Morgunblaðið - 16.08.1959, Blaðsíða 3

Sunnudagur 16. ágúst 1959
MORCUNTtT AÐIÐ
3
★
Niðursuðu
iðnaður
og glíma
Samtal við Jón
Helgason, stórkaup-
mann í KhiöfrL
IJNDANFARNA daga hefur dval-
izt hér á landi Jón Helgason stór-
kaupmaður í Kaupmannahöfn.
Jón hefur lifað mjög margbreyti-
lega og viðburðaríka ævi, dval-
izt erlendis frá 1908 og þar af tiu
ár í Rússlandi. Frá 1920 hefur
hann átt heima í Kaupmanna-
höfn og lagt þar stund á heild-
sölu og átt þar niðursuðuverk-
smiðju. Tíðindamaður Mbl. gekk
á fund Jóns Helgasonar í fyrra-
dag og spurði hann um ýmislegt
af því, sem á daga hans hefur
drifið.
Jón er tæpra 75 ára, en lítur
út fyrir að vera tíu til tuttugu
árum y^gri. Hann skýrir okkur
frá því, að hann sé ættaður frá
Grund í Höfðahverfi og foreldr-
ar sínir hafi verið Helgi Helga-
son, bóndi á Grund og Sigurfljóð
Einarsdóttir, ljósmóðir og hann
hafi dvalizt í föðurgarði til 16
ára aldurs.
— Hvert lá svo leiðin, þegar
þér hélduð að heiman?
— Ég fór til ísafjarðar um
aldamótin og átti að læra þar
skósmíði. Lauk ég þar námi og
fékk sveinsbréf. Það var annars
af sérstökum ástæðum, sem ég
fór til þessa náms. Ég hafði
kviðslitnað á skíðum og læknir-
inn okkar sagði foreldrum mín-
um, að drengurinn gæti aldrei
unnið fyrir sér nema hann lærði
einhverja vinnu, sem hann gæti
setið við. Kviðslitið greri nú
reyndar fljótlega, en ég vann
þarna á ísafirði næstu árin bæði
á sjó og landi.
— Svo hélduð þér til útlanda?
— Það var árið 1908 að við
fórum utan fjórir glímumenn til
að leita okkur atvinnu sem
glímumenn og íþróttamenn. Þeir,
sem með mér voru, voru Jó-
hannes Jósefsson, Jón Fálsson og
Kristján Þorgilsson. Næstu tvö
árin ferðuðumst við víða um
Evrópu, þar á meðal til Rúss-
lands, en Rússarnir urðu svo
hrifnir af íslenzku glímunni, að
lögreglustjórinn ' í Odessa fékk
okkur til þess að kenna lögreglu-
mönnunum þar íslenzka glímu
sem vörn gegn árásum ofbeldis-
manna. Þegar við hættum þessu
fór ég á leikfimiskóla í Kaup-
mannahöfn og þaðan fór ég svo
til Rússlands í árslok 1910 og
var kennari í leikfimi við ríkis-
skóla í Pétursborg til ársins
1920.
— Hvernig líkaði yður við
Rússa?
— Mér líkaði ljómandi vel við
þá, jafnt æðri sem lægri. Ég
hef hvergi kynnzt fólki, sem var
eins gestrisið og þeir né sem var
jafnskemmtilegt í samkvæmislíf-
inu. Leikfimi var ekki algeng í
rússneskum skólum um þessar
muiadir, en jókst hröðum skerf-
um og nú eru Rússar orðnir
mikil íþróttaþjóð eins og allir
vita.
— Þér hafið dvalið í Péturs-
borg þegar byltingin var gerð
og hún hefur ekki haft nein áhrif
á starf yðar?
— Ekki veruleg. Skólinn hélt
áfram þrátt fyrir byltinguna, en
ég komst undir stjórn nýju vald-
hafanna.
— Þér hélduð frá Rússlandi
Sr. Óskar J. Þorláksson:
Tíminn og
tómstundirnar
Odessa. Myndin er tekin fyrir 1910. íslendingarnir eru ljós-
klæddir í fremri röð og eru þeir talið frá vinstri: Jón Helga-
son, Jón Pálsson og Kristján Þorgilsson.
I.
Kenn oss að telja daga
vora, að vér megum öðl-
ast viturt hjarta.
( Sálm. 90. 12).
ÞESSI bæn hins forna sálma-
skálds Hebreanna er fögur og
felur í sér dýrmæt lífssannindi.
Er hægt að hugsa sér háleitara
takmark í lífinu en viturt hjarta
í samfélaginu við Guð? Er nokk
uð nauðsynlegra en vakandi
ábyrgðartilfinning fyrir Guði og
mönnum?
Tíminn er dýrmætur, hvort
heldur það er sjálfur starfstím-
inn/sem helgaður er skyldustörf
um dagsins, eða það eru tóm-
stundirnar, sem gefa oss marg-
vísleg tækifæri, til þess að sinna
hugðarmálum vorum.
