Dagblaðið Vísir - DV - 19.08.2000, Blaðsíða 50

58
LAUGARDAGUR 19. ÁGÚST 2000
Tilvera X>V
Valhöll á
Þingvöllum
- varla hefur nokkur þjóðhöfðingi komið til landsins án þess að fara þangað
Valhöll á Þingvöllum hefur veriö
mikiö í fréttum að undanförnu
vegna kauptilboðs fjárfestingarfyr-
irtækisins Verino Investments fyrir
hönd Bretans Howard Kriiger. Til-
boðið hljóðar upp á 3,8 miljónir
sterlingspunda sem jafngilda um
458 milljónum íslenskra króna.
Ekki eru allir sammála um hvort
rétt sé að selja húsið til einkanota
og hefur málið lent á borði ríkis-
stjómarinnar.
Hugmyndln að glstlhúslnu
menn, heldur fundahús fyrir þjóð-
legar samkomur."
Enn fremur segir í Þjóðólfi að
húsið sé þannig byggt að auðvelt sé
að auka við það síðar. í miöju þess
er fundarsalur en útbyggingar sín
hvorum megin. „Gangur er eptir út-
byggingunum endilöngum og dyr á
báðum stöfnum, auk aðaldyra á
fundarsalnum. Einnig hefur verið
byggt útihús með eldhúsi í öðrum
endanum en geymsluhús fyrir far-
angur i hinum.“ Gert var ráð fyrir
að menn gætu sofið á bekkjum í
fundarsalnum og átti húsið því auð-
Einnig komu fram í áliti nefndar-
innar áhyggjur vegna væntanlegrar
Alþingishátiðar 1930.
Nefndin álítur „brýna og bráða“
nauðsyn á að reist verði nýtt gisti-
hús á Þingvöllum vegna fyrirhug-
aðrar Alþingishátíðar og vegna þess
að gamla gistihúsið „var mjög illa
byggt, er óvandað í alla staði og
svefnherbergin flest óboðleg til gist-
ingar [. . .] veislusalirnir og eldhús-
ið eru nýtandi um hásumar í góðu
veðri og sömuleiðis tvenn herbergi í
viðbyggingunni." Einnig fylgi hús-
inu margs konar „ónæði, óhollusta
Gengið frá veislu
Halldóra Eldjárn, Karl Gústaf Svíakonungur, Erna Fmnsdóttir, Geir Hallgríms-
son og Kristján Eldjárn.
Valhöll á Þingvöllum
Varla hefur nokkur þjóöhöfðingi komiö til landsins án þess aö fara þangaö.
1 gömlum
bókum segir
að búð Snorra
Sturlusonar á
Þingvöllum
hafi heitið
Valhöll og
staðið undir
Hallinum,
nærri Köstul-
unum, rétt
norðan við
núverandi
hótelbygg-
ingu. Einnig
er þess getið
að á þing-
staðnum hafl
verið krár, öl-
búð og menn
gert sér „að
atvinnu að
brugga þing-
heimi öl“.
Alþingi lá
niðri margar
aldir og Jónas
Hallgrímsson
orti „Nú er
hún Snorrabúð stekkur" og það var
ekki fyrr en árið 1864 að Benedikt
Sveinsson alþingismaður viðraði þá
hugmynd að nauðsynlegt væri að
koma upp „viðunanlegu" fundahúsi
fyrir Þingvallafundina en þeir fund-
ir höfðu mikla þýðingu fyrir sjálf-
stæðisbaráttu þjóðarinnar. Sama ár
gekkst hann fyrir því á Þingvalla-
fundi að valin var nefnd til að
hrinda málinu í framkvæmd og
efna til samskota um bygginguna.
Benedikt var kosinn formaður
nefndarinnar og á skömmum tíma
tókst honum að safna töluverðu fé
til byggingarinnar. Sjóðurinn skil-
aði sér þó aldrei því hann komst í
hendumar á einhverjum óviðkom-
andi og var eytt í annað. Málið lá að
mestu í dái næstu 33 árin. Árið 1897
tókst Benedikt að fá Alþingi til að
samþykkja 2500 króna fjárveitingu
til byggingar gisti- og fundarhúss á
Þingvöllum. Tryggvi Gunnarsson
bankastjóri lagði byggingunni
einnig til fé ásamt hópi manna og
Sigfús Eymundsson, ljósmyndari og
bóksali, teiknaði húsið. Draumur
Benedikts varð að veruleika 20.
ágúst 1898 þegar hann hélt vígslu-
ræðu við opnun hússins.
Tímaritið Þjóðólfur greinir frá
opnun Valhallar 26. ágúst 1898 og
segir að um 150 manns, karlar og
konur, flestir úr Reykjavík, hafi
verið við vígsluna. „Veður var dá-
gott, en þokusúld og sást óglöggt til
fjalla. Yfir aðaldyrum hússins blakti
íslenska fálkamerkið, en húsið
skreytt lyngsveigum að innan og
eins yfir fordyrinu. Athöfnin hófst
að aflíðandi hádegi með því að
sungið var kvæði eptir Einar Bene-
diktsson.“ Blaðið fjallar síðan lof-
samlega um ræöumar sem fluttar
vom í tilefni dagsins og birtir brot
úr ræðu Benedikts þar sem hann
segir að húsið eigi „ekki aðeins að
vera gistihús fyrir erlenda ferða-
veldlega að geta tekið 30 manns.
