Morgunblaðið - 19.10.1963, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 19. okt. 1963
1
Halldór Sigurðsson:
AÐUTAIM
Baráttan um Sahara
Leitið ráða, hver hjá öðrum,
og náist eining, þá fer allt vel;
fari það á annan veg, þá
setið trú ykkar á Allah,
og gerið það, sem þið álítið bezt
— Kóraninn.
— I>að endar með því, að
við leggjum undir okkur
Mauretaniu. Við gleypum einn
bita í dag, annan á morgun.
Við höfum þegar sótt tvö
hundruð kílómetra í suður.
Eyðimörkin er auðug....
Leiðsögumaður minn brostL
Hann sat undir stýri á jeppan-
um sínuim, sem geystist með
óskapar hraða eftir malbik-
uðum veginum (Frakkar
lögðu hann), sem liggur með-
fram Oued Ziz, frá Atlasfjöll-
um inn í miðja eyðimörkina.
— í hvert skipti, sem við
stígum nýtt skref til suðurs,
reisum við virki, sagði hann.
Hér ætlum við að fara eins að.
— Vinur minn stöðvaði jepp-
ann, og benti í austur. Hand-
an við sandöldur Hammada de
Guir liggur Colomb Beohar,
franski iðnaðarbærinn, sem
byggir ríkulega tilveru sína á
hráefnum í jörðu.
Liðsforingjanum frá Mar-
okkó, sem ég nú var með,
kynntist ég á ferð um N-
Afríku í fyrra. Nú var hann
á eftirlitsferð í héraðinu Ksar-
es-Souk. Hann hefur varla
kippt sér upp við atburði síð-
ustu daga.
Fréttirnar um blóðuga bar-
daga f Tinjoub og við útvarða-
stöðina Hassi-Beidi, sem liggja
sitt hvoru megin við ianda-
mæri Marokkó og Alsír, eins
og þau eru sýnd á flestum
kortum, þær gefa til kynna tog
streituna ínilli nýju ríkjanna
í N-og V-Afríku.
Landamærin eru óljós, sums
staðar ekki einu sinni að finna
á landakortum. Kortalínurnar,
sem til eru, voru dregnar, er
franska nýlenduveldið stóð
hæst. Hirðingjarnir, sem
byggja héruð, eru sífellt að
skipta um bústað, og hafa
sumir aldrei heyrt Alsír eða
Marokkó nefnt á nafn. Þeir
láta sig landamæri engu
skipta.
Af raunverulegri tilviljun,
þá hefur yngsta N-Afríkurík-
inu, Alsír, fallið í hlut stærsta
og sennilega auðugasta svæði
Sahara-eyðimerkurinnar. —
Þetta svæði er 20 sinnum
stærra en ísland, og að því
eiga sex ríki landamæri. öll
eiga þau sína drauma um
landvinninga.
Frakkaland hefur reynt að
koma til móts við kröfur þess-
ara þjóða, með því að stofna
nokkurs konar ráð, „þjóðum
æðra“, þ. e. ráð, sem hefur úr-
slitavald (í raun og veru þýð-
ir það: „franskt ráð“). Það á
að tryggja nýtingu auðæfa
Sahara. Nafn þess er „Org-
anisation Commune des Regi-
ons Sahariennes (OCRS). Til-
gangurinn er augljós: Frakkar
hafa þegar lagt út í 125
milljarða ísl. króna fjárfest-
ingu í Sahara, sérstaklega f
olíuvinnslu. Því hafa þeir ekki
í huga að láta hrifsa af sér
það, sem þeir þegar hafa lagt
fram. Þetta á sérstaklega við
um þjóðnýtingu í Alsír (Ben
Bella tilkynnti fyrir nokkru,
að hann myndi þjóðnýta „all-
ar franskar eignir“, enda fer
forsetinn ekki að Evian-sam-
komulaginu). Með tilkomu
OCRS hefur Frakkland gert
ríkin sex að þátttakendum í
þeim leik, sem miðar að því
að þrengja að Alsír.
Það er Marokkó, sem mest
gerir til að láta landvinninga-
drauma sína rætast. „Hvert
sandkom í Sahara tilheyrir
Marokkó“ sagði leiðtogi Ist-
iqlal, íhaldsflokksins, fyrir
nokkru. Lengi vel hafa kröf-
urnar verið stórkostlegar. og
stefnt hefur verið að yfir-
ráðum yfir Mauretaníu í suðri,
sem er 840.000 ferkm. Þar
, hafa fundizt miklar málm-
námur. Marokkó hefur nú
komið auga á það, hve slíkar
kröfur eru fjarstæðukenndar,
en það nægir varla til að
vekja þau hundruð manna til
lífsins, sem þar týndu lífi þau
ár, sem barizt var.
