Morgunblaðið - 09.10.1964, Page 17

Föstudagur 9. okt. 1964
MQRGU N BLAÐIÐ
V)
Hægri eða vinstri
handar akstur?
eftir Eirík Ásgeirsson forstjéra SVR
H I N N 10. maí 1963 samþykkti
saenska þingið lög um að hægri
handar urrííerð skyldi upp tekin
þar fyrri hliuta árs 1967. Und-
anskildar voru þó járnbrautir og
neðanjarðarbrautir. Var þannig
bundinn endi á 30 ára, að því
er virtist endalausar umræður,
um þetta mál.
Það var árið 1916, sem sett
voru um það lög í Svíþjóð að
víkja bseri til vinstri fyrir um-
ferð, sem á móti kæmi, en
vinstri handar umferð hafði þá
viðgengizt í landinu frá árinu
1734, að veitingamannasambandið
setti þær reglur. Til fróðleiks
skal þess hér getið, að á árunum
1718 til 1734 var hægri handar
umferð í gildi þar, samanber
skriflega tilskipun frá þeim tíma,
svohljóðandi: „Þegar landpóstar
mætast skulu þeir víkja til hægri,
en á mjóum vegum, troðningum
og brúm, nýtur sá réttarins, sem
fyrri er til að blása í hornið.“
Sem fyrr segir var vinstri
handar umferð lögleidd í Sví-
þjóð árið 1916. Árið 1927 eða
aðeins 11 árum síðar hófust á
opinberum vettvangi umræður
um breytingu úr vinstri í hægri
umferð. Stjórnskipaðri nefnd var
það ár falið að kanna málið,
einkum með tilliti til þeirra út-
gjalda, sem slík breyting myndi
leiða af sér. Nefndarálitið var
lagt fyrir og málinu slegið á
frest. Á árunum 1934, 1939, 1941,
1943, 1945 og 1953 var mál þetta
á dagskrá í þinginu, og árið
1954 var enn skipuð nefnd. Lagði
hún til að breytt yrði úr vinstri
í hægri-umferð, að járnbrautun-
um einum undanskildum. Og nú
upphófust verulega fjörugar um-
ræður um niðurstöður nefndar-
innar. Fólkið skipaði sér í fylk-
ingar með og móti og þeir á-
kveðnustu í hægri fylkingunni
mynduðu jafnvel félagsskap um
málið. Þessi greinilegi áhugi
almennings olli því, að þingið
ákvað að leita álits mikils fjölda
sérhæfra manna, jafngilti sú
málsmeðferð því, sem um þjóð-
aratkvæðagreiðslu væri að
ræða. Aðeins 15,5% af greiddum
atkvæðum voru fylgjandi niður-
stöðum nefndarinnar, en 82,9% á
móti, 1.6% létu skoðanir sínar
ekki í ljós. Og þar með var mál-
inu enn einu sinni slegið á frest.
Umferðin óx hröðum skrefum
1 landinu sem og raunar alls
staðar annars staðar. Ekki að-
eins vegna mikillar fjölgunar
bifreiða í Svíþjóð heldur einnig
vegna síaukins ferðamanna-
ftraums.
Taflan hér að neðan gefur
nokkra hugmynd um umferðar-
aukninguna í Svíþjóð frá stríðs-
lokum:
1960 —• 1822
1961 — 2217
1962 — 2918
1963 — 3506
1960 — 966
1961 — 1271
1962 — 1361
1963 — 1668
Ráðamenn í Svíþjóð litu orðið
alvarlegum augum á þessa stór-
auknu tölu umferðarslysa, sem
í mjög mörgum tilfellum mátti
rekja til þess ruglings í umferð-
inni, sem vinstri handar akstur
Eiríkur Ásgeirsson.
eins lands, á meginlandinu,
veldur. Og nú var svo komið, að
mál þetta var ekki lengur hreint
innanríkismál. Norðurlandaráð
og ráðgefandi nefnd á vegum
Evrópuráðs, létu frá sér fara álit
um mikilvægi þess, að sömu um-
ferðarreglur væru í gildi um allt
meginlandið. Þá er og þess að
geta, að óánægjuraddir frá íbú-
um hinan Norðurlandanna urðu
æ háværari. Hafa ber þá í huga,
að í hvert skipti, sem Norðmenn
eða Finnar leggja leið sína suður
á bóginn, þurfa þeir að aka um
Svíþjóð og breyta þannig sínum
akstur ven j um.
