Morgunblaðið - 09.10.1964, Page 12

12
MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 9. okt. 1964
Sigurður. iVSagnússon, fulitrúi:
oftleiðiríspennitreyju
J-~"GUNBLAÐI9 hefur beðið
j. j að gera grein fyrir þeim
o úurixálum SAS og Loftleiða
se.n nú eru efst á baugi.
Loítleiðir hafa nú leitað sam-
þ- ' .;is skandinavískra flugmála-
j rvalda á þeirri fyriraetlun að
h-ida uppi sama ferðafjölda til
o " ’á Skandinavíu og verið hef-
ir cð undanförnu. Hyiggst félag-
i' b óða til ferðanna sömu flug-
vj'atsgund og þá, sem notuð hef-
ir verið undanfarin fjögur ár, og
,g rir ráð fyrir að fargjöldin verði
ójreytt. Áætlað er að vetrarferð
i ;irr hefjist 1. nóv. n.k., en til
:3s dags er Loftleiðum heimilt
aö halda uppi flugferðum.
Vagna þess að skandinavísk
fk jmálayfirvöld hafa enn ekki
heimilað Loftleiðum að halda
uþpi ferðum eftir 1. nóv. n.k.
þ :ir rétt að rifja nú upp nokkr
ar staðreyndir, er varða flug
L:. Uleiða til og frá Skandinavíu:
í rúmlega undanfarinn ára-
tug hefir ferðafjöldi Loftleiða til
og frá Skandinavíu verið
cbreyttur. Farnar hafa verið
fimm vikulegar ferðir að sumar- a
lagi, en þrjár á tímabili vetrar-
aætlunar.
Árið 1960 verður á sú breyting,
að í stað Skymasterflugvélanna
tóku Loftleiðir í notkun flugvél
ar af gerðinni DC-6B og jókst
þá sætaframboðið en ferðafjöld-
jnn var óbreyttur frá því, sem
íyrr hafði verið.
- Allt frá því er Loftleiðir hófu
reglubundnar flugferðir milli
íslands og Ameríku hefir félag-
ið einungis notað flugvélar, sem
hafa ekki verið jafn hraðfleygar
og þær, sem IATA-félögin hafa
notað til flugferða yfir Norður-
Atlantshafið. Bilið hefir ekki
alltaf verið jafn breitt, en til
ctæmis um hvernig nú er komið
má geta þess, að þota af gerð-
irmi DC-8 fer frá Kaupmanna-
höfn til New York á um 8 klst.,
en flugtími DC-6B um Kefla-
vík er 16 klst., en verður um
13 klst. ef flogið er með DC-6B
frá Kaupmannahöfn til Keflavík
urflugvallar og þaðan með
RR-400 til New York.
Loftleiðir hafa frá öndverðu
talið, að þessi mismunur á
hraða réttlætti tvenns konar
gjöld, hærri með hraðfleygari
flugvélum, lægri með þeim, sem
hægar fara.
Loftleiðir hafa alltaf talið, að
þessi meginregla ætti einnig að
ríkja í fargjaldamálum milli ís-
lands og annarra Evrópulanda,
en þar hefir félagið keppt og
keppir enn um markaði við þá,
sem hafa á að skipa hraðfleygari
flugvélum en Loftleiðir, og má
þar t.d. minna á það tímabil er
Viscountflugvélarnar voru fljótar
í förum en þáverandi flugkostur
Loftleiða og nú þotuflugin viku-
iegu. >ar að auki telja Loftleið
ir, að þó ekki væri um neinn
hraðamismun að ræða þá séu
fargjöldin milli íslands og meg-
inlands Norður-Evrópu óþarflega
há.
Loftleiðir hafa aldrei fengið að
lækka þessi gjöld vegna þess að
LATA-félögin hafa gert það að
ófrávíkjanlegu skilyrði fyrir
lendingarleyfum í Evrópu að
Loftleiðir byðu einungis IATA-
fluggjöld á leiðinni milli fslands
og annarra Evrópulanda. Þau
hafa þannig haldið uppi óþarf-
lega háum fluggjöldum milli
íslands og hinna Norðurland-
anna, aukið með því dýrtíð og
lagt þungan stein í götu norr-
ænnar samvinnu, og þess vegna
fceinlínis unnið gegn yfirlýstum
vilja Norðurlandaráðs til þess
að auðvelda samgöngur milli ís-
lands og annarra Norðurlanda.
