Helgarpósturinn - 03.03.1988, Blaðsíða 16

___Svíar
LEIÐINLEGASTA ÞJÓÐ Í HEIMI?
Nokkrar ,,stadreyndir“ um Svía og sœnska menningu
Suíar eru höfuöfjendur allra annarra Noröurlanda-
þjóöa. Norömenn telja Svía sína höfuöfjendur, Danir
sömuleiöis suo ekki sé talaö um Finna, sem hafa veriö
kúgaöir af Svíum um langan aldur. Svo kúgaöir aö
finnska þjóöin hefur klofnaö í tvennt, sœnskumælandi
og finnskumælandi. Paö er sama hvert litiö er. Alls staö-
ar hatast menn viö Svía.
EFTIR KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
Eins og öllum íslendingum er
kunnugt eru Svíar langleiðinlegasta
þjóð í heimi. Það fer ekkert milli
mála. Engin þjóð er, að mati okkar
íslendinga, jafnánægð með sjálfa
sig, jafnhrokafull og lítur jafnmikið
niður á okkur íslendinga og Svíar. í
þeirra augum erum við bara hreint
ekki neitt og þess vegna eru þeir
auðvitað algerlega óþolandi. Það er
alveg sama hvar borið er niður. Alls
staðar eru Svíar ímynd hins illa og
það sem er verst að allur saman-
burður er okkur í óhag, hvernig sem
á það er litið.
Svíar eru auðvitað hinir hreinu
aríar. Þekktir fyrir sitt ljósa hár og
bláu augu. Sænskar fegurðardísir
víðkunnar um allan heim. Þrátt fyr-
ir að við Islendingar eigum svo
sannarlega okkar skammt af ljós-
hærðum þokkagyðjum er hvergi í
heimildum minnst á að við séum
eftirtektarverð fyrir að vera sérstak-
lega ljóshærð og bláeyg. Og þegar
fullkomlega ljóshærð og bláeyg ts-
lensk fegurðardís var sögð hafa
haldið við ónefndan enskan popp-
ara, heimsfrægan, var hún á síðum
bresku slúðurpressunnar titluð Svíi.
Þannig koma Svíar markvisst í veg
fyrir að íslenskar gyðjur, Ijóshærðar,
geti verið okkur nauðsynleg land-
kynning, því allur almenningur er-
lendis telur þær bara Svía.
NÚTÍMASTRÍÐIÐ
Nútímastríð hins siðmenntaða
vestræna heims fer fram á íþrótta-
vellinum. Þar mætast dáðustu
drengir og stúlkur hverrar þjóðar og
etja kappi fyrir hönd síns lands, fyrir
hönd tungumálsins, þjóðrembunn-
ar og landvinninga í fjölmiðlunum
sem eyða jafnmiklu plássi í íþróttir
og í hinar alvarlegri deilur landa í
millum. Við íslendingar eigum
margan knáan kappann á íþrótta-
sviðinu — einhverja svo góða að
þeir eru í fremstu röð í heiminum —
en Svíar eru samt á einhvern undar-
legan hátt alltaf aðeins framar en
við. Skemmst er að minnast hand-
boltans. Jilsén, sem er nútíma
hrokafullur Svíi, rétti puttann í loftið
og braut niður baráttuþrek íslend-
inganna. Puttinn sagði: íslendingar,
þið getið ekki unnið okkur — það er
vonlaust. Við erum Svíar, þið bara
íslendingar. Við þessi orð puttans
gerðu íslensku handboltahetjurnar
Arason, Mathiesen, Gíslason og Þor-
varðarson sér það ljóst að þeir voru
ofurliði bornir. Og heima sátu sjón-
varpsáhorfendurnir og langaði
mest að kyrkja Jilsén og sænsku
þjóðina með. Ef Kortsnoj hefði ekki
reykt framan í Jóhann Hjartarson
hefði Jilsén mátt vara sig næst þeg-
ar hann kemur til landsins. Svíar
eiga líka alveg óþolandi marga af-
reksmenn sem gerir að verkum að
við getum alls ekki náð okkur niðri
á þeim í þess konar samanburði.
