Helgarpósturinn - 14.11.1985, Blaðsíða 8

Sá draumur rætist væntanlega
ekki í bráð.
Eftir að hann var handtekinn virð-
ist svo sem honum hafi á vissan hátt
létt, því hann mun vera samvinnu-
þýður við lögregluna svo um munar.
Fyrir utan mjög fullkomið og ná-
kvæmt „kartótek", reiknings- og
viðskiptamannayfirlit, greinir hann
skilmerkilega frá öllu og öllum, sem
hann mögulega man eftir og eiga
heima í Hermannssögu. Hann er al-
gjör „birdie", eins og þetta er orðað
hjá RLR í Auðbrekkunni í Kópavogi.
Það vekur nokkra athygli að
Rannsóknarlögreglan brást ekki
hart við, þegar kæran á Hermann
Björgvinsson barst og mun hún hafa
legið í nokkurn tíma áður en látið
var til skarar skríða.
Fleiri okurlánakedjur
Rannsókninni miðar vel áfram.
Þrisvar sinnum hefur verið gerð
húsleit og báru hinar tvær fyrstu
mjög góðan árangur. Þær voru
gerðar hjá Hermanni, útibússtjór-
anum og stórum kjötkaupmanni. En
áður en að þeirri þriðju kom höfðu
dagblöð skýrt frá annarri húsleit-
inni og mun það hafa haft í för með
sér, að sú þriðja misheppnaðist al-
gjörlega. Hjá RLR urðu menn mjög
svekktir og gera ekki ráð fyrir, að
húsleitir beri árangur hér eftir. Nú
séu stóru fiskarnir búnir að brenna
eða eyðileggja á annan hátt öll
sönnunargögn.
Ætlunin var að kemba nokkur hús,
en nú hefur sú fyrirætlan verið sett
í salt.
Húsrannsóknin hjá Hermanni
Björgvinssyni mun hafa leitt í ljós,
að þar fundust í peningum, gjaldeyri
og ávísunum fjármunir upp á röskar
200 milljónir króna. Húsleitin var
gerð klukkan átta á föstudagskvöld
fyrir hálfum mánuði og hjá RLR
varð mönnum strax Ijóst, að þeir
voru komnir í gullnámu. Og ekki
sakaði, að Hermann Björgvinsson
„talaði úr sér lungu og lifur". Af
þessum fjármunum, sem fundust
við húsleitina mun Hermann hafa
þurft að hlaupa á milli bankastofn-
ana á mánudagsmorgni til þess að
standa við skuldbindingar og hring-
ekjukúnstir upp á 40 milljónir
króna. Af því varð ekki, því öllum
reikningum hans var lokað, og þar
að auki hefur HP heimildir fyrir því
í fjölmörgum bankastofnunum, að
starfsmenn þeirra voru varaðír
við ákveðnum ávísunum, sem
myndu streyma inn. Hér var um að
ræða ávísanir, sem Hermann hafði
gefið út fram í tímann, en voru
komnar á gjalddaga. Þetta var allt
stoppað í kerfinu.
Við rannsókn Hermannsmálsins
hefur komið í ljós, að um töluverða
keðjuverkun og skörun er að ræða
og fyrir liggur, að a.m.k. þrjár stórar
sjálfstæðar okurlánakeðjur eru
tengdar þessari keðju Hermanns.
Rannsóknin leiddi m.ö.o. í Ijós, að
þrír sjálfstæðir aðilar, aðrir en
Hermann, tengjast keðju hans.
Ein okurkeðjan, sem komið hefur
í ljós, er þáttur vel stæðs heildsala
með góð tengsl við bankastofnun,
sem hefur um árabil tekið að sér að
leysa út vörur fyrir litlar tízkuverzl-
anir. Sami maður hefur aðstoðað
bílainnflutningsfyrirtæki við að
leysa út bifreiðir að undanförnu.
Þessi maður, sem er rösklega 40 ára,
hefur aðsetur í miðborginni.