Árið 1960 fól samgöngumála-
ráðherra aðstoðar vegamálastjóra
Svíþjóðar, Gösta V. Hall, að at-
huga að nýju kostnaðarhliðina í
sambandi við hugsanlega breyt-
ingu í hægri umferð. I október
1961 lá þessi skýrsla fyrir, og
10. maí 1963 afgreiddi þingið lög
um, að hægri handar umferð
skyldi upp tekin og taka gildi
fyrri hluta sumars árið 1967.
Ár: Ibúafjöldi pr. bifreið:
1945 ................... 70
1950 ................... 20
1955 ................... 10
1960 .................... 5,7
1963 .................. 5
1973 (áætlað) ......... 3
Tala umferðarslysa hjá erlendu
fólki í Svíþjóð og hjá Svíum
utan lands óx hlutfallslega örar
en umferðin svo sem eftirfarandi
tölur bera glögglega með sér:
Fjöldi slysa
hjá sænskum
bifr. erlendis:
Ár:
1959 — 1770
Hjá erlendutn
bifr. í Sviþjóð:
Ár:
1959 — 716
Svíþjóð er ekki fyrsta landið
er breytir úr vinstri í hægri um-
ferð. Áður hafði breytingin átt
sér stað í Kanada, Portúgal, Aust
urríki, Tékkóslóvakíu, Ungverja-
landi og Argentínu. Svíþjóð er
því nú eina landið á meginlandi
Evrópu með vinstri umferð. Einn
ig er enn vinstri umferð í Eng-
landi, írlandi og á íslandi.
Að sjálfsögðu mun þetta átak
í Svíþjóð verða hlutfallslega stór
um erfiðara viðfangs en í þeim
löndum sem þegar hafa fram-
kvæmt breytinguna, vegna þess
fyrst og fremst hve seint hún
kemur þar til framkvæmda, og
umferð orðin þar mikil.
Til þess að undirbúa og stjórna
þessum framkvæmdum var skip-
að 7 manna ráð. Er formaður þess
Bertil Fallenius, sýslumaður í
Skareborgsléni. Varaformaður
og framkvæmdastjóri ráðsins er
Gösta Hail. Tvær ráðgefandi
nefndir eru ráði þessu til að-
stoðar, önnur annast tæknihlið
framkvæmdanna, hin öryggismál
in. Þá er og með í ráðum sér-
fræðingar frá strætisvagnafyrir-
tækjum, vega- og skipulagsmál-
um, umferðarnefnd o. fl. stofnun-
um. Einnig er séð fyrir lagalegu
hlið málsins.
Margs er að gæta og að mörgu
að hyggja fyrir H-daginn (Hög-
erdagen) eins og Svíar nefna
hann. Undirbúa þarf nákvæm-
lega hvert smáatriði fram-
kvæmdanna, án þess að unnt sé
að leita hliðstæðna og reynslu
annara þjóða í þessum efnum.
Alllangur tími er því ætlaður
til undirbúningsstarfsins.
Umfangsmbesta verkið mun
vera fólgið í breytingum og end-
urnýjunum á strætisvögnum,
sporvögnum og langferðavögn-
um. En strætis- og langferða-
vagnar eru nú 6.700 talsins. —
Allur þessi vagnakostur þarf að
vera tiltækur einhvern morgun-
inn vorið 1967 til þess að taka
við sínu nýja hlutverki. Til að
svo megi verða, eru þegar hafn-
ar breytingar á þeim vögnum,
sem nota á eftir H-daginn, og
eru allir nýir vagnar í dag smíð-
aðir með tilliti til þess. Að því
er varðar strætisvagnana er
kostnaðurinn auk færslu á hurð-
um og hurðabúnaði langmestur
við færslu stýris og stjórntækja
frá hægri hlið yfir á þá vinstri.
Gert er ráð fyrir að flytja ekki
stýri og stjórntæki yfir á lang-
ferðabifreiðum. Kostnaðurinn
við breytingu á þeim er því
aðeins fólginn í færslu á hurð-
um og þá oftast á einni hurð.
Reiknað er með að kostnaður
við breytingu á Volvo strætis-
vagni í Svíþjóð, sömu stærðar
og hér er, muni verða sem næst
50 þús. s. kr. á vagn, miðað við
verðlag 1961. Hvert einasta yfir-
byggingarverkstæði Svíþjóðar
mun verða, fram yfir H-daginn
önnum kafið við þessar breyt-
ingarframkvæmdir. Til þess að
draga úr þeim, eftir því sem
við verður komið, verða nú al-
veg á næstunni teknir í notkun
strætisvagnar, sem einungis
verða búnir hurðum á hægri
hlið.
Þessir vagnar verða aðeins not-
aðir í útjöðrum borganna eða
þar sem lítil umferð er, og alveg
sérstakar varúðarráðstafanir
verða gerðar í sambandi við
notkun þeirra, t.d. verður farar-
tækjum bannað að aka fram úr
slíkum strætisvagni sem numið
hefur staðar á viðkomustað.