Með sérstöku samkomulagi
við flugmálayfirvöld Bandaríkj-
anna íékkst sjónarmið Loftleiða
um lægri fargjöld viðurkennt á
flugleiðinni milli íslands og
Bandaríkjanna, en fyrir því geta
þeir, sem ferðast vilja milli
Skandinavíu og fslands og það-
an til Bandaríkjanna fengið
lægri fargjöld en þau, sem í
boði eru með þeim flugvélum,
sem fljúga beint milli Skandin-
avíu og Bandaríkjanna. Þessi
mismunur IATA og Loftleiðafar-
gjaldanna hefir verið breytileg-
ur og farið minnkandi. Má í því
sambandi t.d. geta þess, að fyrir
nokkru var hann sem hér segir,
þegar saman eru lögð fluggjöld
á allri flugleiðinni milli New
York og Skandinavíu:
Kaupmannahöfn/Gautaborg
Osló/Stafangur
Kaupmannahöfn/Gautaborg
Osló/Stafangur
Til dæmis um það hve litlu
munar raunverulega má benda
að það er ekki nema 38
Bandaríkjadölum ódýrara að
fara með Loftleiðum frá Kaup-
rnannahöfn um ísland en að
fljúga beint þaðan með SAS-þotu
til New York.
Allt frá því er Loftleiðir hófu
fastar flugferðir yfir Norður-
Atlantshafið hafa forystumenn
SAS verið fremstir í flokki
þeirra, sem vildu láta Loftleiðir
bjóða IATA-gjöld á allri flugleið-
inni milli Evrópu og Ameríku,
en það jafngildir því, að eyði-
leggja starfsemi félagsins, þar
sem það hafði ekki þá og hefir
ekki enn á að skipa flugvélum, er
samkeppnisfærar væru á jafn-
virðis grundvelli.
Fyrirliðar SAS hafa einkum
haldið upp baráttunni gegn
Loftleiðum á tveim vígstöðvum,
annars vegar með því að reyna
að láta flugmálayfirvöld draga
plóg sinn heima fyrir, en hins
vegar með forystu í alþjóðasam-
tökum IATA-flugfélaganna um
að reyna að kreppa kjör Loftleiða.
Hefir mörgum íslendingi þótt
hér skjóta nokkuð skökku við,
að Loftleiðir hafa annars vegar
aldrei átt önnur skipti en vin-
samleg við fulltrúa þjóða, sem
óskyldar eru taldar okkur, t.d.
Luxemborgara, en ekkert fund-
ið nema fjandskap tóman frá
þeim, sem hafa að baki sér ríkis-
stjórnir þeirra^ þriggja þjóða,
sem næstar Islendingum eru
taldar að skyldleika, og uppi
hafa á öðrum mannfundum hin
n^estu blíðmæli um nauðsyn á
eflingu norrænnar samvinnu og
bróðurlegra samskipta frænd
þjóða.
Þegar forráðamönnum SAS
virtist ljóst, að hvorki myndi
þeim auðunninn sigur á Loft
leiðum heima fyrir né á alþjóða-
vettvangi hurfu þeir til þess
ráðs í síðastliðnum nóvember-
mánuði að bjóða flugferðir milli
Skandinavíu og Bandaríkjanna
með sömu fargjöldum og Loft
leiðir, en notuðu þá til þess hrað-
fleygari flugvélar til þess að
tryggja með aflsmuninum sigur
urinn. Ekki var þá rætt um
neina þá samvinnu við Loftleið
ir, sem SAS, eitt félaga, virðist
stundum telja sig eiga heimtingu
á Því var þvert á móti lýst yfir
ar þáverandi aðalforstjóra SAS,
að þessar ferðir myndu gera
hvort tveggja í senn, færa SAS
hagnað og kæfa Loftleiðir („der
samtidig kvæler det islandske
selskab“) og aðrir málaliðar SAS
tóku í sama streng, þegar um
þessa nýju samkeppni var talað
(„som man hoppas definitivt
skall knacka Loftleiðir").