Eins og fram kemur hér í blaðinu
eiga margir um sárt að binda, sem
hafa lent í klónum á okurlánurum.
Þannig hefur HP heyrt, að eigandi
fyrirtækis hér í bæ, sem annast m.a.
dreifingu varnings, hafi lent í okur-
klóm og hafi þurft að láta nýjan
BMW-bíl af hendi sem greiðslu á
okurlánaskuld upp á 800 þúsund
krónur. Okurlánarinn seldi bílinn
sama dag og fékk fyrir hann 1350
þúsund krónur.
Virtir og þjóðkunnir
borgarar
I viðskiptamannahópi Hermanns
Björgvinssonar kennir margra
grasa. Þar eru nokkrir virtir og þjóð-
kunnir borgarar, menn sem eru að
byrja að feta sig á braut okurlán-
anna og svo fórnarlömbin, sem
mörg hver eru einnig þjóðkunn. Og
í þessum hópi eru svo einstaklingar,
sem fóru til Hermanns til þess að slá
fyrir matnum ofan í fjölskylduna. I
raun er að finna á skrá Hermanns
fólk úr öllum stéttum þjóðfélagsins.
Hins vegar er rétt að fram komi,
að fæst þeirra nafna, sem hvað oft-
ast eru nefnd í samtölum manna á
kaffihúsum og annars staðar, eru á
skrá Hermanns Björgvinssonar. Þó
verður að gæta þess, að nafna-
skránni má skipta í tvennt. Annars
vegar er um að ræða fólk, sem er í
„virkum" viðskiptum við Hermann,
og svo hins vegar fólk, sem vitað er
að skipti áður við Hermann.
I þessum síðari hópi eru margir
einstaklingar, sem vitað er að
stunda vafasöm viðskipti sjálfir. HP
hefur t.d. staðfest nöfn á 5 lögfræð-
ingum, þjóðkunnum innflytjanda
og framleiðanda, verzlunareiganda
í miðbænum, sem nú nýverið keypti
nafnkennt hús í miðbænum og önn-
ur við hliðina, en sjálfur býr maður-
inn í stórglæsilegri íbúð í nýju og
stórglæsilegu húsi í miðbænum.
Rannsóknarlögreglan segir þessa
menn starfa sjálfstætt á okurlána-
markaðnum og koma víða við í neð-
anjarðarhagkerfinu. Þá eru nefndir
til sögunnar sölumenn hjá fast-
eignasölum, rafvirki með veruleg
umsvif, a.m.k. þrír háttsettir banka-
starfsmenn í Reykjavík, ungir inn-
flytjendur með lítil fyrirtæki og svo
menn, sem hafa auglýst að þeir taki
að sér milligöngu um verðbréfavið-
skipti. Hér er stiklað á stóru.
Af þeim, sem eru í „potti“ Her-
manns Björgvinssonar, eru tveir
kjötkaupmenn, annar með lítið fyr-
irtæki, hinn allnokkru stærra. Sá
síðarnefndi hafði samband við HP
og kvaðst ekki vera tengdur þessu
máli. Hefði hann selt Hermanni bif-
reið nýlega og kvaðst hafa farið
sjálfur í yfirheyrslu hjá RLR ótil-
kvaddur. Hjá RLR fáum við hins
vegar þær upplýsingar, að þessi
maður sé stór í málinu. Hvað um
það, kaupmaðurinn kvaðst hafa ráð-
lagt vinum sínum að fara í Auð-
brekkuna til RLR til þess að gefa
skýrslu, þar sem nöfn þeirra væru
nefnd manna á meðal. Hann sagði,
að sumir hefðu skipt við Hermann,
aðrir ekki.
Ein kenningin er sú, að þessi mað-
ur hafi sjálfur stundað okurlánavið-
skipti en verið orðinn þreyttur á því
og látið málin í hendur Hermanns.
Og sömu sögu er að segja af mörg-
um öðrum mönnum í okurlánapotti
Hermanns.