Árið 1899 tók Jón Thorsteinsson,
prestur á Þingvöllum, hótelið á
leigu og rak það til ársins 1918 þeg-
ar Jón Guðmundsson, bóndi í Heið-
arbæ, keypti það.
Drykkjulæti og átroðningur
í nefndaráliti Þingvallanefndar
frá 1925 kemur fram að eftir að Hót-
el Valhöll var byggð hafi fjöldi
manns sótt til Þingvalla og verið
þar með átroðning og drykkjulæti.
og óþrifnaður, sem sé staðnum öld-
ungis ósamboöið." Nefndin leggur
einnig til að nýja húsið verði reist á
grundinni „útsunnan við sjálfan ak-
veginn austur í skóginn, þar sem 50
km steinninn stendur, spölkom fyr-
ir austan túnið“.
Jón Guðmundsson, eigandi Val-
hallar, samþykkti fyrir sitt leyti að
húsið yrði flutt og lagði til að ýms-
ar lagfæringar yrðu gerðar á því
eða reist nýtt hótel. I bréfi til Þing-
vallanefndar 1926 segist hann ætla
að „ánafna ríkinu eftir sinn dag
Valhöll og aðrar eigur sínar á Þing-
völlum". Ekkert varð þó af áform-
um Jóns því veturinn 1943-1944
seldi hann hlutafélaginu Valhöll
eignina.
Alþlngishátíðln 1930
Veturinn 1929 var Valhöll dregin
á ís þangað sem húsið stendur í dag.
Ýmsar lagfæringar voru gerðar á
húsinu og byggt við það. í tilefni Al-
þingishátíðarinnar 1930 voru reist
stór veislutjöld við hótelið til að
geta tekið á móti öllum gestunum
sem þangað sóttu. Á fyrsta degi há-
tiðarinnar, 26. júní, bauð Alþingi
Kristjáni konungi tíunda, drottn-
ingu hans og öðrum tignum gestum
til veislu í Valhöll. Alls munu milli
500 og 600 manns hafa sótt veisluna
sem þótti fara mjög vel fram og vera
í alla staði til fyrirmyndar og dag-
inn eftir var þar veisla í boði forsæt-
isráðherra. Þegar Tryggvi Þórhalls-
son hafið látið fagna konungshjón-
unum með nifóldu húrrahrópi sneri
hann sér að Svíakonungi og lét
hyfla hann með ferfóldu húrra-
hrópi. Reis Gustaf Aldolf þá úr sæti
og flutti ræðu..var rödd hans svo
mikil og þung að gjörla heyrðist um
alla salina, en annars heyrðust ræð-
ur illa í þessum mikla tjaldgeim,
þar sem þær voru fluttar frá há-
borði innra salsins."
Hlutafélagið Valhöll eignast
húsið
Árið 1944 stofnuðu Jón Guð-
mundsson, Ársæll Jónsson, Pétur
Danielsson, Ragnar Guðlaugsson og
Brynjúlfur J. Brynjúlfsson hlutafé-
lagiö Valhöll til að kaupa hótelið og
reksturinn í kringum það. Gerðar
voru gagngerar breytingar og við-
gerðir á húsinu og var þeim lokið
skömmu fyrir Lýðveldishátíðina 17.
júni 1944.
Þjóðhátíðarnefnd samdi við
stjómendur Valhallar um veitingar
fyrir Alþingi, ríkisstjórn og gesti
þeirra. Hún leigði öll herbergin í
eldri hluta hótelsins til að gestir
hennar hefðu þar athvarf á hátíðar-
daginn.
Hlutafélagið Valhöll rak hótelið
tfl 1963 en þá kaupa Ragnar Jóns-
son, Sigursæll Magnússon og Þor-
valdur Guðmundsson það. Þeir
byrja á að gera húsið upp en það
hafði verið í nokkurri niðumíðslu
um tíma. Þorvaldur selur hinum
tveimur sinn hlut fljótlega og árið
1966 kaupir Jón Ragnarsson, sonur
Ragnars, hlut Sigursæls.
Jón Ragnarsson kemur tll
sögunnar
Að sögn Jóns Ragnarssonar veit-
ingamanns var nýrri álmu bætt við
húsið 1973, gamla gistiaðstaðan var
rifrn og ný og betri byggð í staðinn.
„Síðan hefur svo sem lítið gerst í
málum Valhallar fyrr en í ár þegar
ég fæ tilboðið. Ég sótti reyndar um
leyfi til að lagfæra húsið og færa
það meira í upprunalegt horf fyrir
tveimur árum en því var hafnað.
Valhöll er merkilegt hús, varla hef-
ur komið til landsins sá þjóðhöfð-
ingi sem ekki hefur komið þangað.
Danska drottningin, sænski kon-
ungurinn og Ólafur Noregskonung-
ur hafa öll borðað þar. Yoko Ono og
David Bowie borðuðu í Valhöll og
Paul McCartney gisti þar og margir
fleiri sem ég man ekki nöfnin á.“
-Kip
UÖSMYND GUNNAR G. VIGFÚSSON
Ófálr þjóöhöfölngjar hafa boröaö í Valhöll
Þessi mynd var tekin 1973 þegar Ólafur Jóhannesson hélt ræöu fyrir Margréti Þórhildi Danadrottningu, Hinrik prins og
Kristján Eldjárn, forseta íslands, og Halldóru, konu hans. Á myndinni má einnig sjá Magnús Kjartansson alþingismann
og kokkinn gægjast gegnum gluggann á eldhúshurðinni.