Helgarpósturinn - 14.11.1985, Blaðsíða 6

eftir Eddu Andrésdóttur
Steingrímur veðjar á
konur og ungt fólk sem
ætlar inn á framboðs-
lista í öllum kjördæmum
Hreinsanir í Framsókn
í röðum framsóknarmanna verður óttinn
við að bíða afhroð í næstu kosningum æ
magnaðri, sérstaklega meðal yngra flokks-
fólks. Það er mat manna að Framsóknar-
flokkurinn fái það slæma útreið í kosning-
um, að hann muni eiga erfitt uppdráttar eftir
það. Því sé aðeins um tvær leiðir að ræða í
dag; að taka áfallinu og hefja uppbyggingar-
vinnu að kosningum loknum, eða byrja strax
að breyta útliti flokksins og samræma ólík öfl
innan hans. Fái yngri armurinn að ráða verð-
ur síðari kosturinn ofan á, sem þýðir byltingu
í Framsóknarflokknum. Eina von yngri
manna og kvenna í þessu sambandi er for-
ysta flokksins; Steingrímur Hermannsson
forsœtisrádherra, Halldór Ásgrímsson sjáu-
arútvegsráöherra og Gudmundur Bjarnason
ritari flokksins. Og þó svo þeir þrír muni tæp-
lega ganga til verksins með bros á vör, er
kjarni málsins sagður sá að þeir viti einfald-
lega að þetta þurfi að gera.
I næstu kosningum má ráðgera að um tutt-
ugu þúsund nýir kjósendur gangi að at-
kvæðaborðinu í fyrsta sinn, og ljóst þykir að
í þeim hópi sé hverfandi stuðnings við Fram-
sóknarflökkinn að vænta. Á þessu hefur
Samband ungra framsóknarmanna vakið at-
hygli hvað eftir annað. Undirtektir flokks-
manna hafa þó verið slælegar, að undan-
skildum Steingrími Hermannssyni, Halldóri
Ásgrímssyni og Guðmundi Bjarnasyni. Og
með þeim þremur vilja umbótamenn vinna
og teija samvinnu mjög tímabæra.
Þá má spyrja hvort róttækar breytingar á
við þær að fá eldri menn í þingflokkinum til
að víkja fyrir yngri mönnum og konum falli
í göðan jarðveg hjá fyrrnefndum þremur í
flokksforystu. Eftir því sem Helgarpósturinn
kemst næst hafa hugmyndir af þessu tagi
verið ræddar, þó þeir þrír hafi ekki fallist á
þær — ennþá.
„Það er ekki auðvelt fyrir Steingrím, Hall-
dór og Guðmund að standa fyrir byltingu í
flokknum, það gerist fyrst og fremst vegna
þrýstings frá ungum mönnum og konum.
Þeir sjá nauðsyn þess að gera þetta," segir
framsóknarmaður við HP. Aðrir benda á að
Steingrímur sér byrjaður að gefa til kynna að
hann hyggist ekki vera formaður til æviloka.
Það þykir ekki ólíklegt að hann vilji láta af
formennsku á næsta kjörtímabili, og þar sem
hann kæri sig ekkert um að flokksfylgið
hrynji í þeim síðustu kosningum, sé viðbúið
að hann taki betur á móti hugmyndum um
endurnýjun en ella.
Það verður erfitt að hrófia við þingmönn-
um vilji þeir ekki víkja, en að hverjum bein-
ast spjótin? Heimildir Helgarpóstsins benda
á Davtð Aðalsteinsson á Vesturlandi. Við
Alexander Stefánssyni verði hins vegar ekki
hróflað. Gífurlegur rígur mun á milli Stein-
gríms Hermannssonar og Ólafs Pórðarsonar
á Vestfjörðum, og er jafnvel búist við að Ólaf-
ur verði sá eini sem ekki gefi kost á sér í
næstu kosningum. Bent er á Dagbjörtu
Höskuldsdóttur á Vestfjörðum í staðinn. Á
Norðurlandi vestra eru Páll Pétursson og
Stefán Guðmundsson óhagganlegir. BB-
framboð er væntanlegt frá Ingólfi Guöna-
syni, en tæplega búist við verulegu fylgi. Á
Norðurlandi eystra eru Ingvar Gíslason og
Stefán Valgeirsson sem vonir eru bundnar
við að vilji taka sér hvíld. í stað þeirra viija
menn fá konu, og Valgerður Sverrisdóttur er
nefnd. Á Austfjörðum mun Jón Kristjánsson
ekki öruggur um sitt sæti, þar viija menn fá
tvær konur inn, önnur þeirra er VigdísSvein-
björnsdóttir á Egilsstöðum. Þá eru uppi hug-
myndir um að fá Þórarin Sigurjónsson á
Suðurlandi til að draga sig í hlé. Guðni
Agústsson er nefndur sem sterkur maður í
kjördæminu í hans stað. Unnur Stefánsdóttir
hefur einnig verið sterklega orðuð við Suð-
urlandið. í Reykjanesi er allt sagt galopið; Jó-
hann Einvarðsson nýtur lítils fylgis, en þar
hefur nafn Unnar Stefánsdóttur einnig borið
á góma, Helgu Jónsdóttur og Ingu Þyrí
Kjartansdóttur. Þórður Ingvi Guðmundsson
kemur sterklega til greina. Þá er komið að
Reykjavík. Haraldur Ólafsson er sagður hafa
lítið fylgi innan flokksins þó hann sé virtur,
og ekki mun áhugi á að hann haldi áfram.
