Helgarpósturinn - 13.12.1984, Blaðsíða 20

Thorbjörn Egner tekur
lagið með barnabörn-
um slnum í stofunni
heima. Sonardóttir
hans leikur á gamla
banjóið en sjálfur spil-
ar Egner á píanóið frá
æskuheimilinu.
(Ljósm. Trygve Indre-
lid. NÁ-foto.)
HEF VARÐVEITT
LUND BARNSINS
HP heimsækir þúsundþjala-
smiðinn Thorbjörn Egner, höf-
und Kardimommubæjarins,
Dýranna í Hálsaskógi, Sí-
glaðra söngvara, Karíusar og
Baktusar og margra annarra
verka
eftir Ingólf Margeirsson
Osló í endadan nóvember. Vetur-
inn er enn ókominn, þad er eins
konar vorstemmning í lofti; regnúdi
og dimmt yfir og hitastig vel yfir
frostmarki. Thorbjörn Egner sveipar
að sér óhnepptri peysunni og stiklar
á móti mér út úr lágreistu timbur-
húsinu og gegnum gulleitan garð-
inn, lágvaxinn en samanrekinn
með síðar hœrur sem umlykja bros-
andi og vingjarnlegt andlitið. Hann
er hlaðinn lífskrafti og hver skyldi
trúa að maðurinn sé hátt á áttrœðis-
aldri og vinni langan og strangan
vinnudag. Enda sögupersónurnar
margar sem maðurinn hefur skap-
að og allur heimurinn biður um þœr
á hverjum degi, hvort sem ftgúrurn-
ar heita Karíus og Baktus, Bastían
bœjarfógeti, Kasper, Jesper og Jón-
atan, Soffía frœnka eða Lilli klif-
urmús.
Og nú œtlar Þjóðleikhúsið á fs-
landi að setja upp Kardimommu-
bæinn í þriðja sinn, og í þetta skipti
sem jólaleikrit, enda tímabœrt að
kynna þetta sígilda verk fyrir nýrri
kynslóð sem nú vex úr grasi.
Við erum sestir í hlýlega vinnu-
stofu Egners, sem reyndar er eins
og eins konar safn um listamann-
inn, hér hanga ótal teikningar, plak-
öt og málverk sem flestöll sýna
sköpunarheim Egners og persónur
verka hans. Fyrir aftan vinnuborðið
er mergð veggspjalda frá leikritum
hans sem sýnd hafa verið um heim
allan og innan um dýrðina kem ég
auga á plakat Þjóðleikhússins af
Kardimommubænum frá sjötta ára-
tugnum. Bækur með einum vegg
frá gólfi og upp í rjáfur, í ýmsum hill-
um líkön og sviðsmyndir úr hinum
vinsælu barnaleikritum skáldsins
og dúkkur af aðalpersónunum.
,,Eg sá báðar sýningar Þjóðleik-
hússins íslenska á Kardimommu-
bænum og það eru bestu sýningar á
því leikriti mínu sem ég hef nokk-
urn tíma séð, og tel ég þá með allar
þær sýningar sem ég hef séð á leik-
ritinu um heim allan,“ segir Thor-
björn Egner. „Leikgleðin var svo
innileg, innlifunin ekta og húmor-
inn frábær." Og í beinu framhaldi
fer Thorbjörn að tala um menningar-
arfleifð íslands, íslendingasögurnar
og íslenskar bókmenntir. Thorbjörn
Egner er víðlesinn maður og mörg
ár starfsævinnar hafa farið í að
20 HELGARPÓSTURINN
skrifa, teikna og ritstýra lestrarbók-
um fyrir norska barna- og fram-
haldsskóla. Þau verk eru nú orðin
16 alls og Thorbjörn segist hafa eytt
um 20 árum í bækurnar: ,,Að mínu
mati það mikilvægasta sem ég hef
gert,“ segir hann. Síðan skellir hann
upp úr á sinn sérstaka feimna hátt
sem í senn er sjarmerandi og hóg-
vær: „Kannski hefði ég átt að hlusta
á Halldór Laxness. Ég hitti hann i
Kaupmannahöfn fyrir 15 árum í
sambandi við afmæli Gyldendal-út-
gáfufyrirtækisins. Laxness kannað-
ist við barnabækur mínar og hafði
séð Kardimommubæinn þrisvar
sinnum í Þjóðleikhúsinu. „Hefurðu
ekki skrifað nýtt leikrit?" spurði
hann. Ég sagði að mér hefði ekki
unnist tími til þess, vegna þess að ég
ynni jöfnum höndum við að skrifa
skólabækur. Laxness fnæsti:
„Skólabækur! — Uss — það geta
aðrir gert. Skrifaðu leikrit!!"