Enda þótt Loftleiðir teldu
þessa samkeppni SAS fullkom-
lega réttmæta, þá fór samt svo,
að hún reyndist SAS hvorki jafn
ábatasamleg og vonað hafði ver-
íð, né sá banabiti Loftleiðum, er
ætlaður var, og má telja senni-
iegt að þar hafi miklu ráðið sá
ótti viðskiptavina Loftleiða á
Norðurlöndum, að SAS myndi,
ef unnt yrði að koma Loftleiðum
á kné, hækka fargjöldin að
nýju, enda fór svo að SAS hætti
þessum ferðum og bauð aftur
háu fluggjöldin ein. Fullvissa
fjölda fólks beggja vegna Atl-
antshafsins um brautryðjenda-
störf Loftleiða um hófleg flug-
gjöld veldur því, að tugþúsund-
miklu vinsældir, sem Loftleiðir
hafa aflað sér að undanförnu
vegna góðrar þjónustu, þá er
hætt við að flugfarþegum þyki
mismunur flugtímans annars
vegar of mikill en bil fargjald-
anna hins vegar of lítið til þess
að þeir kjósi ekki fremur þotu-
ílugið en flugvélar Loftleiða.
Rétt er að vekja á því athygli,
að með kröfunni um aukin far-
Sumarfargj.
25,4%
28,0%
Sumarfargj.
15,8%
18,21%
Vetrarfargj.
lægri en IATA
14,4%
18,0%
Vetrarfargj.
lægri en IATA
13,1%
15,79%
ir manna standa vörð um,
ð félagið geti haldið áfram að
bjóða þau, til tryggingar því, að
þeir, sem ekki hafa fullar hend-
Sigurður Magnússon
Ux' fjár, geti komizt leiða sinna
landa í milli.
Á því hefir verið vakin athygli,
og rétt er að minna á það enn,
ð í þessum hópi viðskiptavina
Loftleiða er þá að finna, sem
einungis fljúga yfir Atlantshafið
vegna hinna lágu fargjalda Loft-
leiða, og myndi Skandinavía og
önnur viðskiptalönd Loftleiðða
því missa af stórum hópi ferða
manna ef háu fargjöldin ein
væru í boði til flugferðanna yfir
N orður-Atlantshafið.
Undanfarna mánuði hafa
flugmálastjórar SAS-landanna
setið á fundum með flugmála-
stjóra íslands og borið fram
xröfur SAS vegna flugs Loftleiða
til og frá Norðurlöndum. Loka
tillögurnar, er fram voru bornar
á fundi í Reykjavík 21. f.m. voru
þessar:
Loftleiðum sé heimilt að fljúga
RR-400 milli Skandinavíu og
Bandaríkjanna um ísland og
verði fargjaldamismunurinn þá
3%, en það nemur rúmlega 7
Bandaríkjadölum á flugfari frá
Kaupmannahöfn til New York.
Verði DC-6B flogið milli Skand-
inavíu og íslands en RR-400 milli
íslands og Bandaríkjanna, þá
væri hugsanlegt að samþykkja
28 dala mismun á fari fram og
til baka, en sé DC-6B flogið alla
leið, eins og verið hefir, þá lækki
mismunur fargjaldanna talsvert
frá því, sem nú er.
Allar þessar tillögur stefna að
því marki einu, sem SAS hefir
iöngu sett, að eyðileggja Loft-
leiðir, „kvæle det islandske sel-
skab“, eins og það var svo prúð-
mannlega orðað í fyrra. Til þess
liggja Þau augljósu rök, að far-
gjaldamismunurinn er nú orð-
inn svo lítill, að þrátt fyrir þær
gjöld þá er SAS ekki einungis
að gera tilraun til að skattleggja
þá Skandinava, sem ferðast vilja
með Loftleiðum til Bandaríkj-
anna, heldur myndi hækkun á
ílugleiðinni milli íslands og
Bandaríkjanna einnig bitna á öll-
um þeim öðrum, er þá leið vilja
vilja fara með Loftleiðum, og þar
með íslendingum, en þannig
myndi útlendingum takast að
skammta íslendingum bæði þau
f.'uggjöld, sem greidd eru nú til
ferða innan Evrópu og einnig hin,
sem greiða þarf fyrir ferðir milli
islands og Bandaríkjanna.
