Morgunblaðið - 09.10.1964, Blaðsíða 6

6
MORGU N B LADSÐ
Föstu'dagur 9. okt. 1964
ÚTVARP REYKJAVfK
VTGNIH Guðmundsson annaðist
þáttinn: „Við fjallavötnin fagur
blá“, sunnudagskvöldið 27. sept.
Raeddi hann um Arnarvatn hið
mikla á Arnarvatnsheiði, en
þangað brá hann sér í sumar
, ásamt fleiri ferðamönnum. Ekki
mun honum hafa unnizt tími til
að mæla stærð vatnsins, a.m.k.
greindi hann ekki frá henni. Hins
vegar óf hann ýmsar þjóðsögur
inn í frásögn sína um Arnar-
vatn og Arnarvatnsheiði, svo að
úr þessu varð hinn skemmtileg-
asti þáttur. Vonandi fer nú að
líða að þvi, að Vignir komi með
þjóðsöguþátt sinn í útvarpið á
nýjan leik. í hvipps og hvapps
þættinum síðar um kvöldið átti
Agnar Guðnason fyrst skemmti-
legt viðtal við Jón Jóhannsson,
foónda á Skarði í Fnjóskadal.
Síðar brá hann sér í Tungna-
réttir og ræddi þar við gangna-
naenn, þeirra á meðal fjall-
kónga yngri og eldri. Var þetta
hinn ágætasti þáttur, að vanda.
Andrés Kristjánsson, ritstjóri,
talaði um daginn og veginn á
mánudagkvöld. Hann ræddi
fyrst skólamál, en það væri að
bera í bakkafullan lækinn að
itkja þær umsagnir hans hér.
Næst tók hann til meðferðar
fagrar listir. Hann vildi koma
upp „skáldagarði" sem héti eftir
atvikum Einarsgarður (kenndur
við Einar Ben.) eða Bragatún.
Hafði hann helzt auga á
Klambratúni i þessu sambandi.
Hann sagði, að Einar Benedikts-
son og fleiri íslenzk ljóðskáld
mundu heimsfræg, ef þau hefðu
ort á útbreiddara tungumáli en
íslenzku. Þá taldi hann tíma-
bært að koma upp „Kjarvals-
húsi“. Kjarval væri nú einn eftir
af Fjölnismönnum islenzkrar
málaralistar.
Síðar á mánudagskvöld var
þátturinn: Sitt sýnist hverjum.
Fjórir menn sögðu álit sitt á ís
lenzkri bókaútgáfu. í>að voru
v foókaútgefendurnir Arnbjörn
Kristinsson og Oliver Steinn svo
og bókmenntagagnrýnendurnir
Ólafur Jónsson og Sigurður A.
Magnússon.
Arnbjörn, sem talaði fyrst-
ur, rakti þróun íslenzkrar bóka
útgfu frá því fyrir aldamót og
fram til þessa
dags. Um síð-
ustu aldamót
komu út um 75
bækur árlega, en
350 árið 1962, ef
ekki eru með-
taldar skólasýrsl
ur, hagskýrslur
og fleira þess
konar. Frá 1838
hafa alls komið
út 1156 íslenzk-
ar ljóðabækur.
Ljóðabókaútgáfum fer nú fækk-
andi, miðað við aðrar bækur.
Sömuleiðis fer þýddum skáld-
ritum fækandi. Hins vegar hef-
ur mjög aukizt útgáfa ævisagna,
sagnfræðirita og þýddra barna-
bóka. Arnbjörn sagði, að ís-
lendingar væru ekki einir um
mikla bókaútgáíu tfyrir jól. í
heild sagðist hann vera ánægð-
ur með íslenzka bókaútgáfu.
Fólksfæð og háir tollar á bóka-
pappír háðu henni að vísu mjög.
Bókin mundi þó örugglega halda
velli.
Ólafur Jónsson var ekki jafn-
ánægður með íslenzka bókaút-
gáíu. Kvað hann vera skort á
klassiskum íslenzkum bókum í
vönduðum útgáfum. Svipuðu
máli gegndi um fræðirit, jafnvel
um okkar eigin sögu. Þá væri
heldur ekki nógu mikið gefið út
af merkisbókum erlendum. Hann
taldi, að bókaútgefendur gætu
gert miklu betur, ef þeir væru
djarfari og vitrari.
