Helgarpósturinn - 02.10.1986, Qupperneq 9

Guðmundur Einarsson, framkvæmda-
stjóri Hjálparstofnunar kirkjunnar, dró
Sigurð Hermundarson fram sem sönnun
á máli sínu án þess að Sigurður hafi kom-
ið nálægt starfsemi eða reikningsskilum
Hjálparstofnunarinnar.
MURINN
arfundi að við svörum ekki Helgar-
póstinum. Alls ekki, vegna þessara
skrifa og uppsetningu þeirra. Við
bíðum eftir niðurstöðum rannsókn-
ar og hún fæst og það verður leitað
allra ráða til þess. Helgarpósturinn
getur síðan lesið niðurstöður þeirrar
rannsóknar."
Guðmundur var spurður hvort
hann myndi þá svara því sem birtist
í Helgarpóstinum í öðrum fjölmiðl-
um.
„Því býst ég við,“ sagði Guðmund-
ur, „ég á ekkert sökótt við aðra fjöl-
miðla."
Þá var Guðmundur spurður hvort
HP stæði til boða þau gögn sem
aðrir fjölmiðlar hefðu fengið hjá
Hjálparstofnuninni á undanförnum
dögum.
,,Nei,“ svaraði Guðmundur, „við
munum ekki svara Helgarpóstinum
frekar."
KUPSSTOFU
unar sagði Halldór að sér hefði ver-
ið kunnugt um að Sigurður hefði
veitt þessa aðstoð en hann hefði tal-
ið að Sigurður hefði lagt þetta af fyr-
ir töluverðu síðan.
Þegar HP spurði Halldór hvort
slíkt gæti talist eðlilegt sagði hann
svo ekki vera og að hann myndi
binda endi á þetta hið fyrsta.
Halldór V. Sigurðsson situr nú
einn þriggja nefndarmanna í nefnd
er Jón Helgason, dómsmálaráð-
herra, skipaði til að rannsaka afdrif
söfnunarfjár er Hjálparstofnun
kirkjunnar berst. Jón skipaði nefnd-
ina að ósk stjórnar Hjálparstofnun-
arinnar eftir að hún hafði sent nýja
ósk til ráðherra um rannsókn og í
þetta skipti án fyrirvara.
Þar sem málið virðist nú komið í
þann farveg sem Jóhanna Sigurdar-
dóttir, alþingismaður, reyndi að
beina því en Jón Helgason hafnaði,
ieitaði HP til Jóhönnu og spurði
hana álits á þessari þróun.
„Ég veit náttúrulega ekkert
hvernig verkefni þessarar nefndar
eru skilgreind hjá ráðherra. Ég taldi
það t.d. of lítið eins og fyrst var fram-
sett að Ríkisendurskoðun rannsak-
aði bara árin 1984 og 1985. En rann-
sóknarnefnd óvilhallra aðila var
það sem ég Iagði til, en það veltur
allt á því hvernig verkefni nefndar-
innar verða skilgreind. Ég mun bíða
og sjá hverju fram vindur og hef
ekki enn gefið það frá mér að taka
málið upp á Alþingi," sagði Jóhanna
Sigurðardóttir.
SÖFNUNARFÉ TILHEYRIR
EKKI SKRIFSTOFU-
MÖNNUM Í REYKJAVÍK
I málflutningi sínum í fjölmidl-
um á undanförnum dögum, hefur
Guðmundur Einarsson, fram-
kvæmdastjóri Hjálparstofnunar
kirkjunnar, oftsinnis vegið að Jóni
Ormi Halldórssyni, fyrrv. starfs-
manni stofnunarinnar. Jón Ormur
er ná staddur í Hollandi, þar sem
hann vinnur að „master'-ritgerð í
hagfrœði og félagsfrœði þróunar
(Development studies), og hefur í
bígerð doktorsritgerð um þróun-
armál í Asíu sem hann hyggst
vinna að í Bretlandi á nœstu
árum. Þar sem hann hefur ekki
haft mikla möguleika til að svara
fyrir sig sökum fjarveru sinnar,
hringdi blm. HP í Jón Orm Hall-
dórsson og las fyrir hann þá þœtti
í málflutningi Guðmundar, sem
snerta hann beint (m.a. í sjón-
varpsfréttum (26.9.) og íþœttinum
„Reykjavík — síðdegis" á Bylgj-
unni, sama dag).