Stykkishólmsanginn
Samkvæmt heimildum HP eru
tveir starfandi bankamenn flæktir í
net Hermanns, annar hjá Búnaðar-
bankanum í Stykkishólmi, og hinn
háttsettur starfsmaður hjá Spari-
sjóði Hafnarfjarðar. Sá fyrrnefndi
hóf viðskiptin við Hermann með því
að setja andvirði íbúðar sinnar í
Reykjavík í pottinn, en hinn fór með
ávisun upp á u.þ.b. 50 þúsund í til-
raunaskyni fyrir sjálfan sig. Hlutur
hans í pottinum er hins vegar kom-
inn upp í eina milljón eða svo, en
skýringin á því er sú, að hann tók að
sér að fara með ávísanir til Her-
manns fyrir vini sína. Hlutur hans
sjálfs er því ekki stór. Hann er kom-
inn í frí á meðan á rannsókninni
stendur.
Þriðji bankamaðurinn er fyrrver-
andi útiþússtjóri Búnaðarbankans á
Stykkishólmi, eldri maður, sem er
taíinn allstór.
Þá má nefna til leiksins tvo verk-
fræðinga, sem hafa verið títt nefnd-
ir. Þeir vinna á sama stað og mun
Hermann Björgvinsson hafa átt er-
indi við þá á skrifstofur þeirra sam-
kvæmt heimildum HP. Annar þess-
ara manna er hjartaveill og varð
fréttin um fall Hermanns honum
svo mikið áfall. að honum var ekið
á sjúkrahús. A þessum vinnustað
vinna 22 verkfræðingar, margir
hverjir þjóðkunnir menn og þykir
þeim 20, sem saklausir eru, að RLR
beri að birta nöfnin á vinnufélögum
sínum til þess að hreinsa nöfn allra
hinna.
En það var ekki bara verkfræð-
ingurinn kunni, sem fékk fyrir hjart-
að, heldur mun eiginkona eins við-
skiptavina Hermanns hafa fengið
taugaáfall, þegar í ljós kom hvað var
á seyði. Þetta er staðfest frásögn. Og
enn má nefna til rakara í miðborg-
inni, sem lagði 3 milljónir í pott
Hermanns. Þetta er einn af hinum
svokölluðu góðborgurum Reykja-
víkur og hefur klippt á sinni tíð alla
helztu frammámenn þjóðfélagsins.
Þá má ekki gleyma Stykkishólms-
anga þessa máls, en auk útibús-
stjórans munu a.mk. tveir menn á
Stykkishólmi koma við sögu. Hús-
leit var gerð hjá öðrum manninum
með aðstoð bankaeftirlitsins og
mun hún hafa Ieitt ýmislegt athygl-
isvert í ljós. Viðkomandi maður
starfar á sýsluskrifstofunni í hálfu
starfi en er að hinu leytinu umsvifa-
mikill athafnamaður fyrir vestan.
Nú nýlega hefur þessi maður fjárfest
í íbúðum í Reykjavík og á Stykkis-
hólmi. Upphaf þátttöku hans í potti
Hermanns mun stafa af því, að hann
vann eina milljón í happdrætti og
setti vinninginn í myllu Hermanns.
Þessi maður og útibússtjórinn eru
góðir vinir og samflokksmenn og
situr þessi maður raunar í hrepps-
nefndinni fyrir Sjálfstæðisflokkinn.
Að sögn heimildarmanna HP fyrir
vestan fara margir sjálfstæðismenn
þar með veggjum.
Raðhús Hermanns Björgvinssonar (
Kópavogi.
Verðbréfamarkaðurinn, fyrirtæki
Hermanns í Hafnarstræti 20.
Eins og áður sagði er bókhald
Hermanns Björgvinssonar til fyrir-
myndar. Það nær a.m.k. 5 ár aftur í
tímann og hann virðist ekki reyna
að leyna lögregluna neinum nöfn-
um enda þótt þau séu ekki á skrá.
