Helgarpósturinn - 26.02.1987, Page 16

VETTVANGUR
Einhlida ,,upplýsingar“
villandi staðhœfingar
Hr. ritstjóri!
Hinn 12. febrúar sl. birtist í Helg-
arpóstinum heilsíðugrein um nýja
húsnæðislánakerfið. I henni eru all-
ar „upplýsingar" mjög einhliða og
niðurstöðurnar eru í samræmi við
það. Þar að auki eru mjög villandi
staðhæfingar bornar á borð fyrir
lesendur. Allt þetta leiðir til þess, að
ekki verður hjá því komizt að óska
eftir birtingu á neðangreindum at-
hugasemdum í næsta tölublaði HP.
Fjögurra manna fjölskylda
á 60 fermetrum
1 fyrri hluta greinarinnar er sagt
frá fjögurra manna fjölskyldu, sem
manni skilst að búi í 60 m* 2 3 eigin
íbúð og er sögð hafa 90.000.- króna
mánaðarlaun. Að sögn blaðsins á
Húsnæðisstofnunin að hafa synjað
henni um lán þar sem hún hefði
ekki fjárhagslegt bolmagn til að
greiða af láninu eða standa undir
kaupverði á bilinu 2.5—3.0 milljónir
króna. Þetta er síðan talið dæmigert
fyrir afgreiðslu mála skv. nýju hús-
næðislögunum og jafnframt hve
misheppnuð þau séu. Skemmst er
auðvitað frá því að segja, að þótt
reiknað sé með því að blaðið segi
satt og rétt frá, er fráleitt að taka
dæmi sem þetta út úr og láta að því
liggja að það sýni rétta mynd af af-
greiðslu lánsumsókna almennt.
Samkvæmt þeim lánsumsóknum,
sem Húsnæðisstofnunin hefur fjall-
að um og kannað frá gildistöku nýju
húsnæðislaganna, 1. september sl.,
er svo að sjá, að meðaltekjur um-
sækjenda, framreiknaðar, séu um
75.000,- krónur á mánuði. Jafnframt
liggur fyrir, að innan við 10% láns-
umsókna verður synjað; og eiga þó
allir þeir, sem synjun fá, kost á því
að hún verði tekin til endurskoðun-
ar með breytta afstöðu í huga. Er á
það bent í synjunarbréfi stofnunar-
innar og verður lögð ríkari áherzla
á það á næstunni. Af þessu sést, að
það er langt frá raunveruleikanum
að umsækjendum með um 90.000-
króna mánaðarlaun sé alfarið synj-
að um lán hjá stofnuninni. En um
það mál þarf reyndar engin skrif í
blöð. Um þessar mundir hefur Hús-
næðisstofnunin gefið út 2.604 láns-
loforð og má telja víst, að mikill
meirihluti handhafa þeirra sé með
laun, sem eru innan við 90.000-
krónur á mánuði. Þetta veit það fólk
sjálft. Auðvelt er því að leiða það
fram til vitnis um að hér er rétt með
farið og það gæti t.d. Helgarpóstur-
inn gert í stað þess að birta furðu-
skrif um þetta mál.
Furðufrétt um að 90 þús. kr.
dugi ekki fyrir afborgunum
í greinarstúf þeim, sem fjallar um
„fjölskyldu á 60 m2“ er m.a. stað-
hæft, að „launin dugi ekki fyrir af-
borgunum af lánum“. Hefði réttra
upplýsinga verið aflað áður en
greinin var skrifuð hefði þessi stað-
hæfing aldrei verið birt. Hana er
jafn auðvelt að hrekja og þá fyrri.
Nýlega er útkomin tafla á vegum
stofnunarinnar sem greinir frá gild-
andi hámarkslánum á þessum árs-
fjórðungi sem og afborgunum af
þeim. Hér skal nú gerð grein fyrir
þeim:
1) Hámarksbyggingarlán fyrir þá,
sem eru að eignast sína alfyrstu
íbúð, eru kr. 2.461.000.-. Fyrstu
tvö árin eru afborgunarlaus en þá
greiða menn ársfjórðungslegar
greiðslur, er saman standa af
vöxtum og verðbótum. Ársfjórð-
ungsgreiðslan er nú, án verðbóta,
kr. 21.543.-, eða kr. 7.181,- á mán-
uði. Frá og með þriðja ári bætist
greiðsla afborgana við (auk verð-
bóta) og eru þá greiddar ársfjórð-
eftir Sigurð E.