En það er vissulega nokkur
vandi að nota tímann þannig,
að hv£r dagur, sem vér lifum
verði oss til góðs, og að vér
Ástin kostaði hann tvær skákir!
fljótlega eftir byltinguna?
— Ég fór til Kaupmannahafn-
ar árið 1920 og kom þangað alls-
laus, því í Rússlandi hafði allt
verið þjóðnýtt. Fyrstu tvö árin
í Kaupmannahöfn starfaði ég
sem leikfimikennari í forföllum,
en það var ekki starf til að lifa
af. Fór ég þá «á verzlunarskóla
og var þar við nám í tvo vetur.
Upp frá því fór ég að verzla fyrir
eigin reikning með íslenzkar af-
lurðir, aoallega síld og fisk.
I Seinna setti ég á stofn ofurlitla
niðursuðuverksmiðju, þar sem
einkum var soðin niður síldar-
framleiðsla. Við það hef ég svo
starfað til þessa unz ég lagði
verksmiðjuna niður nýlega
vegna þess að húsnæðið, sem
bærinn hafði leigt mér, var rifið.
— Hvert er álit yðar á fram
tíð niðursuðuframleiðslu hér ;
landi? Frh. á bls. 18.
EKKI verður langt þangað il
skákmeistarinn okkar, hann
Friðrik, verður enn einu sinni
á dagskrá. Nú fer hann til
Jugoslaviu til tveggja mánaða
baráttu við sjö aðra snillinga
um það, hverjum falli sá heið
ur í skaut að fá að skora á
sjálfan heimsmeistarann til
annarrar enn harðari baráttu.
Það er búið að. segja svo mik-
ið og skrifa um Friðrik, að
við það er sennilega engu að
bæta, nema þá, að hann er ári
eldri en hann var í fyrra, sem
sagt 24 ára — og ólofaður, a.
m. k. opinberlega.
— En eru þær fallegar i
Jugoslavíu? spyrjum við, því
að í rauninni átti þetta að
verða viðtal og á einhverju
verður að byrja.
— Það er misjafnt, segir
hann — fallegri eftir því sem
sunnar dregur, en ég hef enn
ekki komizt í syðsta hluta
landsins. Nú verður teflt í
þremur borgum og byrjað
nyrzt, enda eins gott. Og svo
hlær hann, og við líka.
— Já, þið grúfið yfir tafl-
borðinu dag og nótt — ekkert
kvíðinn eða taugaspenntur?
— Því neita ég ekki, þetta
er ekkert tilhlökkunarefni. —
Menn eru líka alltaf tauga-
spenntir fyrstu umferðirnar.
Og það þýðir aldrei að slappa
af. Um að gera að belgja sig
út í upphafi og gefa aldrei eft
ir, þá hjaðnar maður niður og
nær sér ekki á strik aftur. —
Annars eru biðskákirnar erfið
astar, þó að hitt geti verið
nógu erfitt.
— Geta skákmenn nokkuð
undirbúið sig fyrir keppnis-
dag, kemur þetta ekki allt af
sjálfu sér?
— Yfirleitt reynir maður að
gera einhverja áætlun, athuga
skákir mótherjanna, reyna að
ótta sig á skákstílnum, finna
veilur — og notfæra sér þær.
— Það er þá heilt bókasafn
í ferðatöskunni?
— Ég segi ekki bókasafn,
en nokkrar bækur. Annars
gildir sama um skákina og
allt annað. Það er sama hvern
fjandann maður sökkvir sér
niður i. Ævin endist ekki til
að kafa til botns í neinu, því
meira sem menn lesa og velta
vöngum yfir einhverju efni —
þeim mun Ijósari verður þeim
fákunnáttan. Skákin hefur
engin endamörk a. m. k. kom-
ast menn aldrei í sjónfæri við
þau.
— En er ekki góð vinátta
með ykkur skákmönnunum
samt sem áður — enda þótt

baráttan sé svona hörð?
— Já og nei. Við erum kurt
eisir og tillitssamir hver við
annan. En það er alltaf eitt-
hvað, sem við dyljum — alltaf
eitthvað á milli okkar, sem
ekki er hægt að brjóta. Kepp-
endur, sem koma oft saman á
svona mót, verða aldrei vinir.
Við gætum aldrei rabbað sam
an í hóp eins og gamlir kunn-
ingjar. Samræður færu altaf
út í skák, þar eiga allir sín
leynivopn, þá yrðu menn
þvingaðir eða lygnir — eða
þá, að farið væri út í algerar
saumaklúbbsaðferðir — bak-
naga einhverja, sem ekki eru
viðstaddir. Og Friðrik brosir.
En hann heldur áfram:
— Ég varð þess vegna ekki
fyrir svo geysilegum vonbrigð
um, þegar ég vissi, að Bent
Larsen hafði brugðizt. Ég er
ekki að segja, að hann sé slæm
ur. En við erum keppinautar
engu að síður og milli okkar
er alltaf sami veggur, sem er
á milli allra keppinauta. Ég
held, að mig langi frekar til
þess að Ingi R. verði með mér.