Spurningin er hins vegar hvort Guðmundur
G. Þórarinsson gefur kost á sér aftur. Ekkert
svar hefur komið frá honum um það. Óg inn-
an SUF leggja menn hart að Finni Ingólfssyni
formanni að gefa kost á sér. Þá hefur kvisast
að Helgi Pétursson ritstjóri NT og Bolli Héð-
insson hagfræðingur hjá Farmanna- og fiski-
mannasambandinu hugsi sér til hreyfings og
hafi þreifað eftir hugsanlegum stuðningi, sá
fyrri í Reykjanesi en Bolli á Suðurlandi:
Af fleiri nýjum nöfnum sem nefnd hafa
verið má telja Bjarna Hafþór Helgason og
Jón Sigurðarson á Akureyri, Jón Sveinsson
Akranesi, Jens Valdimarsson Vestfjörðum,
Guömund Kr. Jónsson, Hrólf Ölvirsson og
Arnar Bjarnason á Suðurlandi, Elínu Jó-
hannesdóttur og Drífu Sigfúsdóttur Reykja-
nesi.
Jón Helgason ráðherra er sagður traustur
í sínu kjördæmi; hann vilji halda áfram og úr
röðum flokksmanna má heyra að hann hafi
tekið sig á eftir gagnrýnisraddirnar, og frem-
ur lítið er gert úr vantrauststillögunni á dög-
unum.
Kosningaskjálftinn er farinn að gera vart
við sig, og harður kjarni innan SUF stefnir
greinilega að uppstokkun á þingflokknum
og ætlar sér stuðning Steingríms, Halldórs
og Guðmundar. Samkvæmt heimildum HP
má því vænta þess að á næstunni verið hafist
handa á bak við tjöldin að reyna að fá
ákveðna menn til að taka sér hvíld.
„Málið er að sumir þingmanna vita til
hvers er ætlast af þeim, en þeir njóta mikils
stuðnings í sínum héruðum. Þeir myndu
flestir ná inn ef farið yrði í slag úti á landi,
nema Steingrímur, Guðmundur og Halldór
berðust fyrir einhverjum öðrum. En það
verður erfitt að sjá þá gera það,“ sagði innan-
búðarmaður við HP.
Ljóst er samt að víki eldri mennirnir ekki
fyrir yngri kröftum og þar með töldum kon-
um sem hafa látið verulega til sín taka að
undanförnu, verður reynt að berjast fyrir
endurnýjun af einhverju tagi, en eins og einn
viðmælenda HP orðaði það: „Það verður
vondur slagur, og flokkurinn verður aldrei
heill eftir þann slag.“
Undir væntanlega byltingu í Framsóknar-
flokknum kynda háværar gagnrýnisraddir
sem beinast að þingflokknum; ekkert hafi
verið gert til að samræma mismunandi sjón-
armið innan flokksins og hugmyndafræðileg
vinna sé í lágmarki. Þingmenn Framsóknar
hafi alltaf verið stjórnarmegin og þar af leið-
andi aðeins þurft að verja stefnu ríkisstjórn-
ar. Þeir hafi aldrei iært að berjast. „Þing-
flokkurinn er vonlaust apparat," sagði ungur
framsóknarmaður við HP.