Kannski hafði hann rétt fyrir sér. Ég
hef oft hugsað um það síðan hvað
hefði getað komið út úr þeim árum
sem fóru í skólabækurnar. En ég sé
ekki eftir þeim tíma. Annars á Hall-
dór Laxness marga þætti í þessum
skólabókum, m.a. er lengsti kaflinn
í heildarverkinu einmitt eftir hann:
Langur. samfelldur kafli úr Sölku
Völku. Ég teiknaði meira að segja
Laxness. Bíddu við.“
Barnsleg lund
Og nú er Thorbjörn Egner sprott-
inn á fætur og þýtur eins og Lilli klif-
urmús upp um alla bókaveggi í leit
að tiltekinni bók. Og þessi saga átti
eftir að endurtaka sig meðan ég
staldraði við þennan þungbúna
nóvembermorgun; skáldið á fleygi-
ferð um alla vinnustofu í ákafri leit
að bókum, bæklingum, lausum
blöðum og teikningum til að sýna
undirrituðum og undirstrika orð
sín. Hann kemur með bókina og
réttir mér; mikið rétt, þarna er Lax-
ness eins og nýþveginn og rakaður
ræningi úr lokaþætti Kardimommu-
bæjarins. Og þannig eru lestrar-
bækur hans allar: Skemmtilegur
samsetningur úr heimsbókmennt-
unum og norskum bókmenntum,
myndskreyttur með hönd Egners
sem er næm á hið barnslega, hið
upprunalega í sál barnsins. Þegar ég
ber þessar hugrenningar undir Thor-
björn Egner, svarar hann: „Já, ég
hef alltaf verið á sömu bylgjulengd
og börnin, sérlega þau yngstu, með
hugmyndaflug og hæfileika að upp-
lifa hlutina. Mér verður alltaf hugs-
að til vitnisburðar sem ég fékk
skömmu fyrir stríð. Ég hafði skreytt
barnaheimili með myndum úr
heimi fantasíunnar og við opnunina
kom vingjarnleg amma til mín og
sagði: „Þér hafið barnslega lund
herra Egner!" Það er hrós sem ég
gleymi seint. Svo hef ég verið það
heppinn að eignast konu sem er
gædd „barnslegri lund“ og mikilli
kímnigáfu — og við höfum eignast
fjögur börn sem ávallt hafa verið
mikil gleði og innblástur. Þau hafa
fært okkur ellefu barnabörn. Allar
fjölskyldurnar búa hér í nágrenninu
svo við erum sannkölluð stór-fjöl-
skylda!"
Hugmyndir
frá börnum
Og nú kemur Annie inn með app-
elsínur og eplasafa, og lýsing Thor-
björns á eiginkonu sinni stemmir í
öllu. Hún er lágvaxin og kímin, aug-
un sitja þétt og tindra af gæsku og
gleði. Eiginlega minnir hún mig
mest á músamömmu í Dýrunum í
Hálsaskógi en ég vil ekki vera of
dónalegur og fara ofan í saumana á
öllum þeim innblæstri sem Thor-
björn Egner fær á heimili sínu. í stað
þess spyr ég Thoi björn hvort hann
geti nefnt mér dæmi um hvernig all-
ur barna- og barnabarnafjöldinn á
heimilinu hafi gefið honum hug-
myndir í verk sín.
„Jú,“ segir hann meðan hann
hellir heimatilbúna eplasafanum í
glas mitt, „þegar ég vann að Dýr-
unum í Hálsaskógi, kom eitt sinn
dóttir nágranna okkar í heimsókn
og sagði við mig: „Heyrðu Thorbjörn
frændi, veistu að ég hef sannarlega
verið vitlaus í dag.“
„Er það?“ sagði ég.
„Já,“ sagði hún. „Eg borðaði ekk-
ert áður en ég fór að heiman."
„Þá hlýtur þú að vera hroðalega
svöng," sagði ég.
„Já, ekki satt?“ sagði hún.
„Langar þig í eitthvað að borða?“
spurði ég.
„Það myndi koma sér einkar vel,“
sagði hún glöð og ánægð. Þetta litla
samtal fór orðrétt inn í Dýrin í
Hálsaskógi í senunni þegar Lilli klif-
urmús og Marteinn mús heimsækja
Bangsapabba og Bangsamömmu."
Nú berst talið að Kardimommu-
bænum. Hvaðan kom hugmyndin
að þessu sívinsæla barnaleikriti
hans? Leikriti sem hefur (ásamt
Dýrunum í Hálsaskógi) verið sýnt í
eitthundraðogtíu leikhúsum um
heim allan?
Þannig varð Kardi-
mommubærinn til
„Eiginlega varð Kardimommu-
bærinn til sem dagdraumur. Mig
langaði til að skapa fyrirmyndarbæ,
eins og alla dreymir um, í stað borg-
anna sem flestar eru fullar af
óhreinindum og mengun. Mig lang-
aði til baka til hins upprunalega. Eg
hafði oft krotað á pappír þegar þess-
ar hugrenningar sóttu að mér eins
konar fantasíubæ með háum turni
og litlum húsum í þyrpingu — og
pálmatré og bæjarhlið og asna á
götunum eins og maður sér í Suður-
Evrópulöndunum. Og mig langaði
að byggja bæinn vinalegu fólki, því
að vinalegt fólk er ánægjulegast að
umgangast — einnig í bókum. Og
þannig varð Kardimommubærinn
til. Hann hófst eiginlega með turn-
inum og í hann setti ég Tóbías
gamla sem fylgdist með veðrinu fyr-
ir bæjarbúa. Síðan komu persón-