Sama mun gilda um þá vagna,
sem hafa hurðir á vinstri hlið
og nota þarf fyrst eftir breyt-
inguna.
----O----
Breytingar og umbætur á vega
kerfinu verða umfangsmiklar og
fjárfrekar, Breyta þarf umferð-
artorgum og gatnamótum í borg-
unum, aðkeyrslubrautum að að-
alumferðaræðum og skipulagi á
einstefnuakstursgötum, svo að
nokkur dæmi séu nefnd. Færa
þarf úr stað flest öli umferðar-
merki, mála upp að nýju merk-
ingar á vegum og breyta götu-
vitum.
— ★ —
Hér að framan hefur verið
rædd hin tæknilega og fjárfrek-
asta hlið málsins. Hefur þá ekki
verið minnzt á þann þáttinn, sem
án efa verður hvað örlagarík-
astur. Á ég hér við öryggishlið-
ina. Hver einasti rólfær borgari
Svíþjóðar, verður þann morgun
sem hægri umferðin gengur í
gildi að tileinka sér þessa ný-
skipan umferðarmála. Unnið er í
því sambandi að undirbúningi
feiknalegs upplýsingakerfis eða
öllu heldur áróðursbákns. Árang-
ursríkast er talið að hefja þessa
upplýsingarstarfsemi sem næst
H-deginum, en þó það tímanlega,
að leiðbeiningarnar ekki aðeins
komist til fólksins, heldur einn-
ig að fólkið verði í tæka tíð
búið að fá breytinguna á tilfinn-
inguna, eins og mætti orða það.
Sjónvarp og útvarp verða gjör-
nýtt í þessu augnamiði. Dagblöð-
in munu verja miklu rúmi til
upplýsinga og leiðbeininga. Prent
uðum bæklingum verður dreift
um gjörvallt landið.
Námskeið fyrir þá, sem þess
óska, sem ef til vill yrði þá
aðallega eldra fólkið, verða hald-
in, og fundir þar sem þeirra er
talin vera þörf. Þá verður mik-
ill fjöldi manna æfður til leið-
beiningastarfa.
Enn hefur eigi að fullu verið
tekin ákvörðun um það hvaða
dag, vorið 1967, hægri umferð er
ætlað að taka gildi. Ákveðin rök
hníga að því að framkvæma
breytinguna, áður en skólaslit
hafa farið fram. Væri þá unnt að
nýta þær stofnanir til að fræða
skólaæskuna og jafnvel æfa í
hægri umferð. Þá er miður júní
einnig talinn henta vel, vegna
þess hve almenningsumferð
(straetisvagnaumferð) dregst þá
saman. Sennilegt er, að breyting-
in muni eiga sér stað snemma á
sunnudagsmorgni. En nauðsyn-
legt er talið að banna alla umferð
í nokkrar klukkustundir þá nótt,
vegna þess að flytja þarf nauð-
synlegustu umferðarmerki, breyta
götuvitum og koma fyrir upplýs-
ingaplöggum. Þegar merki hefur
verið gefið um, að hægri umferð
hafi tekið gildi, hafa lögreglu-
menn, hermenn og sjálíboðaliðar
svo þúsundum skiptir tekið sér
stöðu, þar sem þeirra er mest
þörf í umferðinni. (Fregnir hafa
nú borizt um, að breytingin verði
framkvæmd 3. sept. 1967. Hvorki
veit ég um sannleiksgildi fréttar-
innar, né þá heldur af hverju
þessi tími árs hefur allt í einu
orðið fyrir valinu).
Og hvað kostar þessi breyting?
Hvenær sem hægri umferð hef-
ur borið á góma í sænska þing-
inu hefur kostnaðaráætlun ávallt
fylgt í kjölfarið. Þannig var á-
ætlað, að árið 1943 myndi breyt-
ingin kosta 16 millj. s. kr., árið
1946 27 millj. og 1959 215 millj.
Gösta Hall áætlar í greinargerð
sinni árið 1961, að samkv. verð-
lagi þá muni breytingin kosta
325 millj. s. kr. og árið 1967 400
millj. Helming þessarar upphæð-
ar verður varið til breytinga og
endurnýjunar á strætis- og lang-
ferðavögnum, 100 millj. í vega-
mál og 100 millj. í breytingar á
sporvögnum, vagnakosti hersins
og skógarhöggsiðnaðarins og und
irbúnings og upplýsingastarfsins.
Fjárins er aflað á þann hátt,
að á árunum 1964—1967 greiða
bifreiðaeigendur í Svíþjóð auka-
skatt af fólks- og vöruflutninga-
vögnum sínum og nemur sá skatt
ur um 100 millj. s. kr. hvert ár.