Það er ekki aðeins gott að
hafa mann, sem getur sökkt
sér niður í skákirnar með
mér, því að jafn nauðsynlegt
er að hafa einhvern, sem hægt
er að rabba við um allt annað
en skák og gleyma skákinni
stund og stund. Annars væri
ég eins og einangraður fangi
í skákþrautum allan tímann.
— Hafa þá ekki margir
skákmenn eiginkonurnar með
á svona mót?
— Það er nú upp og ofan,
en reynzlan er víst sú, að
betra sé að skilja konurnar eft
ir heima, a. m. k. fyrir nýgifta.
Zabo kom t. d. einu sinni ný-
giftur til móts. Hann var fert
ugur, hún 17 ára — svo að
ekki vantaði sæluna. Hann
tapaði líka tveimur fyrstu
skákunum, segir Friðrik og
hlær. — Það er ekki hægt að
hugsa um allt í einu.
— En hvað hefur þú þá
meðferðis auk bókanna?
— Ég hef stundum harð-
fisk.
þurfum aldrei að kveðja neinn
dag með þá tilfinningu í hjarta,
að þessum degi hafi maður
glatað.
Flestir menn kvarta yfir því,
að þeir hafi ekki tíma til þess
að gera þetta og hitt, sem þá
langar til. Lífið er fjölbreytt og
hugðarefnin svo mörg, að erfitt
getur verið að velja á milli.
Áður fyrr urðu menn að vinna
langan vinnudag, og því lítið um
tómstundir, en nú eru tómstund-
irnar jafnvel fleiri en vinnu-
stundirnar, og því skapast sá
vandi að nota þessar tómstundir,
svo að þær verði til blessunar.
Algengast er að menn noti tóm
stundir sínar til þess að sinna
alls konar félagslífi og miklu
góðu hafa mörg^félög komið til
vegar á sviði líknar og menning-
armála, og vissulega er það
göfgandi fyrir hvern mann að
taka þátt í slíku starfi, þó að
menn verði auðvitað að gæta
þess að binda sér ekki of þunga
bagga með félagsstörfum.
Þá nota margir tómstundir sín
ar til skemmtana, og þó að vér
hljótum að viðurkenna gildi heil-
brigðs skemmtanalífs, þá er því
ekki að neita, að þar er mörg-
um mikill vandi á höndum og
ekki miðar þar allt til uppbygg-
ingar.
Menn geta átt margs konar
hugðarefni til þess að fást við í
tómstundum sínum, sem hér verð
ur ekki tálið, en gallinn við
þessa tómstundaiðju er oft sá,
að hún tekur einstaka meðlimi
fjölskyldunnar burt frá heimil-
unum, og það er eitt mesta
vandamál nútímans víða um
heim, hversu heimilislífið er í
molum og að jafnvel foreldrar
telja sig ekki hafa tíma til að
sinna börnum sinum eða meta
annað meira.
Foreldrar mega aldrei vera svo
önnum kafnir, hvorki við störf
eða annað, að þeir megi ekki
vera að því að sinna börnunum,
meðan þau eru ung. Meðan börn
in eru ung er oft ánægjulegasti
tími fjölskyldulífsins, foreldrarn
ir kenna börnunum margt, en
börnin geta líka kennt foreldr-
um sínum, því að einlægni og
traust barnshjartans gerir alla
að betri mönnum, kærleikurinn
er alltaf bezti kennarinn.
Oft hlýnar mér um hjartaræt-
urnar, þegar ég sé ung hjón með
börnin sín í kirkju á sunnudög-
um, eða á skemmtigöngu, þegar
gott er veður.
II.
Ég held, að vér hugsum of sjald
an um það í alvöru, hvernig vér
notum þann tíma, sem vér höf-
um til umráða. Og aldrei megum
vér vera svo önnum kafin við
störf og hugðarmál daglega lífs-
ins, að vér gefum oss ekki tíma
til þess að sinna andlegum mál-
um, og hugsa um þær kröfur, sem
Guð gerir til vor og vér berum
ábyrgð á lífi voru fyrir honum.
Og vissulega ber oss að nota
nokkuð af þeim tíma, sem Guð
gefur oss til þess að styrkja sam
félag vort við hann
Hefur þú hugsað um það, les-
andi góður, að með hverjum nýj
um degi gefur Guð þér 24 klukku
stundir til umráða og að þetta
er eitt af því fáa í þessum heimi,
sem þú færð algjörlega ókeypis.
Menntun kostar peninga, og oft
verða menn að leggja mikið í
kostnað, til þess að fá aftur.’ieils
una, og það eru lítilfjörleg verð-
mæti, sem ekki kosta eitthvað,
en þessar 24 stundir kosta ekkert.
Hvað gerir þú svo við þennan
dýrmæta fjársjóð? Þú verður að
nota hann strax, þú getur ekk-
ert geymt þér þangað til síðar,
þau augnablik, sem þú ekki not-
ar eru glötuð. Klukkustundir,
dagar, mánuðir og ár koma aldrei
aftur, þess vegna er þér hver
dagur áminning um það, að tak-
mark lífsins er að öðlast viturt
hjarta í samfélaginu við Guð.