Helgarpósturinn - 04.10.1984, Blaðsíða 7

Krisf ján Thorlacius
eftir ÓlaTynes Teikning: Anna Gunnlaugsdóttir
Kristján Thorlacius, formaður BSRB, hefur verið allmikið í sviðsljósinu síðustu
vikumar. Kristján á að baki langan feril bæði í opinberri embættisvörslu og sem
verkalýðsleiðtogi. Hann aðhylltist framsóknarstefnuna um árabil og sat jafnvel á
Alþingi sem varamaður. Hann var þó alltaf á vinstri væng Framsóknar og eftir því
sem tímar liðu átti hann erfiðara með að sætta sig við stefnu flokksins, sérstaklega í
launamálum. Þar kom að hann sagði sig úr flokknum og hefur verið talinn pólitískt
óháður síðan.
Viðmælendur Helgarpóstsins eru flestir sammála um að Krist ján haf i unnið mikil
afrek eftir að hann tók við forystu BSRB. Fyrir hans daga var bandalagið lítið og
máttvana en er í dag meiriháttar afl í þjóðfélaginu. Kristján þykir standa fast á
sínum málstað og er jafnvel sakaður um valdahroka í skjóli þeirrar miklu fjölda-
hreyfingar sem hann ef fyrir. Þegar verið var að vinna þessa Nærmynd var talað við
mikinn f jölda fólks, bæði samherja og andstæðinga. Þetta er sú mynd sem það gaf
af manninum og verkalýðsleiðtoganum Kristjáni Thorlacius:
Kristján Thorlacius, formaður
BSRB, fæddist að Búlandsnesi í
Suður-Múlasýslu 17. nóvember
1917. Foreldrar hans voru hjónin
Ólafur Thorlacius héraðslæknir
og Ragnhildur Pétursdóttir Egg-
erz. Þau Ólcifur eignuðust sjö
börn og af þeim náðu fimm full-
orðinsaldri. Auk Kristjáns voru'
það Sigurður Thorlacius skóla-
stjóri, Birgir ráðuneytisstjóri, Erl-
ingur leigubílstjóri og Ragnhildur
sem féil frá um þrítugt.
Fyrir utan að sinna læknis-
störfum rcik Ólcifur stórt og fjöl-
breytt bú að Búlandsnesi. Jörðin
er skammt frá Djúpavogi svo
Kristján var ungur þegar hann
kynntist störfum til sjávar og
sveita. Sveitin virðist sitja enn í
honum þótt hann hafi flutt þaðan
ungur, því hann fer tíðum í iangar
gönguferðir útfyrir borgina og
var lengi ötull veiðimaður. Þau
Ólcifur og Ragnhildur ráku mikið
myndcirheimili og þar var jafnan
mjög gestkvæmt, enda minnist
Kristján æskuáranna með hlýju
og ánægju.
egar Kristján var ellefu
ára fluttist fjölskyldan til
Reykjavíkur þar sem faðir
hans gerðist lyfsölustjóri. Kristján
var að sjálfsögðu sendur í bama-
skóla, fyrst í Miðbæjarskólann og
svo í Austurbæjarskólann, þegar
hann tók til staría. Kristján virð-
ist hafa verið ósköp venjulegur
unglingur og ekkert sérstakt í fari
hans þá sem benti til þess að
hann ætti eftir að verða meiri-
háttar verkalýðsleiðtogi.
Meðal skólafélaga hans var
Hans G. Andersen sendiherra:
„Kristján var hinn ágætasti fé-
lagi og vinur. Það eru nú meira en
fimmtíu ár síðan við vorum sam-
an í Miðbæjarskólanum þannig
að minningamar em orðnar dá-
lítið óljósar. En ég man að Krist-
ján var vel liðinn í skólanum og
tók jafnan þátt í því sem þar var
að gerast í félagslífinu, þótt það
hafi nú ekki verið eins fjölbreytt og
nú er. Leiðir okkcir lágu ekki sam-
an eftir þetta, en ég á ekkert nema
góðar minningar um þennan
gamla skólafélaga."