Oliver Steinn gerði skarpan
greinarmun á bókaútgáfu ein-
staklinga og fyrirtækja annars
vegar, en hins vegar bókaútgáfu-,
félaga og ríkisins. Var hann
hlynntur bókaútgáfu einstak-
linga. Ríkið kvað hann ekki nógu
hagsýnt í bókaútgáfu sinni, en
tókaútgáfufélögin reyndu oft að
sveigja skoðanir manna að
ákveðnum pólitískum stefnumið-
um með bókum sínum. Hann var
meðmæltur frjálsum bókamark-
aði. Eins og Arnbjörn var Oliver
andvígur hátollum á bókapappír.
Sigurður A. Magnússon var
ekki myrkur í máli, fremur en
endranær. Hann sagði, að furðu
iegt handahóf ríkti um útgáfu
bóka. íslendingar væru ekki
n.esta bókmenntaþjóð í heimi,
eins og sumir
héldu fram. ís-
lendingar gætu
að vísu ekki að
því gert, þótt
þeir semdu lé-
legar bækur, en
hins vegar væru
þýddar bækur
útgefnar hérlend
is einnig að
miklum hluta
hið mesta rusl.
Hann sagði, að
Sigurður A.
Mgnússon.
megnið af öndvegisritum Norður
landaþjóðanna væri óþýtt á ís-
lenzku. Þetta stafaði að nokkru
leyti af skorti á góðum þýðend-
um, en það stafaði aftur af því,
hve þýðingar væru hlægilega
illa greiddar. Væri hér þörf á
stéttarfélagi þýðenda. Þá sagði
Sigurður, að bókband hérlendis
vEéri bæði dýrt og lélegt og próf
arkalestur afleitur. Frá þessu
væru þó auðvitað undantekning-
ar. Mér fannst Sigurður ekki
tala ýkja virðulega um íslenzka
menningu nú um stundir.
Við þetta er litlu að bæta.
Gaman hefði þó verið að því, ef
útgefendurnir hefðu greint meira
frá fjárhagshlið bókaútgáfunnar,
hversu mikill „buisness“ það er
að gefa út bækur hérlendis og
hvernig hlutfallið væri þar á
nulli hinna ýmsu bókaflokha.
Það hefði getað verið fróðlegt,
ekki sízt fyrir unga, áhugasama
menn, sem hafa hug á að leggja
stund á bókaútgáfu. Engum þarf
að koma á óvart, þótt gagnrýn-
endurnir gagnrýndu bókaútgáf-
una og fyndu henni ýmislegt til
foráttu. Þeir standa og falla með
ófullkomleika mannanna verka.
Jónas Þorbergsson, fyrrum út
varpsstjóri, flutti erindi, sem
hann nefndi: „Við brúarsporð-
inn“ á þriðjudagskvöldið. Var
þetta raunar þingslitaræða, sem
hann flutti á 14. þingi Sam-
bands ísl. berklasjúklinga á
Reykjalundi. Þetta var með
beztu erindum sem lengi hafa
verið flutt í útvarpið, efnis-
mikið, raunsætt — bjartsýnt
þrátt fyrir allt — geislandi mann
viti og mannúð. Megi almættið
varðveita sársauka okkar vegna
þeirra, sem fara halloka í lífs-
baráttunni, sagði Jónas.
„Lóla með rauða hárið“ nefnd
ist smásaga eftir Guðmund Frí-
mann, sem Jón Aðils las upp
síðar þetta kvöld. Ástin og dauð
ínn toguðust þar á um sál manns
og sigraði dauðinn í fyrstu lotu.
En sigur hans var ekki sann-
færandi, og virðist mér ástin
hafa góða sigurmöguleika í
næstu.
Á sumarvökunni á miðviku-
uagskvöldið flutti Haraldur
Guðnason, bókavörður, fróðlegt
erindi um jarðskjálftana miklu
á Suðurlandi 1896, sérstaklega
éhrif þeirra í Vestmannaeyjum,
en þar ollu þeir banaslysi, auk
annars tjóns. Grunur leikur á,
að sama ár hafi orðið eldsum-
brot í nánd við Vestmannaeyjar,
en ekki reis þá neitt land úr sæ
því til staðfestingar. Baldvin Hall
dórsson leikari lais smásöguna
„Sigurbjörn sleggja", eftir Jón
Trausta. Vökunni lauk með því,
að Baldur Pálmason las kvæði
eftir Benedikt Gröndal, Þórodd
Guðmundsson, Pál Ólafsson, Ste
fán Hörð Grímsson og Vilhjálm
/rá Skáholti.