Jón Ormur hafði eftirfarandi við
ummæli Guðmundar að athuga:
„Það sem ég tel aðalgagnrýnina
á mig í þessum ummælum Guð-
mundar er í fyrsta lagi að ég sé
upphafsmaður að þessum skrif-
um, í öðru lagi að ég treysti ekki ís-
lendingum til hjálparstarfs, í þriðja
lagi að ég sé á móti neyðarhjálp til
hungraðra og í fjórða lagi að ég
hafi eiginlega verið látinn hætta á
Hjálparstofnuninni, eftir að ég hafi
einn lent í ágreiningi við starfs-
menn og stjórn.
MENN KUNNA EKKI TIL
VERKA Á HJALPAR-
STOFNUN
Varðandi það að ég sé upphafs-
maður þessara skrifa og sé að ata
fyrrverandi samstarfsmenn auri,
vil ég benda á tvennt. í fyrsta lagi
eru liðin tvö ár frá því ég hætti
störfum hjá Hjálparstofnuninni. A
þeim tíma hefur fjöldi fjölmiðla-
manna óskað eftir því við mig, að
ég kæmi i viðtal um þessi mál, en
því hef ég hingað til hafnað. Blaða-
maður Helgarpóstsins var hins
vegar kominn langt á veg með út-
tekt á stofnuninni, þegar hann
hafði samband við mig. Það sem
ég gerði var að útskýra fyrir hon-
um hvaða spurninga hann ætti
helst að spyrja, t.a.m. taldi ég ekki
að þarna væri um að ræða lög-
leysu eða fjárdrátt, en sögur af því
tagi hafa víst verið á kreiki í
Reykjavík. Það sem ég benti helst
á í sambandi við efnislega gagn-
rýni á Hjálparstofnun kirkjunnar
sem slíka var, að það sé höfuð-
atriði málsins að þegar safnað er
peningum hjá almenningi á Is-
landi með því að birta myndir af
deyjandi börnum og fullyrt að fólk
geti bjargað lífi þessara vesalings
barna eða þá látið þau deyja með
því að gefa ekki peninga, þá til-
heyri söfnunarféð þessum börn-
um og þeirra líkum. Það tilheyrir
ekki skrifstofumönnum í Reykja-
vík, sem síðan ákveða hjálp til
barnanna og skammta þá eftir því
hvað fæst gefins á hverjum tíma,
en ekki eftir því hvað hægt er að
gera við peningana sem slíka. Not-
uð föt frá almenningi á lslandi og
fiskkaup útlenskra stofnana á Is-
landi eru talin fram sem kostnaður
á móti gjöfum almennings. Þetta
er ekki einungis reikningsleg firra
heldur siðferðilega rangt gagnvart
þeim deyjandi börnum, sem pen-
ingarnir söfnuðust til.
LITIÐ Á ÞEKKINGAR-
ÖFLUN SEM GRUNSAM-
LEGT ATHÆFI
Varðandi það að ég sé upphafs-
maður þessara skrifa og hafi hrint
„rógi“ af stað, þá er það kannski
tæpast svara vert, sem hefur verið
sagt opinberlega, þó það sé sam-
setningur af útúrsnúningum og
jafnvel blekkingum og sett fram af
almennum kjánaskap. Hitt er hins
vegar alvarlegra og umhugsunar-
verðara, að frá þessari stofnun
hefur verið dreift síðustu daga al-
deilis ótrúlegum sóðaskap, upp-
lognum sögum sem settar hafa
verið í umferð í Reykjavík. Fólk
hefur verið að hringja í mig og
segja mér ýmis afbrigði af þessum
upplogna þvættingi, sem fram-
kvæmdastjóri þessarar kirkjulegu
stofnunar hefur verið að segja
fólki og setja í umferð. Hluti af
þessu er raunar til á segulbandi,
þar sem einn fjölmiðlamaður
kveikti á slíku tæki undir ræðunni.