Annar skólafélagi Kristjáns á
þessum ámm (um 1930) var Þór
Guðjónsson veiðimálastjóri:
„Vk5 vomm saman bæði í
barna- og gagnfræðaskóla. Mér
féll vel við Kristján. Hann var afar
þægilegur í umgengni, en glað-
vær ágætlega þegar hann var
með vinum sínum. Hann var
kannski frekar hlédrægur og eng-
inn sérstakur forystumaður þá;
það hefur komið seinna. Sigurður
heitinn Thorlacius, bróðir hcins,
var skólastjóri í Austurbæjcir-
skólanum og hann og Aðalsteinn
Sigmundsson stofnuðu unglinga-
félagið Þröst sem við Kristján
vomm báðir í. Við fórum í göngu-
ferðir og ferðalög og Kristján féll
alltaf vel inn í hópinn. Hann
reyndi aldrei að skáka í skjóli
þess að stóri bróðir hans væri
skólastjóri. Mig minnir að Krist-
ján hafi verið þokkalegasti náms-
maður en námsgetan var nú ekki
það mikilvægasta á þeim ámm.
Þá var mikilvægara að skóla-
bræðurnir væm góðir félagar og
það var Kristján. Hann var til
dæmis hláturmiidur jregar sagð-
ar vorú sögur."
egar ég hitti Kristján að
máli stutta stund milli
stríða til að fá hjá honum
nokkrar þær upplýsingar sem
nauðsynlegar em fýrir Nær-
mynd, komst ég að því að hann
hlær ekki einungis að góðum
sögum heldur kann hann líka að
segja þær. Þar sem pólitísk mál
eru nú öl) mjög við viðkvæm og
þær sögur sem við skiptumst á
vom allar pólitískar segi ég ekki
meira „á þessu stigi málsins"
(eins og Kristján segir gjcimcm),
en miðað við að hann er vel til
vinstri og ég „pínulítið" til hægri,
lynti okkur vel. Þeir sem þekkja
Kristján vom ekkert hissa á því:
„Kristján virðist oft nokkuð
þungur“, sagði einn af kunningj-
um hans innan BSBR. ,J sjón-
varpinu til dæmis og í blöðunum
virðist hann vera harðskeyttur
og alvarlegur baráttumaður sem
hugsar ekki um annað en launa-
mál. En það er ekki rétt mynd.
Þess ber-að gæta að hann er ekki
kallaður til af sjónvarpinu eða
blöðunum nema eitthvað alvar-
legt sé að gerast í kjaramálum.
Og þá em auðvitað engin gaman-
mál á ferðinni. En þess utan, ef þú
talar við hann persónulega, er
hann allra manna ljúfeistur. Þá
leggur hann lcmdsföðurhlutverk-
ið alveg á hilluna."
Björn Arnórsson, hagfræðing-
ur BSRB, er á sama máli: ■
„Kristján er allra manna létt-
astur í skapi þegar svo ber undir.
Það bregður mörgum við þann
gálgahúmor sem til dæmis er
viðhafður í kaffitímanum hjá okk-
ur. Þá er ekkert heilagt. Þetta er
auðvitað viss öryggisventill; þeg-
ar álagið er mikið er nauðsynlegt
að létta dálítið á tilvemnni. Ég get
nefnt þér sem dæmi að ég var
búinn að heyra að Helgarpóstur-
inn væri að skrifa Nærmynd af
Kristjáni áður en þú hringdir og
ég sagði þá: „Ég vona að Óli
hringi í mig svo ég geti rakkað
kvikindið niður." Þeim sem ekki
þekkir til hefði sjálfsagt bmgðið
við að heyra mig segja þetta, en
Kristján hefði glott við.“
En snúum aftur til þess tíma
þegar Kristján hóf skóla-
göngu í Reykjavík, hafcmdi
kvatt sveitina sína með töluverð-
um trega. Hcmn lauk gagnfræða-
prófi 1935 og hóf þá fljótlega störf
sem „innanþingsskrifari" jafn-
framt því sem hann „vfkaríeraði"
fyrir Birgi bróður sinn sem þá
starfaði í stjómarráðinu. Birgir
hcifði reyndar líka fengist við
þingskriftir.
Einn af samstarfsmönnum
þeirra var Helgi Tryggvason yfir-
kennari, sem veirð yfirþingritari.
Hann man vel eftir Kristjáni þótt
þeirra kynni hafi ekki náð útfyrir
veggi Alþingis.
„Þingritararnir vom yfirleitt
prýðismenn en þeir vom flestir
ungir og sumir mættu ekki nógu
vel. Það kom fyrir að vín var haft
um hönd og það gat komið niður
á starfsorkunni. Það átti ekki við
um Kristján og ekki Birgi heldur.
Þeir bræður vom mjög reglu-
samir og ræktu sitt starf af stakri
samviskusemi. Kynni mín af
Kristjáni vom ekki önnur en þau
sem gerast á vinnustað og það
sem ég man helst eftir honum er
að hann var duglegur og sam-
viskusamur."
Kristján var því strax á unga
aldri kominn í innsta hring