Hvorki Hassan, konungur í
Marokku, eða Habib Bourgiba,
forseti Túnis, virðast hafa gert
sér grein fyrir þeirri furðu-
legu afstöðu, sem felst í þess-
um kröfuní. Hér er um að
ræða neo-kolonialisma, sem
gefur gamalli heimsvalda-
stefnu Frakka lítið eftir. —
Landakröfurnar nú byggja á
„heilögum, þjóðlegum rétti“.
Því fordæmdi liðsforinginn
(sem nú hefur verið hækkað-
ur í tign) nýlendustefnu
Frakka — hann hefur sjálfur
barizt í fallhlífarliði frönsku
útlendingahersveitarinnar, m.
a. í Dien Bien Phu í Indó-
Kína — Þetta er einhvers
konar tvöfeldnissiðferði, sem
ekki er óalgengt meðal nýrri
þjóða heims, einnig utan
Afríku.
Þrátt fyrir tilkynningar frá
Alsír og Rabat, sem fullar eru
af mótsögnum, þá leikur lítill
Halldór Sigurðsson er
fæddur á Seyðisfirði 5.
maí 1935. Til Danmerkur
fluttist hann 1946, en það
an fór hann til Brazilíu
1957. Til Evrópu fluttist
hann aftur 1961. Menntun
sína hlaut hann í Reykja-
vík, Árósum og Kaup-
mannahöfn.
Árið 1952 réðist hann í
þjónustu Danska Austur-
Asíufélagsins. 1961 hóf
hann nám í bókmenntum,
en vann á sama tíma fyrir
sér með ritstörfum, skrif-
aði m.a. greinar fyrir
Kaupmannahafnarblaðið
„Politiken", auk þriggja
annarra blaða á Norður-
löndum. Þá annaðist hann
fyrirlestra um S-Ameríku
fyrir danska ríkisútvarp-
ið. Halldór hefur ferðast
víða í Evrópu, Afríku og
S-Ameríku. Hann er ís-
lenzkur ríkisborgari.
Grein sú, sem hér birtist,
fjallar um bardagana í
Sahara, sem mest hef-
ur verið rætt und-
anfarna daga. Er þetta
fyrsta grein Halldórs, en
hann mun famvegis rita
um erlend málefni fyrir
Morgunblaðið.
vafi á því, að Marokkó hefur
gripið tækifærið nú, þegar illa
gengur í innanlandsmálum
Alsír, og liggur við algerri
uppreisn í Kabýlíu. Tilgangur
Marokkó er að leggja undir
sig héruð, sem eru auðug af
blýi, silfri, mangan, svo að
ekki sé minnzt á olíu.
Þetta er ástand, sem De
Gaulle, Frakklandsforseti —
hann á mjög vinsamleg sam-
skipti við Hassan, konung —
getur ekki virt fyrir sér, án
þess að finna til nokkurrar
ánægju; enginn hefur leyft
sér að standa svo uppi í hár-
inu á le grand Charles og ein-
mitt Ben Bella í seinni tíð.
Marokkó getur gert Alsír
erfitt um vik (Marokkó á
einn öflugasta her í Afríku:
40.000 vel þjálfaða hermenn,
MIG-17 orustuþotur, skrið-
dreka og heilar herdeildir
fallhlífarhermanna). Aðeins
tíminn getur skorið úr um
það, hvort Marokkó ætlar
með vopnavaldi að taka þann
landshluta, sem gekk undir
nafninu „kæra systir“, er
frelsisstríð Alsír stóð hæst.
Til sannindamerkis um, að
hér er ekki um að ræða neinn
barnaleik, má nefna, að bar-
dagarnir við Tindouf í fyrra
kostuðu 130 menn lífið.
Þessir atburðir munu vekja
marga Evrópubúa til umhugs-
unar um, hvort vanþróuð lönd
séu raunverulega undir það
búin að fá sjálfstæði — ekki
sízt hvítir menn syðst í
Afríku. Hins vegar má benda
á, að með tilliti til landvinn-
ingastyrjalda, þá eru Afríku-
menn aðeins um 20 árum á
eftir Evrópumönnum.