Guðmundsson forstjóra
Húsnæðisstofnunar
ríkisins
ungslegar greiðslur af þessu láni,
er nema kr. 29.338.-. Mánaðar-
greiðsla nú af þessu láni nemur
kr. 9.779.-, án verðbóta.
2) Hámarkslánið kr. 1.723.000.-
gildir annars vegar fyrir íbúða-
eigendur, sem vilja byggja eða
kaupa íbúð í smíðum; og hins
vegar þá, sem ekki hafa átt íbúð
sl. þrjú ár og vilja nú kaupa not-
aða íbúð. Ársfjórðungsleg
greiðsla fyrstu tvö árin, án af-
borgana, nemur nú kr. 15.076.-,
þ.e. mánaðargreiðsla nemur nú
kr. 5.025.-. Frá og með þriðja ári
hefst einnig greiðsla afborgana
(auk verðbóta) og er þá ársfjórð-
ungsgreiðslan samtals kr. nú
20.540.-, þ.e. mánaðargreiðslan
nemur nú krónum 6.850.-.
3) Hámarkslánið kr. 1.206.000,-
gildir fyrir þá, sem eru íbúðareig-
endur og vilja fá lán til að kaupa
notaða íbúð. Fyrstu tvö árin er
ársfjórðungsleg greiðsla (án af-
borgunar og verðbóta) kr.
10.553.-, þ.e. á mánuði hverjum
kr. 3.517.-.
Af framannefndu má ljóst vera, að
allar venjulegar fjölskyldur eiga að
geta ráðið við þær greiðslur af lán-
unum, sem að ofan getur. Þetta get-
ur hver og einn séð í hendi sér og
mælt auðveldlega við eigin laun. Þá
sést bezt hvað staðhæfingar Helgar-
póstsins eru gjörsamlega úr sam-
bandi við raunveruleikann.
Hvernig er synjunar-
málunum háttað?
Eins og að ofan getur hefur þróun-
in undanfarið verið sú, að um 10%
umsókna er synjað. Húsnæðisstofn-
unin hefur alla tíð synjað umsókn-
um um lán, ef umsækjendur hafa
ekki uppfyllt þau skilyrði, er stofn-
unin hefur sett á grundvelli laga og
reglugerða. Slíkt er ekki ný bóla.
Jafnframt hefur hún alia tíð verið
reiðubúin til að fara ofan í saumana
á slíkum synjunum, tilbúin til þess
að breyta afstöðu sinni ef rök fynd-
ust fyrir því. Svo er enn. Undanfarið
hafa nokkrir þeirra, sem synjunar-
bréf hafa fengið snúið sér til stofn-
unarinnar með beiðni um nýja at-
hugun á málinu. í þeim hópi eru m.a.
menn sem í reynd virðast hafa
hærri tekjur en skattavottorð þeirra
segja til um; en það var stofnuninni
að sjálfsögðu ókunnugt um. I þeim
hópi er líka að finna umsækjendur,
sem á þessu nýja ári hafa hækkað
mjög í tekjum án þess að greina frá
því í umsóknum sínum, þannig, að
þar er um að ræða verulega breyt-
ingu frá þeim launatekjum, sem
greindar eru á skattvottorðum um-
sækjenda fyrir síðustu þrjú ár. Enn
má nefna tilvik af því tagi, að menn
hafi um eða yfir 90.000 - króna mán-
aðartekjur en séu svo skuldum
hlaðnir frá fyrri tíð, að þeir geta litlu
eða engu bætt við sig vegna íbúðar-
kaupa, þótt launin teljist þetta góð.
Dæmi sem þessi eru viðkvæms eðl-
is, sem nauðsynlegt er að með-
höndla af tillitssemi og skilningi, eft-
ir því sem aðstæður leyfa; og eru
sízt af öllu tilefni til æsifrétta í blöð-
um í villandi tilgangi. Höfundur
þessara orða ætlar að leyfa sér að
tilgreina hér tvö dæmi úr raunveru-
leikanum, rétt eins og Helgarpóst-
urinn telur sig gera. í fyrra tilfellinu
er um að ræða einstæða móður
með þrjú börn, sem vinnur fyrir sér
og börnum sínum með ræstingu á
sex stöðum í borginni og á 46 m2
kjallaraíbúð vestan Lækjar. Mánað-
arlaun þessarar konu eru að sjálf-
sögðu langt undir 90.000 - krónum á
mánuði en vitaskuld hefur hún
fengið lánsloforð til kaupa á stærri
íbúð, rétt eins og svo margir aðrir.