Björn Borg, Ingemar Stenmark,
Patrick Sjöberg, Gunde Svan o.s.frv.
— Hvers mega sín þá Einar Vil-
hjálmsson eða Eðvarð Þór Eðvarðs-
son? Þeir eru grobbnir útaf þessu,
árans beinin — en það versta er að
þeir hafa efni á því.
Svo ekki sé minnst á vin okkar
Wademark, eða eitthvað ámóta,
sem er í stjórn Alþjóðahandknatt-
leiksráðsins. Starfssvið hans þar er
að gera íslendingum gramt í geði —
eða svo virðist vera. Þetta er fullt
starf og hefur Wademark staðið sig
vel. Svo vel að hann er einn helsti
óvinur okkar og allir sannir íslend-
ingar hatast við hann eftir allt sem
hefur gengið á.
Svíar eru líka stórþjóð á sviði iðn-
aðar. Þeir eiga Vol vo og Saab og ein-
hverja fleiri bíla sem eru alltof djöf-
ull góðir. Þeir geta framleitt svo til
allt sem þeir þurfa og hafa í gegnum
tíðina ekki sýnt neinn áhuga á að
nýta sér íslenskt hugvit eða yfirhöf-
uð neina íslenska framleiðslu. Þeir
eiga öflugan her en samt ekki öfl-
ugri en svo að sovéskir kafbátar
valda þeím mestu erfiðleikum. Og
það er gott á þá. En um leið og við
gerum grín að sænska hernum í nú-
tímanum leyfa Svíar sér að minna á
að til forna hafi þeir verið með
mestu stríðsþjóðum. Gustav Adolf,
uppiá I7duöld, varstríðskóngur og
lagði undir sig hverja þjóðina á fæt-
ur annarri. Hætti ekki fyrr en rússn-
eski veturinn lagði hann að velli
eins og hann hefur reyndar gert síð-
ar við aðra stríðskónga. Og Svíar
voru harðskeyttir menn til forna og
erfiðir að etja kappi við, ekki síður
en nú. Enda eru þeir í mörgum ís-
lendingasögum kallaðir vargar og
tröll og vart af þessum heimi.
SÆNSKAR
PRÓBLEMMYNDIR
Og talandi um óþolandi sænska
framleiðslu. Bíómyndirnar þeirra.
Úff. Langdregnar, atburðasnauðar,
orðfáar. Enda er íslensku þjóðinni
tamt í munni orðatiltækið „sænskar
vandamálamyndir” yfir hverslags
leiðinlegar bíómyndir. Hver man
ekki eftir Vesturförunum — eitthvað
þvíumlíkt hét þáttaröðin — tugir af
þáttum um Svía sem fluttu til Amer-
íku og það var svo erfitt, svo kalt,
svo mikið próblem allt saman. Fé-
lagsfræðilegar vandamálamyndir.
Endalaus grátur og gnístran tanna.
Eymd og volæði og aldrei glaður
dagur hjá fólki í sænskum myndum.
Og svo keypti íslenska sjónvarpið á
fjórða hundrað mynda frá þeim! Og
þessu átti að demba yfir okkur í
skammdeginu. Tilhugsunin aldeilis
hræðileg. Þrátt fyrir þetta eru kvik-
myndagerðarmennirnir og leikar-
arnir þeirra frægir um allan heim.
Ingmar Bergman, Ingrid Bergman,
Greta Garbo, Max von Sydow, Er-
land Josepsson og guð má vita hver.