Þar til þeir ná Evrópu-
mönnum, verða menn, að láta
sér nægja að telja særða og
látna.
Árni Sveinbjörnsson,
Hellnafelli,
FIMMTUDAGINN 10. þ.m.
var undirritaður við vigtun á
kjöti þeirra bænda, sem lagt
höfðu inn fé þennan dag. Meðal
þeirra var Árni bóndi Svein-
björnsson í Hellnafelli og var
hann við hlið mér á meðan á
vigtuninni stóð. — Við töluðum
um daginn og veginn og hentum
spaugsyrði á lofti. Vel vissi ég,
að Árni hafði ekki gengið heill
til skógar hin síðari árin, en
hitt grunaði mig ekki, að hann
yrði allur að kvöldi hins næsta
dags, sem þó varð raunin á.
Árni Sveinbjörnsson var fædd
ur að Króki í Eyrarsveit hinn 3.
des. 1891. Foreidrar hans voru
Guðný Margrét Árnadóttir og
Sveinbjörn Finnsson, sem
bjuggu að Króki, bæ, sem nú er
löngu farinn í eyði og síðan í
Hellnafelli. Hinn 4. dag nóvem-
bermánaðar 1922 gekk Árni að
eiga eftirlifandi konu sína Her-
dísi Gísladóttur og hafa þau
búið allan sinn búskap í Hellna
felli eða í röska fjóra tugi ára.
Herdís og Árni áttu alls 12 börn
og eru þau öll lifandi, nema eitt,
drengur sem hét Benedikt Gunn-
ar f. 17. ágúst 1937 og dáinn
21. jan. 1944. Hin börnin eru
þessi talin í réttri aldursröð:
Ingibjörg gift Sigurði Sörens,-
syni, Stykkishólmi, Guðbjörg
gift Ingvari Ragnarssyni, Stykk-
ishólmi, Sveinbjörn kvæntur
Magnþóru Þórðardóttur, Reykja
vík, Guðný gift Þorgrími Jóns-
syni, Reykjavík, Gísli kvæntur
Svandísi Jerimíasdóttur, Grund
arfirði, Kristín gift Halldóri Sig-
urjónssyni, Grundarfirði, Ester
Gmndarfirði
gift Guðmundi Júlíussyni,
Reykjavík, Arndís gift Arnþóri
Sigurðssyni, Reykjavík, Sigur-
berg kvæntur Jóhönnu Sigurð-
ardóttur, Grundarfirði og ívar,
kvæntur Jóhönnu Gústafsdótt-
ur, Grundarfirði. — Öll þessi
börn eru hið myndarlegast fólk
og nýtir þegnar sínu þjóðfélagi.
Það segir sig sjálft, að ærið
verkefni er það að skila sam-
félaginu jafn stórum hópi mann
vænlegra barna og koma þeim
öllum til þroska. Lætur að lík-
um, að einhverntíma hafa þau
Hellnafellshjón látið hendur
standa fram úr ermum og vinnu
dagurinn orðið öllu lengri en nú
mundi kallast boðlegur.
Árni Sveinbjörnsson vandist
snemma mikilli vinnu og var
jöfnum höndum við störf á sjó
eða landi.
Árni var líka eftirsóttur til
allra vinnu sakir vaskleika síns
og trúmennsku. — Kynni okkar
Árna hófust þegar eftir komu
mína hingað í þetta byggðarlag
eða fyrir nær ellefu árum.
Hann var fastur viðskiptamað
ur þess fyrirtækis, sem ég hef
veitt forstöðu og var í vinnu
hjá því fyrstu árin eftir að það
hóf starfsemi sína. Enda þótt
Árni væri þá kominn á þann
aldur, sem flestir kjósa sér hin
hægari störfin, duldist mér ekki
að hann var mjög góður verk-
maður og mundi hafa verið ham
hleypa á yngri árum. Síðustu
árin, eftir að hann gat ekki lagt
stund á almenna vinnu hér í
kauptúninu, kom varla sá dag-
ur fyrir, a.m.k. ekki á vetrarver
tíð, að Árni ekki hringdi til mín
og spyrði um aflabrögð og ann-
að viðkomandi bátunum. Slíkur
var áhugi hans allt til þess sið-
asta. Gamall félagi Árna og
greinargóður, Ásgeir Kristjáns-
son, sagði við mig þessi orð:
„Það var ekki aðeins, að Árni
heitinn væri einn harðduglegasti
maður, sem með mér hefur ver-
ið til sjós, heldur var hann slík-
ur ágætisdrengur, að fátítt er“.