Hitt dæmið er um verkamann hjá
olíufélagi í Reykjavík, sem fest hefur
kaup á raðhúsi; það er hans fyrsta
íbúð og laun þeirra hjóna eru um
70.000- krónur á mánuði. Furðu-
frétt Helgarpóstsins hefur verið
þessu fólki og hundruðum, ef ekki
þúsundum annarra, aðhlátursefni
undanfarnar vikur.
Hafa hlaðizt upp umsóknir
í þriggja ára biðröð?
Þriðji uppslátturinn í heilsíðu-
grein Helgarpóstsins er sá, að þús-
undir manna séu í biðröð og „bið-
tími eftir lánum“ sé allt upp í þrjú ár.
Einnig þessar staðhæfingar byggj-
ast á ófullnægjandi upplýsingum og
algjörum misskilningi á gangi mála.
Það er að sjálfsögðu fráleitt, eins og
greinarkornið gefur til kynna, að í
Húsnæðisstofnuninni hafi nú safn-
azt upp þúsundir lánsumsókna, sem
engin leið sé að sinna. Þvert á móti
er afgreiðslan öll með eðlilegum
hætti. Allar þær lánsumsóknir, sem
daglega berast, eru skráðar með
réttum hætti og færðar inn í tölvu-
kerfi stofnunarinnar. Skorti eitthvað
á, að fullnægjandi upplýsingar séu
með lánsumsókn, er umsækjanda
skrifað og hann beðinn um að senda
þær sem fyrst. Þegar öll gögn eru
komin er lánsumsóknin fullgild og
þá er stefnt að því að afgreiða hana
innan tveggja mánaða, eins og lög
mæla fyrir um, annað hvort með
lánsloforði, eins og gerist í rúmlega
90% tilfella eða með synjun. Þús-
undir umsókna hafa alls ekki hlaðizt
upp í stofnuninni, óafgreiddar, og
það er ámælisvert að hræða fólk
með því að gefa annað í skyn.
Hrollvekjan mikla um
þriggja ára „biðtíma“
Hér skal, undir lokin, farið nokkr-
um orðum um þann „biðtíma", sem
svo mjög er fjölyrt um í greinar-
korni Helgarpóstsins. Eins og áður
segir er þar staðhæft, að „biðtíminn
(gæti) orðið um 32 mánuðir, eða far-
ið að nálgast þrjú ár!“ Þessi staðhæf-
ing sýnir, ásamt mörgum öðrum í
fyrrnefndri grein, eins og að framan
hefur verið rakið, að greinarhöfund-
ur hefur annað hvort ekki aflað sér
nægilegrar þekkingar á því, sem
hann skrifar um, eða vill ekki fjalla
um málin í réttu ljósi. Kjarni málsins
er einfaldlega sá, að hinn gamli
„biðtími eftir lánum" er úr sögunni,
svo fremi, að menn sæki um lánin
með réttum og eðlilegum hætti.
í hans stað er kominn afgreiðslu-
tími lána, sem koma til útborgunar
á öllum virkum dögum þessa árs og
þess næsta.
Sú var tíð, á verðbólgutímum lið-
inna ára og áratuga, að menn
keyptu íbúðir og skuldbundu sig til
að greiða verð þeirra fram í tímann,
m.a. með lánum frá Húsnæðisstofn-
uninni, án þess að vita með vissu
hve há lán þeir fengju eða hvenær
þau kæmu til greiðslu. Stórfelldar
áhyggjur og kvíði fylgdi þessu oft og
tíðum og olli mikilli spennu og
vandræðum meðal fjölskyldna um
land allt, árum og áratugum saman.
Sennilega má segja, að þetta
ástand.ásamt úreltum vinnubrögð-
um banka og sparisjóða og fast-
eignamarkaðsins í heild, hafi náð
hámarki sínu á greiðsluerfiðleika-
tímabili tveggja síðustu ára eða svo,
þegar fjárhagur fjölda fólks riðaði til
falls. „Biðtími" eftir húsnæðislánum
var hluti af þessu ástandi, sem nú er
að baki og kemur vonandi aldrei aft-
ur. í stað þess er komið nýtt fyrir-
komulag, sem er í því fólgið, að fólk
sækir um lán til Húsnæðisstofnunar
áður en það fer að skoða eða kaupa
íbúðir eða sækja um lóðir. Það bíður
síðan eftir skuldbindandi lánslof-
orði, þar sem því er tilkynnt um
lánsfjárhæðir og útborgunartíma.