Loftleiðir hafa ekki að þessu
sinni fyrirhugað neinar breyting-
ar á ferðafjölda, farkosti eða
fluggjöldum milli Skandinavíu
og íslands, en félagið hefir hins
vegar ráðgert að nota hinar nýju
flugvélar milli Bandaríkjanna og
íslands. Það er mál, sem í eðli
sínu ætti enga aðra að varða en
fiugmálastjórnir íslands og
Bandaríkjanna ,og er það, væg-
ast sagt, lítil kurteisi við þjóð,
sem talin er sjálfstæð, að ætla
sér að segja henni fyrir verkum
um það hvers konar farartæki
hún notar til ferða milli sín og
annarrar þjóðar, sem ekki er
vitað að forsvarsmenn SAS séu
enn farnir að stjórna.
Með því að koma í veg fyrir
að Loftleiðir geti eftirleiðis boð
ið hin hóflegu fargjöld milli
Skandinavíu og Bandaríkjanna
myndi SAS gera hvorttveggja í
enn, bægja frá Skandinavíu
þeim stóra hópi, sem þangað
ferðast einungis vegna hinna
lágu fargjalda Loftleiða og skatt-
ieggja alla þá Skandinava og
aðra, sem ella hefðu ferðast með
Loftleiðum. Er það með hinum
mestu ólíkindum ef skandinavísk
ir skattborgarar kunna SAS
miklar þakkir fyrir slíkar til-
tektir.
Hið óbreytta sætaframboð
Loftleiða á Norðurlöndum frá
árinu 1960 veldur því, að félagið
hefir lítinn sem engan hlut feng-
íð þar af hinni miklu, árlegu
farþegaaukningu á flugleiðinni
yfir Norður-Atlantshafið. Á tíma-
bilinu 1960-1963 jókst farþega-
tala milli Skandinavíu og Banda-
ríkjanna um að því er talið er,
43%, en farþegatala Loftleiða á
þeirri leið á sama tíma ekki
nema um 15%. Hefir farþega-
aukning Loftleiða því verið til
tölulega mjög lítil, enda sæta-
framboð óbreytt síðastliðin fjög-
ur ár, svo sem fyrr hefir verið
greint. Hið eðlilega hefði þess
vegna verið, að Loftleiðir hefðu
nú óskað aukinna ferða eða
fjölgunar boðinna sæta í stað
þess að ráðgera enn óbreytta
skipan ferðanna til og frá
Skandinavíu.
Fari nú svo að SAS takizt að
þrengja svo kosti Loftleiða, að
félagið neyðist til að hætta flug-
ferðum til og frá Skandinavíu,
Skólar settir á
Akranesi
AKRANESI, 6. okt. — Barna-
skólinn var settur 1. okt. í kirkj-
unni. 630 börn, er skiptast í 27
bekkjardeildir, nema í skólanum
í vetur. Fjórar nýjar kennslu-
stofur hafa nú verið teknar í not-
kun. Engin þrísetning verður því
þar í vetur. Kennarar eru 23 auk
skólastjórans, Njáls Guðmunds-
sonar.
Gagnfræðaskólinn var settur
hér fimmtudaginn 1. okt. í
kirkjunni. Séra Jón M. Guðjóns-
son flutti bæn. Skólastjóri, Ólaf-
ur Haukur Árnason, hélt ræðu,
og Magnús Jónsson stjórnaði
söng. Nemendur eru 305. Áf Þeim
eru utanbæjarnemendur rúm-
iega 20 úr öllum landsfjórðung-
um. Nemendum er skipt í þrettán
bekkj ardeildir. Fastir kennarar
eru 13 auk skólastjóra, og
stundakennarar eru 11. í sumar
hefur verið gengið frá gagn-
fræðaskólalóðinni, sem er mjög
rúmgóð, og er þvi verki að mestu
lokið. í vetur er tvísett í sex af
átta almennum kennslustofum.
