð 1983
Handrit: Lawrence Kasdan og George Lucas.
Aðalhlutuerk: Mark Hamill, Harrison Ford,
Carrie Fisher, Billy Dee Williams, Alec
Guinness o.fl.
Framleiðendur: Howard Kazanjian og
George Lucas.
Leikstjórn: Richard Marquand.
Þá er þriðja myndin í stjörnustríðaflokkn-
kringum óhugnanlegt apparat kerfisins —
lögregluþyrlu búna fullkomnasta tölvubún-
aði sem „sér“ inní heimili fólks, „heyrir" það
sem sagt er í órafjarlægð, og byssu sem mið-
að er með augnhreyfingum einum saman.
Tölvan sér til þess að hlaupið beinist að því
sem flugmaðurinn horfir á. Þegar við bætist
yfirburða vélarafl og brynvarinn skrokkur
og flugmaður sem til er í allt — þá er komið
fínt efni í þriller.
Þetta er ein af þessum myndum þar sem
þráðurinn skiptir minna máli en hasarinn
sjálfur. Hún er um gamalreyndan flugmann,
sem á vegna slæmrar reynslu frá Viet Nam
við „óveruleg" sálræn vandamál að stríða.
Hann verður ásamt félaga sínum vitni að
morði á lögreglukonu og hroðvirknisleg
um komin. Hún er útþynning á hinum tveim-
ur en um leið endalok kviðunnar um Loga
geimgengil, Hans Óla, Lilju prinsessu, Svart-
höfða og Keisarans vonda. Eða skyldi vera
hægt að teygja lopann enn þegar Svarthöfði
hefur tekið ofan grímuna og dáið, Helstirn-
inu endanlega útrýmt, öll fjölskyldutengsl
og leyndarmál lögð á borðið og hið góða
sigrað?
Þessi mynd er líkt og hinar fyrri ofhlaðin
tæknibrellum, búningum, förðun, dúkkum
og grímum að ógleymdri yfirgengilegri at-
rannsókn málsins vekur grunsemdir hans
-um að ekki sé allt með felldu. Og í ljós kemur
andstyggilegt plott yfirmanna lögreglunnar
og hersins — með þyrluna sem miðpunkt.
En þráðurinn, þó þokkalegur sé, er aðeins
farvegur fyrir framúrskarandi „aksjón" í
loftinu yfir, í kringum og á götunum fyrir
rieðan háhýsin í Los Angeles. Þar tekst John
Badham (Saturday Night Fever, Dracula) og
kvikmyndatökumanninum John A. Alonzo
með magnaðri töku og úrvinnslu að hrífa
áhorfandann með og gera hann að tauga-
trekktum þátttakanda í eltingaleikjunum og
bardögunum. Fyrsta flokks spennumynd.
— GA.
burðarás. Það er þó farið að slá í formúluna
hans Lucasar, nema að einstaka maður hafi
gaman af að spá í þennan hafsjó af tilvitnun-
um og paródíu á allar hugsanlegar gerðir
kvikmyndasögunnar og bókmenntasögunn-
ar sem handritahöfundar hrúga saman í
einni mynd. f Stjörnustríði III má finna ótelj-
andi persónur og stílbrigði sem spanna alít
frá grískum goðsögnum til prúðu leikar-
anna. En ósköp er formúlan orðin þreytt og
endurtekningarnar hvimleiðar.
— IM
HELGARPÓSTURINN 21