Á fimmtudagskvöld kynnti
Jón R. Hjálmarsson söngplötur
Sigurðar Birkis (1893-1960). Sig
urður var Skagfirðingur, sigldi
ungur og nam söng og tónlistar-
fræði. Hann
leysti af hönd-
um gífurlegt
starf með stofn-
un, endurvakn-
ingu og þjálfun
kirkjukóra víðs-
vegar um land,
enda var maður
ihn ekki ein-
hamur við þær
framkvæmdir,
sem hann tókst
á hendur. í
mörgum byggðarlögum munu
menn enn um langa hríð búa
að þeirri áhugabylgju, sem Sig-
urður Birkis hratt af stað með
ósérplægnu starfi. Sigurður var
ágætur söngvari og gaf sig einn-
ig við tónsmíðum.
Síðar þetta kvöld rakti Ævar
Kvaran allýtarlega ævisögu
Benjamíns Franklíns (1706-1790)
Sigurður
Birkis.
Arnbjörn
Kristinsson.
• Fyrirspurn frá
séra Árelíusi
Séra Árelíus Níelsson hefur
beðið Velvakanda að koma á
framfæri fyrirspurn til „Einn-
ar stór-hneykslaðrar“, en bréf
frá henni um hjúkrunarkvenna
skortinn var birt í þessum dálk
um sl. þriðjudag. Fyrirspurn-
in er þessi:
„Hve mikið mundi það draga
um að koma upp eða stækka
Hjúkrunarskólann, þó að
þessi eina milljón króna, sem
Reykjavíkurborg hefur lagt
fram árlega undanfarin ár til
allra kirkjubygginga í borginni,
yrði lögð til skólans?
Veit „Ein stór-hneyksluð“ ekki
að kirkjur á íslandi eru ekki
byggðar og hafa ekki verið
byggðar fyrir „opinbert fé“,
síðan á dögum kaþólsku kirkj-
unnar?“
• Síld í austur eða
síld í vestur
Gamall vinur Velvakanda, P.
Á., sendir honum eftirfarandi
bréf. Ekki vill Velvakandi um
það dæma, hvort síldarsölu til
Ameríku hafi verið spillt, en
heimilt er mönnum rúm hér
til andsvara, svo að öllum mis-
skilningi í þeim efnum væri
eytt, eða skilningur bréfritara
studdur Rétt er hitt að dómi
Velvakanda, að viðskipti við
kommúnistaríki ættu að vera
sem allra minnst, meðan þau
brúka úrelta og heimsveldis-
sinnaða vöruskiptaverzlun við
fslendinga að fordæmi dönsku
einokunarkaupmannanna og
imperíalista allra alda, og með-
an iðnaðarvarningur þeirra er
jafn lélegur og íslenzkir kaup-
endur hafa fengið að reyna. En
gefum nú P.Á. orðið:
„Eiu markaðsmöguleikar
fyrir síld til Ameríku eyðilagð-
ir fyrir tómlæti eða trassaskap
ráðamanna? Þessi spurning er
ekki ólíkleg til að hafa flogið
mörgum í hug, er þeir lásu það
nýlega, að ekki yrði auðið að
uppfylla sölusamninga við
Ameríku vegna, ónóigs síldar-
afla.
Jafnframt var þess getið, að
íslendingar hefðu haft góða
möguleika til forustu um sölu
síldar og síldarafurða til
Ameríku, en nú séu þeir mögu-
leikar glataðir, þegar ekki er
staðið við gerða samninga. Er
illt til þess að vita, að mark-
aðsmöguleikum íslendinga sé
spillt að þarfláusu, að þvi er
bezt verðúr séð. Sýnast for-
ráðamenn ekki hafa verið þar
vel á verði um markaði fyrir
þessa höfuðútflutningsvöru ís-
lenzks sjávarútvegs. Er og ís-
lendingum höfuðnauðsyn að
afla sér sem víðast tryggra
markaða fyrir síld og síldaraf-
urðir í stað þess að binda þann
útflutning að mestu við ríki, þar
sem aldrei er hægt að vita,
hvenær er um trygg viðskipti
við að ræða.