Þessi ummæli hins aldna skips-
félaga Árna heitins, segja raun-
ar allt, sem segja þarf.
Mér er líka kunnugt um, að
Sigurður Ágústsson alþingismað
ur, sem átti samskipti við Árna
um langan aldur, hefur alltaf lit-
ið svo á, að þau Hellnafellshjón
væru í hópi sinna beztu vina,
og slík munu vera eftirmæli
flestra þeirra, sem mest og bezt
kynni höfðu af honum. Árni var
ágætlega greindur, var sjálfstæð-
ur í skoðunum og fór ekki dult
með það, kunni bezt við að
segja kost og löst á hverjum
hlut.
Svo sem nærri má geta, vann
Árni heitinn sitt höfuð ævistarf
á sínu heimili. Herdís kona hans
hljóðlát, en höfðingleg sóma-
kona, var hans styrka stoð. Hún
hefur síðari árin átt við nokkra
vanheilsu að stríða og leitað lækn
ishjálpar oftar en einu sinni.
Mér var vel kunnugt um þá um-
hyggju, sem Arni bar fyrir konu
sinni í veikindum hennar og
vildi allt á sig leggja til hjálp-
ar henni.
Árið 1953 réðst Árni í að
byggja nýtt hús á jörð sinni og
bygg ég, að honum hafi með því
þótt sem hann færði konu sinni
nokkurn þakklætisvott langrar
og ástúðlegrar sambúðar. Hin
síðari árin hafa dvalizt sumar-
langt í Hellnafelli fleiri og færri
barnabörn hjá afa og ömmu,
öllum aðilum til gagnkvæmrar
ánægju.
Dauða Árna heitins bar að
með þeim hætti, að hann hneig
í valinn, þar sem hann gætti að
kindum, skammt frá heimili
sínu.
Og mér finnst sem dauðdagi
hans, sé dálítið táknrænt fyrir
líf hans allt. Þrotlaus vinna og
aftur vinna við að sjá sér og
sínum farboða, það var hans
hlutskipti þar til yfir lauk.
Árni heitinn fékk ekki langan
undirbúning til fararinnar miklu
sem allir eiga fyrir höndum.
Hann þurfti þess heldur ekki
með. Menn, sem alltaf hafa gert
skyldu sína, þeir eru alltaf við-
búnir, einnig þegar hið mikla
kall kemur. Slíkum mönnum er
ekkert að vanbúnaði, þeim er
búin heimkoman. — Árni vinur
minn Sveinbjörnsson var einn
þessara manna.
Ég votta Herdísi, börnunum
og öllum öðrum aðstandendum
innilega samúð mína.
Emil Magnússon
Fréttabréf
Evrópuráðsins
MBL. hefur borizt EVRÓPA
VÍSAR TIL. VEGAR, fréttabréf
Upplýsingadeildar Evrópuráðs-
ins. Blaðið er að mestu helgað
því, að nú eru tíu ár liðin, síðan
mannréttindasáttmáli Evrópu
tók gildi. Raktir eru nokkrir á»
fangar hans og Mannréttinda-
dómstóls Evrópu, og skýrt frá
gildi hans. Þá er í blaðinu ávarp
utanríkismálaráðherra, Guðmund
ur í. Guðmundssonar.
Dregin eru saman meginatriðl
mannréttindamálsins. Þau
eru í stuttu máli þessi:
Réttur til lífs,
Bann við pyndingum.
Bann við þrælkun.
Bann við nauðungarvinnu.
Réttur til frelsis og mann-
helgi.
Réttur til réttlátrar máls-
ferðar fyrir dómi.
Bann við afturvikni hegn-
ingarlaga.
Friðhelgi einkalífs, fjöl-
skyldu, heimilis og bréfa-
skipta.
Frelsi hugsana, sannfæring-
ar og trúar.
Skoðana- og tjáningarfrelsi.
Funda- og félagsfrelsi.
Jafnrétti án manngreinar-
álits.
Eignarréttur.
Réttur til menntunar.
Frjálsar kosningar.
VILHJÁLMUR ÁRNASON hiL
TÓMAS ÁRNASON hdl.
LÖGFRÆÐISKRIFSTOFA
l&naðarbankahúsinu. Símar Z463S og 16307