— Oddur.
þá er stríðslukka SAS mikil ef
slíkt tiltæki ætti ekki eftir að
hefna sín á félagi sem þenur
flugnet sitt um víða veröld og
allt undir því að ferðafrelsi
ríki í heiminum, og minnast
mega menn þess, að enda þótt
ísland sé að íbúatölu hið mesta
kotríki, þegar saman er borið
við Norðurlöndin þrjú, þá á SAS
heldur ekki að baki sér nein
stórveldi, þegar komið er á al-
þjóðavettvang, og myndi SAS
því hollast, sjálfs sín vegna, að
gæta nú hófstillingar í samskipt-
um við íslendinga.
’ SAS er sameiginlegt fyrirtæki
þriggja ríkisstjórna. Þó að Loft-
leiðir séu einkafyrirtæki þá er
það félag í dag hæsti skattgreið-
andi á íslandi. Af þessum sökum
er hvorugt félaganna ríkisstjórn-
unum fjórum óviðkomandi, og
að því er SAS varðar verður
beinlínis að telja, að ríkisstjórn-
ir Norðurlandanna þriggja séu
takábyrgar fyrir öllum meiri
háttar aðgerðum þess félags.
Það er alkunna, að undanfar-
in ár hefir þátttaka íslands í
norrænni samvinnu verið sívax-
andi, og má telja þess ótal dæmi,
að íslendingar hafa fyrir sitt
leyti einungis viljað eiga góð
samskipti við hin Norðurlöndin.
Til dæmis um það hve langt ís-
lendingar hafa gengið í þessum
efnum má geta þess, að árið 1962
keyptum við vörur af Dönum,
Norðmönnum og Svíum fyrir
samtals 789 milljónir íslenzkra
króna, og árið 1963 fyrir 1168
milljónir, en árið 1962 keyptu
þessar sömu þjóðir ekki af okkur
fyrir nema 537 milljónir og
1963 fyrir 519 milljónir. Á þess-
um tveim árum einum saman er
mismunurinn því óhagstæður
íslendingum um 901 milljón
króna.
Það er að vísu mjög gott að
eiga vörukaup við Skandinava,
en naumast munu þeir hafa
nokkuð að bjóða, sem ekki er
unnt að kaupa annars staðar, og
undarlegt má það heita ef ís-
lendingar ganga jafn glaðir til
vörukaupa í Skandinavíu eftir að
SAS er búið að bola Loftleiðum
þaðan.
Sagan um skipti fslendinga við
Skandinava er ekki sögð öll þó
að vakin sé athygli á þeim rúm-
lega 900 milljónum króna, sem
við höfum á undanförnum tveim
arum keypt af þeim umfram það,
sem þangað hefir verið selt af
íslenzkum vörum. Hér koma t.d.
þar að auki greiðslur vegna skipa
leigu og annarrar þjónustu, og
að því er Loftleiðir varðar má
t.d. minna á, að í þessum rúmum
900 milljónum eru ekki innifaldar
þær rúmlega 170 milljónir ís-
lenzkra króna, sem Loftleiðir
bafa á þessu tveggja ára bili
greitt vegna viðhalds flugvéla í
Noregi.
íslendingar hafa hvorki hamp-
að þessum tölum að undanförnu
né öðrum sönnunum hins
einlæga vilja þeirra til að eiga
mikil og góð skipti við hin Norð-
urlöndin, en trúlegt er að nú
muni þetta og fleira, er minnast
má, rifjað upp áður en síðasta
Loftleiðavélin er hafin til flugs
af skandinavískum flugvelli.
Hong Kong, 7. okt. — NTB:
ÚTVAPIÐ í Hanoi sagði í dag,
að bandarískar flugvélar og flug
vélar frá Suður Viet-Nam hefðu
varpað sprengjum á hundruð
manna, sem verið hafi að veið-
um á Onkeo-fljóti í Bien-Hoa
héraðinu 27. september sl. og
hafi þá farizt um 180 manns, en
alls hafi um 400 fiskimenn verið
þar að veiðum er árásin var
gerð, að sögn útvarpsins.