Þessi rógur byrjaði vafalítið vegna
þess misskilnings, að ég stæði einn
að baki skrifum Helgarpóstsins
um Hjálparstofnunina og væri
þeirra eina nauðsynlega heimild
að baki greininni.
Svona til gamans get ég nefnt
eina algenga útgáfu af sögu, sem
framkvæmdastjóri Hjálparstofn-
unar kirkjunnar setti í umferð.
Hann fékk mann til að hringja í
annan mann fyrir sig og skildi sá
koma til mín þeirri hótun að sögur
yrðu settar af stað í bænum, ef ég
segði Helgarpóstinum eitthvað
nánar um málefni stofnunarinnar.
Sagan, sem nefnd var til að sýna
hvað í vændum væri, var á þá leið,
að ég átti að hafa lent í fylliríi úti
í heimi og endað í Singapore — allt
á kostnað Hjálparstofnunarinnar. í
fyrsta lagi hef ég aldrei komið til
Singapore. Hitt er svo kannski
meiri kjarni málsins, að ég hef ver-
ið bindindismaður á áfengi í meira
en fimm ár. Sögurnar eru til þess
að sá tortryggni í kringum mig og
véfengja mig sem heimild. Það
fylgdi sögunni, að ég hefði á þeim
tíma sem um ræðir verið á „algjör-
um bömmer", eins og það var orð-
að, og að lokum verið látinn
hætta. Sannleikurinn er sá, að
mér leið ekki vel á þessum tíma.
Þetta var um það leyti sem ég var
að komast að því hvers konar
hugmyndir voru á bak við Hjálp-
arstofnun kirkjunnar. Mér er ekki
alveg ósárt um þessi mál og hef
lagt talsverðan kraft í að kynna
mér málefni þriðja heimsins, þann-
ig að þetta fékk nokkuð á mig.
Það hefur verið látið að því
liggja í fjölmiðlum, að mér hafi
hálfvegis verið vikið úr starfi og
sagt frá því í persónulegum sam-
tölum að ég hafi beinlínis verið lát-
inn hætta. Sannleikurinn er auð-
vitað annar. í fyrsta lagi réði ég
mig þarna aðeins í sex mánuði, en
það var framlengt án sérstakra
umræðna með gagnkvæmu sam-
komulagi. Það var hins vegar áður
en ég hafði haft tíma til að kynna
mér einföldustu atriði varðandi
þróunarhjálp og hjálparstarf al-
mennt og ágreiningur því ekki
kominn upp. Það gerðist svo eftir
að ég hafði sótt nokkra fundi er-
lendis og lesið nokkra tugi bóka,
að ég fór að lýsa skoðunum mín-
um á þessum efnum og sá um leið
hvers konar apparat þessi stofnun
var.
MAÐURMEÐ 15ÁRA
REYNSLU í ÞRÓUN-
ARHJÁLP NEYDDIST TIL
AÐ HÆTTA
Ég var alls ekki einn um að
ienda í vandræðum með skoðanir
mínar á þessum málum, því á
stofnuninni vann líka um tima dr.
Joachim Fischer og við reyndumst
sammála um flesta hluti. Það var
því ekki ég, sem einstaklingur,
sem var upp á kant við fram-
kvæmdastjóra eða stjórn — ég
hitti reyndar aldrei stjórnina. Dr.
Joachim hefur um fimmtán ára
reynslu og sérmenntun að baki í
þróunarmálum og veitti forstöðu
Asíu-deild stofnunar í Þýskalandi,
sem er líklega eitt til tvöhundruð
sinnum stærri en Hjálparstofnun
kirkjunnar. Hann var þar í mjög
góðum metum og eins í Austur-
löndum, þar sem ég hafði einmitt
spurnir af honum á ferðum mín-
um í sumar. Eftir að þessi óum-
deildi sérfræðingur lýsti kurteis-
lega skoðunum sínum á hjálpar-
starfi í grein í Kirkjuritinu, þurfti
hann — eins og hann segir sjálfur
í viðtali við DV — að leita sér að
öðru starfi. Þetta var eins með mig
og ástæðurnar raunar þær sömu.