Paul Quiles og fleiri reyna
að vekja Reagan af
stjörnustríðsdraumnum
Risaveldin koma steingerö til
fundar á tindinum í Genf
ERLEND YFIRSÝN
Að fróðra manna sögn býr í kjarnorku-
vopnum sem nú eru tiltæk í vopnabúrum
spréngimáttur og eiturgeislun sem nægði til
að útrýma öllu mannkyni tólf sinnum. Yfir
níutíu og níu af hundraði þessa eyðingarafls
er í höndum valdhafa tveggja ríkja, Banda-
ríkjanna og Sovétríkjanna. I næstu viku
koma æðstu menn þeirra, Mikhail Gorba-
tsjoff og Ronald Reagan, saman til fundar í
Genf, sem lengi hefur verið öðrum borgum
fremur setur friðarviðleitni á heimsmæli-
kvarða.
Rúmur hálfur áratugur hefur liðið án þess
að Bandaríkjaforseti og sovéski aðalritarinn
hittust. Þegar fundur þeirra var ákveðinn að
frumkvæði Reagans, eftir heitingar og við-
ræðuslit síðustu ára, komu víða fram vonir
um að þar kynni að verða stigið verulegt
skref, í viðbót við þau sem felast í fyrri samn-
ingum, til að hemja vígbúnaðarkapphlaupið,
sér í lagi á sviði kjarnorkuvígbúnaðar' Því
nær sem fundi dregur virðast þeir sem best
ættu að fylgjast með sleppa frá sér þeim
möguleika.
Reagan og Gorbatsjoff segjast báðir hafa
meðferðis til Genfar tillögur um helmings
niðurskurð á birgðum risaveldanna af lang-
drægum kjarnorkuvopnum, og hafa birt
ávæning af efni þeirra. Sú vitneskja leiðir í
ljós, að tillögurnar eiga fátt annað sameigin-
legt en hlutfallstöluna 50%. Viðmælendur
skilgreina langdræg kjarnorkuvopn hvor á
sinn hátt. Samsetning kjarnorkuvopnabúra
þeirra er svo misjöfn, að það sem annar kall-
ar jafnvægi í tiltekinni vopnagrein kállar
hinn óviðunandi slagsíðu.
Viðræðufundir forseta og aðalritara eiga
að standa í níu kiukkutíma alls á tveim dög-
um. Þar verður alls ekki gert út um flókin og
afdrifarík ágreiningsefni vopnatæknilegs og
herfræðilegs eðlis. En jafnvel þótt undirbún-
ingsvinna að takmörkun kjarnorkuvígbún-
aðar eða fækkun kjarnavopna væri mun
lengra á veg komin en raun ber vitni, sýnir
reynslan að grundvallarviðhorf viðmælenda
eru svo ólík, að lán má teljast ef samfundur
þeirra líður hjá án þess að gera illt verra.
Þetta kom skýrt á daginn, þegar frétta-
menn frá Sovétríkjunum komu í Hvíta húsið
og áttu einkaviðtal við Reagan fyrir sovéska
fjölmiðla, hið fyrsta við Bandaríkjaforseta í
24 ár. Isvestía, málgagn sovétstjórnarinnar,
gat auðvitað ekki birt viðtalið án þess skæri
ritskoðunarinnar kæmu við sögu. Stungið
var undir stól ummælum forsetans um fram-
ferði Sovétríkjanna í Afghanistan, um með-
ferð sovéskra stjórnvalda á andófsmönnum.
Sleppt vár úr þeim orðum hans, sem báru
vott vilja til að taka höndum saman við
Sovétmenn til að draga úr ófriðarhættu.
Og auðvitað þurfti Ronald Reagan að haga
þannig orðum um stjörnustriðsáformin sem
honum eru svo hjartfólgin, einmitt í viðtal-
inu við Sovétmenn, að enn magnaðist ringul-
reiðin og óvissan um hvað fyrir honum vakir
í raun og veru í því efni. I viðtalinu tvítók
hann útlistun sem ekki verður skilin á annan
veg en þann, að Sovétríkin fengju í fyllingu
tímans neitunarvald um, hvort vígbúnaði til.
varnar við eldflaugaárás yrði komið fyrir úti
í geimnum eða ekki. Að sögn Washington
Post vakti framsetning forsetans skelfingu í
röðum stjórnar hans, því ekki varð annað
séð en hann hefði í einu vetfangi gerbreytt
afstöðu Bandaríkjanna í samningaumleitun-
um við Sovétmenn um eldflaugavarnir. Dög-
um saman kom hver útskýringin annarri
álappalegri frá Hvíta húsinu, þangað til
Larry Speakes, talsmaður forsetaembættis-
ins, fann rétta orðið og gerði landslýð grein
fyrir að þarna hefði Ronald Reagan einungis
viðhaft „forsetalega ónákvæmni".