Hin ört vaxandi umferð á
meginlandi Evrópu hefur leitt af
sér aukna umferðarhættu og
fjölgun slysa, sem í mörgum til-
fellum má rekja til þess ruglings
sem ríkt hefur og rikir enn í
þessum málum.
Árið 1960 fóru 3,7 millj. farar-
tækja yfir landamæri Svíþjóðar.
Gert er ráð fyrir, að þessi tala
verði komin upp í 10 millj'. árið
1970. Er þá ótaldur sá fjöldi út-
lendinga, sem til landsins kemur
með járnbrautum, í lofti eða á
sjó. Sambærilegar tölur frá Eng-
landi hef ég því miður ekki við
hendina.
Greinilegt er, að mikill ótti
ríkti fyrst framan af í Svíþjóð
um mikla fjölgun slysa og dauðs-
falla í umferðinni fyrst eftír
breytinguna. Kom þessi skoðun
greinilega fram við utnræður í
sænska þinginu, er mál þetta var
rætt.
Ýmsir eru hins vegar þeirrar
skoðunar nú, að slysum muni
jafnvel fækka en ekki fjölga
eftir breytinguna, og færa þeir
þau rök máli sínu til stuðnings,
að vegna hins rriikla áróðurs og
upplýsingastarfs muni allur þorri
almennings ekki aðeins temja sér
meiri varúð í umferðinni, heldur
munu margir stjórnendur öku-
tækja læra jafnvel í fyrsta skipti
„á ævinni“ suma þætti umferðar-
reglna, eins og t.d. rétta notkun
akreina.
Námskeið og aðalfund-
ur Kennarafélags
IMið-Vesturlands
HHÐ árlega námskeið og aðal-
fundur Keanarafélags Mið-
Vesturlands var haldinn að
Heimavistarbarnaskólanum á
Kleppjárnsreykjum í Borgarfirði
3. og 4. október.
Óskar Halldórsson, cand mag.
flutti mjög gott erindi um ís-
lenzkukennslu í- barna-og ung-
lingaskólum.
SiguPþór Þorgilsson, kennari,
Reykjavík, flutti yfirgripsmikið
erindi og leiðbeiningar um
kennsluaðferðir almennt og starf
ræna kennslu. Aðalgreining er-
indis hjá Sígurþór var:
1. Undirstöðuatriði fræðslunn-
ar.
2. Undirbúningur fyrir sjálf-
stætt nám.
3. Æfingar til undirbúnings
hópvinnu og samvinnu.
4. Skipulag námsefnis.
Efnið var mjög skipulega fram
sett og vandlega undirbúið af
hendi flytjanda. Var þetta ómet-
anlegur fengur fyrir kennara að
kynnast þeim markmiðum og ný-
stárlegu aðferðum, sem Sigurþór
kom fram með í erindum sínum.
Kennarar voru mjög ánægðir
með þetta námskeið og létu þakk
læti sitt óspart í ljós.
Vonazt er eftir að fræðslumála
stjórn stuðli áfram og í mjög
vaxandi mæli að slíkum náms-
skeiðum fyrir kennara sem starfa
í skólum utan Reykjavíkur.
Á laugardagskvöldi sátu þátt-
takendur kaffiboð skólanefndac
eftir að hafa skemmt sér á kvúid
vöku í hinni vistlegu setustofu
skólans.
Næsta haust verður fundurinn
haldinn á Akranesi. Formaðut
stjórnar næsta árs var kjörinn
Njáll Guðmundsson, skólastj.,
Akranesi.
Þessi námsskeið hafa , verifl
haldin árlega siðan 1948, fyrst i
vegum Stefáns Jónssonar náms-
stjóra, en síðan 1954 — á vegum
Þórleifs Bjarnasonar, námsstjóra.
Þessi námsskeið eru haldin til
skiptis í skólunum á félagssvæð-
inu. Núna í fyrsta sinni vac
þetta námsskeið haldið að Klepp
járnsreykjum.
Á Kleppjárnsreykjum eru Borg
firðingar að reisa glæsilegan
heimavistarbarnaskóla fyrir 5
hreppa sýslunnar norðan Skarðs-
heiðar.
1. áfanga er lokið, en í þeim
áfanga eru 2 kennslustofur,
smíðastofa, setustofa, annar hluti
heimavistarherbergja og skólastj.
íbúð.
Vonazt er eftir að bygging síð-
ari áfanga geti hafizt á næsta ári.
í þeim hluta byggingarinnar, sem
kominn er, hefur kennsla farið
Framhald á bls. 21