Síðan kemur sú dæmalausa full-
yrðing í sjónvarpi og útvarpi, að
ég treysti ekki lslendingum fyrir
neyðarhjálp og vilji að útlendar
stofnanir sinni einar þeim málum.
Þetta er auðvitað svo aulalegur
útúrsnúningur, að ég get ekki ver-
ið að svara honum. Þessi mál eru
afar fiókin og óhugsandi að fara út
í þau í stuttu máli. Ég hef hins veg-
ar bent á að matvælaaðstoð, þar
sem skortir kannski tíu milljónir
tonna af mat til fimm Afríkulanda,
sé best framkvæmd af nokkrum
risastórum stofnunum, sem geta
fengið þessi ógrynni matar gefins,
ef þær sjá um flutning á honum.
Þetta lítilræði, sem við getum
safnað hér uppi á íslandi, hentar
miklu betur í aðra tegund af starf-
semi, sem ekki aðeins getur bjarg-
að mannslífum þegar til lengri
tíma er litið, heldur einnig um-
svifalaust, ef það er atriði sem
mönnum finnst skipta máli. Þekk-
ingarleysið er hins vegar svo al-
gert á Hjálparstofnun kirkjunnar,
að menn kunna þar hreinlega ekki
til verka og hafa ekki litið á þessi
mál. Ein helsta gagnrýni mín á
stofnunina er kannski einmitt sú,
að þar er ekki nokkur einasta sér-
þekking fyrir hendi og litið á
þekkingaröflun sem mjög grun-
samlegt athæfi.
GRÓUSÖGURNAR
VERÐATILÁ HÆÐINNI
FYRIR OFAN
BISKUPINN
í útvarpinu var það tekið sem
dæmi um fólsku mína, að ég hefði
hvatt til þess einhvers staðar í
blaði að fólk sendi peninga til
prests á Filippseyjum. Þetta var
túlkað sem svo að ég væri tvöfald-
ur i roðinu, þvi ég mun hafa orðað
það sem svo, að peningar yrðu að
brauði. Það var látið liggja að því,
að ég væri yfir höfuð á móti því að
svöngu fólki væri gefið að borða.
Þessi prestur er hins vegar gott
dæmi um skynsamlega neyðar-
hjálp. Maðurinn vinnur með fá-
tæklingum í hroðalegu fátækra-
hverfi og lítilræði af peningum,
sem hann fær frá Vesturlöndum,
bjargar þarna hreinlega mannslíf-
um og eflir samfélagið í þessu
hverfi. Þarna er dæmi um gott
verkefni.
Að lokum langar mig til þess að
biðja fólk um að trúa varlega þeim
sögum, sem það kann að heyra
næstu daga og vikur, því það er
skipulega unnið að því að gera
mig tortryggilegan þar sem mér er
stillt upp sem einu heimildinni á
bakvið skrif Helgarpóstsins. Ef
menn heyra eitthvað af því að ég
hrindi stundum gömlum konum á
götum úti eða eitthvað í þeim dúr,
að ég sé á móti því að svöngu fólki
sé gefinn matur, drekki brennivín
í Singapore á kostnað kirkjunnar,
eða hafi verið á „bömmer" frá
þeim degi er ég sá í gegnum starf
Hjálparstofnunarinnar, þá geta
menn reiknað með því að þessar
sögur séu búnar til á hæðinni yfir
biskupnum á íslandi.
Þetta mál er auðvitað í heild
sinni afar dapurlegt og ekki síst
fyrir það að kirkjan og fjöldi af
ágætu fólki í stjórn Hjálparstofn-
unar kirkjunncir dregst inn í þetta og
svíður það auðvitað mjög mikið.
Kirkjan þarf hinsvegar ekki í þessu
frekar en öðru að óttast sannleik-
ann, þ.e.a.s. svo lengi sem hún leit-
ar sannleikans og ekki annars.“
Jón Ormur Halldórsson, fyrrverandi starfsmaöur Hjálparstofnunar kirkjunnar.
HELGARPÓSTURINN 9