Þá fyrst er tímabært fyrir það að
stíga næsta skref með því að skoða
þær íbúðir, sem á boðstólum eru og
gera tilboð í þær eða sækja um lóðir
til að byggja á. Það er að sjálfsögðu
ætlazt til þess, að afgreiðslutíma
húsnæðislánanna sé stillt inn í kaup-
samningana, þannig, að saman fari
útborgun húsnæðislána og innborg-
anir í kaupsamninga. Um þetta
verða kaupendur og seljendur
íbúða að semja og fá aðstoð banka
og sparisjóða, ef þörf krefur. Þetta
er sama fyrirkomulag og er fyrir
hendi í grundvallaratriðum í ná-
grannalöndum okkar. Þar láta
menn sér ekki detta annað í hug en
að standa svona að málum og að
svo miklu leyti, sem reynsla er kom-
in á þetta hér, hefur hún gefizt afar
vel. Húsnæðisstofnunin hefur nú
gefið út 2604 lánsloforð, sem koma
til greiðslu á þessu ári og því næsta.
Engrar óánægju hefur orðið vart
meðal þess fólks, sem nú hefur feng-
ið lánsloforðin í hendur, þvert á
móti hafa menn lokið upp einum
munni um ágæti þeirra. Nokkrir
einstaklingar hafa þó komið, sem
gerðu kaupsamninga um íbúðir í
ótíma á liðnu sumri og standa nú
frammi fyrir því, að innborganir í
kaupsamninga eru ekki í samræmi
við útborgunardaga húsnæðislán-
anna. Þau dæmi eru talandi um það,
hvernig ekki á að standa að málum.
En einnig hafa aðrir komið, sem
fengið hafa lánsloforð í hendur og
óska eftir að útborgun lána þeirra
verði seinkað. Þar er um að ræða
fólk, sem hyggst hefja bygginga-
framkvæmdir í haust eða á næsta
ári og er því alls ekki tilbúið til að
hefja lánin jafnsnemma og það á
kost á, t.d. í marz, apríl eða maí á
þessu ári.
Er lánakerfið að „bresta“?
í ofannefndri grein Helgarpósts-
ins glymur einna hæst í tunnunni
þegar staðhæft er, að „húsnæðis-
lánakerfið (sé) að bresta". Það er
einkennileg afstaða að halda því
fram, að nýtt húsnæðislánakerfi sé
að bresta þegar það er þess albúið
að veita lán sem sýniíega munu
nema a.m.k. 7.5—8 milljörðum
króna á 24 mánuðum til 4—5 þús-
und íbúða í landinu. Sýnilegt er, að
Húsnæðisstofnunin mun greiða út,
til íbúðakaupa og íbúðabygginga,
300—400 milljónir króna í þessu
skyni á mánuði hverjum til ársloka
1988. Jafnframt því er unnið að
athugunum á því, hvernig unnt er
að mæta þeirri miklu eftirspurn eftir
lánsfé, sem hugsanlega kann að
vera fyrir hendi allt þetta tímabil og
endurspeglar bjartsýni og góðar
vonir almennings til hins nýja lána-
kerfis. Sjáfsagt má vænta þess, að
leiðir finnist til að mæta henni,
hvort sem hún verður í samræmi
við spár reiknimeistara Helgar-
póstsins eða einhverjar aðrar. Að
sjálfsögðu verður leitazt við að leysa
þau viðfangsefni eins og önnur, en
innantóm æsiskrif, þótt með mál-
efnalegu yfirbragði séu, munu ekki
eiga neinn þátt í því.
Ekki verður hjá því komizt að
harma greinarskrif eins og þau, sem
hér hafa verið gerð að umtalsefni.
Þau væru fagnaðarefni ef þau væru
málefnaleg og fræðandi fyrir al-
menning í stað þess að vera nei-
kvæð á alla lund.
Reykjavík, 22. febrúar 1987,
Sigurdur E. Guömundsson
Grein Sigurdar E. Gudmundsson-
ar verdur svarad í nœsta blaði.
Fyrirsögnin er Helgarpóstsins.
16 HELGARPÓSTURINN