Ekki fer milli mála að báðum ríkisleið-
togum væri í hag að komast að samkomulagi
sem drægi úr byrðinni sem hernaðarútgjöld
eru ríkisfjármálum. Bandaríkjastjórn á við
að stríða viðvarandi methalla á ríkissjóði,
sem ógnar þeim áfanga í atvinnumálum og
eyðingu verðbólgu sem Reagan á endurkjör
sitt einkum að þakka. Árangur í viðleitni til
að ná tökum á hallarekstrinum veltur á því,
1 að niðurskurður nái til hernaðarútgjalda.
Gorbatsjoff hyggst leggja grundvöll að
löngum valdaferli með því að beita sér fyrir
ráðstöfunum sem megni að rífa Sovétríkin
upp úr stöðnun. Vígbúnaðarbyrðin hvílir
enn þyngra á sovésku þjóðfélagi en því
bandaríska. En gamla valdhafakynslóðin,
sem Gorbatsjoff og menn hans eru að ýta til
hliðar, gæti náð bakhjarli hjá herforustunni
til mótspyrnu eða jafnvel gagnsóknar, væri
fjármagni beint frá hergagnaiðnaðinum án
þess að fyrir lægi samkomulag sem túlka
mætti sem viðurkenningu Bandaríkjastjórn-
ar á að hún leitist ekki við að ná úrslitayfir-
burðum yfir Sovétríkin í hernaðarmætti.
í Bandaríkjastjórn er að finna áhrifamenn,
sem vilja fyrir hvern mun hindra nokkuð það
eftir Magnús Torfa Ólafsson
samkomulag, sem líta megi á sem jafnræð-
isviðurkenningu af Bandaríkjanna hálfu. Þar
er fremstur í flokki Caspar Weinberger land-
varnaráðherra og með honum Richard Perle
aðstoðarráðherra hans. Þegar Gorbatsjoff
gerði í Frakklandsheimsókn grein fyrir til-
lögu sinni um helmingsfækkun kjarnorku-
vopna, kvað Perle uppúr með að hún væri að
engu hafandi og aðeins til þess sniðin að
sundra Vestur-Evrópu og Bandaríkjunum.
Kom þá Carrington lávarður, framkvæmda-
stjóri NATÓ, til skjalanna, lýsti yfir að sov-
éska tillagan væri allrar athygli verð og
NATÓ krefðist bandarískrar gagntillögu.
Perle var ekki af baki dottinn, og kom fram
með túlkun á samningi risaveldanna um tak-
mörkun á varnarviðbúnaði við eldflaugum,
sem hefði þýtt að stjörnustríðsáformum væri
smeygt undir ákvæði samningsins. Varð
Shultz utanríkisráðherra að hóta að segja af
sér, að sögn bandarískra fréttamanna, áður
en Reagan fékkst til þess að úrskurða að fyrri
túlkun Bandaríkjastjórnar á samningnum
skyldi gilda. Gerðist þetta rétt fyrir Moskvu-
för Shultz til lokaundirbúnings fyrir Genfar-
fundinn.
Gerla sést að bandamenn Bandaríkjatnna í
Vestur-Evrópu leggja sig nú fram að afstýra
því að stjörnustríðsáætlun verði til að hinda
að í Genf náist árangur í að hægja á vígbún-
aðarkapphlaupi risaveldanna. Paul Quiles,
landvarnaráðherra Frakklands, sagði í ræðu
í fyrradag á fundi um vopnarannsóknir, að
eftir því sem menn skoði stjörnustríðsáform-
in betur, eflist efasemdir um að þau gætu
nokkru sinni orðið að veruleika. Michael
Hesseltine, landvarnaráðherra Bretlands,
hafði í síðustu viku sömu skoðun eftir sínum
mönnum, en bætti við frá eigin brjósti, að
þótt eldflaugavarnakerfi í geimnum sem að
gagni kæmi teldist vonarpeningur, gætu
rannsóknir á þeim möguleika borgað sig á
öðrum sviðum.
Síðustu fregnir frá Washington eru á þá
leið, að þar séu áhrifamenn farnir að láta ber-
ast út að Genfarfundinn megi þó altént nota
til að gera samning um menningarsamskipti,
loftferðasamning eða samkomulag um ræð-
ismenn í Kíeff og San Francisco.
6 HELGARPÓSTURINN