Lögreglan hefur nú þegar yfirheyrt
tugi manna, en á f jöldann allan eftir.
Þeir, sem einkum mæta afgangi, eru
fyrrverandi viðskiptavinir Her-
manns.
Til marks um það hversu „kartó-
tek“, bókhald og viðskiptamanna-
skrá hans er góð má nefna lítið
dæmi. Maður, sem lagt hafði sparifé
sitt í pott Hermanns leitaði til lög-
I
TÓK 100 ÞÚSUND KRÓNA LÁN FYRIR 5 ÁRUM - SKULDAR Á ANNAN TUG MILLJÓNA í DAG:
„VIÐ 6LASTIGJALDÞROT EÐA SJALFSMORÐ"
ATVINNUREKANDISEMVARÐ
FORNARLAMB OKURLANARA
SEGIR FRA SAMSKIFTUM SÍNUM
VIÐ LANARDROTTNANA SEM
BREYTTU LIFIHANS í SAMFELLþA
MARTROÐ
„Þetta er eins og heróín, maður
ánetjast þessu hægt og sígandi og er
að lokum algjörlega fastur í netinu."
Þessi orð lætur atvinnurekandi á
miðjum aldri falla um okurlánin;
maður sem fest hefur það rækilega
í klóm okurlánara að blómlegt fyrir-
tæki hans og einkaeignir virðast
honum glataðar og gjaldþrotið eitt
blasir við. Hann tók fyrsta okurlánið
fyrir rúmum fimm árum — upp á
100 þúsund krónur. í dag skuldar
hann 12 okurlánurum á annan tug
milljóna. I síðasta mánuði greiddi
hann hálfa aðra milljón í vexti af
lánunum. Þá gafst hann upp og vinir
hans gripu í taumana til að reyna að
bjarga því sem bjargað varð. En
sennilega er allt um seinan.
Einföld og hraðvirk leið
„Martröðin hófst fyrir 5—6 árurn,"
segir maðurinn sem kýs að segja
sögu sína undir nafnleynd en við
getum kallað Bjarna. „Rekstur fyrir-
tækisins lenti í tímabundnum en
smávægilegum fjárhagserfiðleik-
um, aðallega vegna annarra áhuga-
mála minna sem voru tímafrek.
Vegna skorts á lausafé tók ég þá
skyndiákvörðun að taka lán hjá vini
mínum sem lánaði peninga gegn
hærri vöxtum en bankar. Kosturinn
var hins vegar sá, að þetta lán var
afgreitt á augabragði og sparaði
mér þann tíma sem fer í bónferðir
til bankastjóra. Þetta var einföld leið
til að leysa skammtímavandamál.
Þetta hélt ég í einfeldni minni. Fyrst
í stað kom ég vel út úr þessu, ég
greiddi aftur lánið á umsömdum
tíma, enda hafði fyrirtækið rétt úr
kútnum. Mér fannst þetta snjöll leið,
einföld og hraðvirk og krafðist ekki
nema eins símtals eða nokkurra
mínútna fundar við lánardrottinn
minn. Þetta var eins og hin fyrsta
dásamlega víma fíkniefnasjúklings-
ins áður en hann er orðinn fastur á
önglinum. Þegar næsti fjárhags-
vandi kom ugp í rekstrinum, reri ég
á sömu mið. Ég jók einnig við rekst-
urinn á þessum tíma og tók lánin hjá
sama aðila. Brátt kom að því að ég
gat ekki staðið í skilum með greiðsl-
urnar. En það var allt í lagi, því
lánardrottinn minn samdi við mig
um að greiða mánaðarlega vexti af
láninu. Þetta er annað stig okur-
lánanna. í stað þess að greiða upp
skuldina, ferðu nú að greiða af
henni vexti meðan höfuðstóllinn
liggur óhreyfður hjá okurlánaran-
um.“
Afneitun
„Ég stóð í skilum með vaxta-
greiðslurnar en átti æ erfiðara með
að komast að sjálfum höfuðstóln-
um. Smátt og smátt hætti ég að geta