Væri nú ekki skynsamlegra
og í alla staði eðlilegra fyrir
íslendinga að afla sér sem við-
ast tryggra markaða í frjálsum
löndum, þar sem ekki kemur
til, að annarleg sjónarmið verði
látin ráða viðskiptum?
Væri ekki einfaldasta og
hins heimsfræga bandaríska hug
vitsmanns og stjórnmálamanns.
Ævar benti á, að þeim Benjamín
1 ranklín og Jóni Sigurðssyni for
seta hefði svipað saman um
margt. Lífsskoðun og ævistarf
beggja var á margan hátt svip-
að, og er það táknrænt, að Jón
Sigurðsson varð fyrstur til að
þýða ævisögu Benjamíns á ís-
ienzku. Benjamín Franklín átti
sem kunnugt er, drjúgan þátt
í sigri Bandaríkjanna í frelsis-
stríði þeirra gegn Englending-
um. Hann gerði einnig merkar
vísindalegar uppgötvanir og varð
fyrstur til að gera sér grein
fyrir nytsemi rafmagns.
Benjamín lifði mjög vönduðu
líferni. Hann hvatti menn til að
vera orðvara, hófsama við
neyzlu matar og áfengra drykkja
og var andvígur samförum, nema
þær þjónuðu ákveðnum tilgangi,
svo sem að skapa nýtt líf.
Samband islenzkra berkla-
sjúklinga varpaði út klukku-
tíma dagskrá á föstudagskvöldið.
Meðal ræðumanna voru þeir
Guðmundur Guðmundsson, Svav
ar Pálsson og Þórður Benedikts
son, og auk þes var mjög fróð-
legt viðtal við Odd Ólafsson,
yfirlækni á Reykjalundi. Oddur
sagði, að þvi færi fjarri, að sig-
ur hefði unnizt í baráttunni við
berklaveikina, árlega dæju um
3 milljónir manna úr þeirpi veiki.
Berklaveiki væri enn al-
gengasta dánarorsök manna
milli tvitugs ogfertugs. Hér á
landi er berkla-veikin hins veg-
ar á hröðu und-anhaldi, sem
kunnugt er, ogeiga hin öflugu
samtök berkla-sjúklinga sjálfra
eigi lítinn þátt í því.
Þessi dagskrá S.Í.B.S. var hin
vandaðasta. Samtök berklasjúk-
iinga hér á landi eru alls hins
tezta makleg, því að þau hafa
ekki einungis snúið vörn í sókn
gegn voldugum og ógnvekjandi
sjúkdómi, heldur hafa þau einn-
ig veitt særðum liðsmönnum sín
um þá þjóðfélagslegu og efna-
Framhald á bls. 21
bezta lausnin á þessu máli að
draga úr síldarútflutningi til
Rússlands og annarra komm-
únistaríkja? Sem kunnugt er,
munu vart koma þar til greina
annað en vöruskipti, og mætti
þá ætla, að íslendingum muni
hallkvæmara að skipta við þau
ríki, sem líkleig væru til að
greiða í hÖrðum gjaldeyri, s.s.
í Vestur-Evrópu og Ameríku,
Eftir því, sem mér hefur skilizt
á þvi, sem um þessi mál hefur
verið skrifað, megi alltaf bú-
ast við annarlegum sjónarmið-
um frá kommiúnistaríkjum, eink
um Sovétríkjunum, sem komið
gætu í veg fyrir nauðsynlegar
framkvæmdir íslendinga. Þarf
þar ekki lengra að seilast eri
til boðskaps félaga Einars Ol-
geirssonar, sem öllum mun
kunnur. Sé eitthvað það gert,
er Rússum mislíkar, er ekki
ólíklegt, að þeir kippi að sér
hendinni með viðskipti við ís-
lendinga.
Væri ekki athugandi fyrir ís-
lendinga að draga sem mest úr
öllum viðskiptum við kommún
istaríkin, en leggja allt kapp á
að auka viðskipti við Ameríku
og Vestur-Evrópuríki og eink-
um að leggja kapp á sem mest-
um skiptum við þær þjóðir,
sem oss eru skyldastar? Eink-
um ætti að auka mest sem hægt
er viðskipti við Vestur-Þýzka-
land.
P. Á.“

\ ' " C)PIB
V viví-V- COPENHAGtN
R A U DIJ
RAFHLÖDURAIAR
fyrir transitor viðtæki.
Bræðurnir Ormsson hf.
Vesturgötu 3. — Sími 11467.