Sá fyrstnefndi, sem hefur gert með
allra leiðinlegustu myndum sem
gerðar hafa verið, tók svo upp á því
að sýna heiminum að hann væri
líka skemmtilegur og gerði Fanny
og Alexander og fékk Óskarsverð-
laun fyrir. Og í þokkabót fjármagna
þeir íslenskar myndir og gera það
gott út á hæfileika íslensks kvik-
myndaleikstjóra, sem er auðvitað
alltaf talinn til Svía annars staðar í
heiminum og Svíarnir sjálfir gera
ekkert til að leiðrétta það.
SÆNSKT OG
SAMNORRÆNT
Svíar segja íslendingasögurnar,
þjóðararfinn — gull og gersemi ís-
iensku þjóðarinnar — vera norskar.
Meira að segja sænskir prófessorar
hafa haldið þessu fram í fyrirlestr-
um í sænskum háskólum þar sem ís-
lendingar hafa verið viðstaddir og
þrátt fyrir mótmæli hafa prófessor-
arnir ekki látið segjast. Sjálfsagt
hafa þeir líka einhvern tíma hótað
því að segja sögurnar „samnorræn-
ar“ eða eitthvað ámóta nánasarlegt.
Og talandi um samnorrænt. Svíar
eru auðvitað langvaldamestir í því
samstarfi — þeir fá oftast bók-
menntaverðlaun Norðurlandaráðs,
hafa fengið þau tíu sinnum meðan
aðrar þjóðir þurfa að sætta sig við
miklu færri útnefningar. Sænska
bókmenntasagan úir og grúir af
stórmennum; Strindberg, Lagerlöf
og einhverjir fleiri. Og svo eigum
við stórtónskáld; Jón Leifs, sem við
vitum lítið sem ekkert um. En Svíar.
Þeir skjóta okkur ref fyrir rass og
flytja tónverkin hans. Það gengur
ekki hjá þeim, því þetta er yfirgang-
ur og ófyrirgefanlegt hjá þeim að
taka upp verk manna sem við höf-
um sjálf ákveðið að eigi að falla í
gleymsku. Svo sýna þeir líka fram á
að verkin eru góð, flytja þau jafnvel
betur en íslendingar geta gert.
FÉLAGSFRÆÐILEG
VANDAMÁL
Talandi um vandamál. Svíar og
sósjalkerfið þeirra. Engin þjóð í
gjörvöllum heimi hefur uppgötvað
jafnmörg félagsleg vandamál og
Svíar. Engin. Og eru víst enn að. Og
það sem verra er. Fjölmargir Islend-
ingar hafa sótt þangað menntun
sína og lært um vandamál sem
menn hafa ekki talið að væri svo
mikið til af hér á landi. Með þessa
sænsku þekkingu í farteskinu hafa
þeir svo komið aftur heim og byrjað
að benda heilbrigðum íslendingum
á að þeir ættu í raun og veru við hin
aðskiljanlegustu félagslegu vanda-
mál að stríða. Sem er algerlega
óþolandi, því við íslendingar eigum
svo sannarlega ekki við ámóta
vandamál að glíma og frústreraðir
Svíar. Það er öllum hugsandi mönn-
um löngu ljóst og er því mál að linni
á þessu sviði. Samt eru þjóðir heims-
ins margar hverjar farnar að líta til
Svía eins og þeir eigi og reki eitt-
hvert fyrirmyndarþjóðfélag. Félags-
lega kerfið svo gott að jafnoki þess
finnst ekki segja menn um leið og
þeir reyna, en því miður aðeins af
veikum mætti, að gera grín að kerf-
inu svona meðfram. Það er alkunna
að þjóðir, sem ekki vita jafnvel og
við Islendingar hvernig Svíar í raun
og veru eru, halda að þeir séu frjáls-
lyndir og víðsýnir en við Islending-
ar vitum betur. Þeir eru leiðinlegir
og svo þarf að fylla út alltof margar
skýrslur og eyðublöð hjá þeim. Þjóð
sem hefur svoleiðis. Hún er ekki
mikils virði. Svo mikið vitum við...
16 HELGARPÓSTURINN