fjármagnað þessar vaxtagreiðslur
og nú voru góð ráð dýr. Til að geta
staðið í skilum með greiðslur á mán-
aðarvöxtunum, varð ég nú að
stækka hringinn og leita til nýrra
okurlánara og slá þá fyrir peningum
sem ég síðan notaði til að greiða
vexti af lánum sem ég hafði tekið
hjá gömlu okurlánurunum. Mér var
tekið vel hjá þessum nýju lánurum,
enda naut fyrirtæki mitt virðingar í
viðskiptaheiminum. Nú var líf mitt
komið í hendur okurlánaranna. Ég
hélt áfram að standa í skilum við
vaxtagreiðslurnar — með því að
hlaupa á milli okrara sláandi eitt
lánið ofan á annað. Sífellt reddandi
fyrir horn meðan skuldirnar uxu
jafnt og þétt. Til að geta lifað áfram
og haldið geðheilsu fór ég að afneita
hinum raunverulegu staðreyndum
— ég neitaði að horfast á við skuldir
mínar í heild. Þess í stað tók ég að
horfa á hvert lán fyrir sig eins og
það væri heildarvandamálið. Ég
greiddi vexti af einu láni og hugsaði
með sjálfum mér: „Nú er þessu lok-
ið.“ En auðvitað var þessu ekki lok-
ið. Næsta dag sló ég nýtt lán og
greiddi annað lán, og sagði sömu
setningu við sjálfan mig. Eg skuld-
aði yfir 10 milljónir á jafnmörgum
stöðum og horfði aðeins á 100 þús-
und króna vexti á einum stað. Og
áfram hélt boltinn að rúlla. En á
pappírnum stóð ég í skilum. Mark-
mið mitt fram á síðasta dag var að
komast út úr vítahringnum. Með því
að horfa ekki á heildardæmið hélt
ég að það væri hægt. En loks varð
mér Ijóst að aðeins tvær leiðir væru
til út úr martröðinni: Gjaldþrot eða
sjálfsmorð. Ég veit um nokkra menn
sem hreinlega hafa framið sjálfs-
morð til að sleppa úr klóm okurlán-
ara.“
Eins og eiturlyfjasalar
Á þessu stigi málsins gripu nokkr-
ir vinir Bjarna inn í. Þeir höfðu séð
á útliti og háttalagi hans að eitthvað
alvarlegt var á seyði. Og þegar þeir
komust að hinu sanna, tóku þeir við
daglegum rekstri fyrirtækis hans,
lokuðu bankareikningum hans og
hófust handa að reyna að semja við
okurlánarana og bjarga Bjarna frá
gjaldþroti. Okurlánararnir tóku slík-
um samningaumleitunum misvel.
Nokkrir sem þénað höfðu margfald-
an lánahöfuðstól á Bjarna ypptu
öxlum og samþykktu að hinkra við
en allmargir sýndu vígtennurnar og
hótuðu öllu illu. En þá kom björgun-
in sem himnasending: Lögreglan
handtók Hermann Björgvinsson
fyrir okurlán og hóf að fletta ofan af
okurlánahringnum. „Þegar fréttist
að lögreglan hafði handtekið Her-
mann, greip mikill ótti um sig meðal
okurlánaranna," segir Bjarni.
„Lánardrottnar mínir héldu að sér
höndunum og bíða nú allflestir
átekta. Handtaka Hermanns veitti
mér dýrmætan frest."
En auðvitað er það spurning hve
langur slíkur frestur verður og nú
þegar eru margir lánarar Bjarna
farnir að ógna honum á nýjan leik.
En Bjarni hefur ákveðið að kæra
alla þá sem hyggjast ganga að hon-
um. Um þá sem hafa þegar ákveðið
að fella niður skuldirnar segir
Bjarni: „Þeir eru einfaldlega búnir
að hafa af mér margfalt upphaflegt
8 HELGARPÓSTUFtlNN