Morgunblaðið - 25.03.1969, Side 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 25. MARZ 1909
Ráöuneytisstjórar andvígir stjórnarráðs-
frumvarpi í meginatriðum
Eru mótfallnir fjölgun ráðuneyta
Upplýsingar forsœtisráðherra
við umrœður í þinginu í gœr
VIÐ aðra umræðu um Stjórn
arráðsfrumvarp í Neðri deild
Alþingis í gær, skýrði Bjarni
Benediktsson, forsætisráð-
herra, frá því, að honum
hefði sl. föstudag borizt bréf
frá ráðuneytisstjórum í
stjórnarráðinu og eins konar
álitsgerð um frv- það um
Stjórnarráð íslands, sem nú
liggur fyrir Alþingi. Sagði
forsætisráðherra, að svo virt-
ist sem ráðuneytisstjórarnir
væru í meginatriðum andvíg-
ir frumvarpinu og teldu höf-
uðbreytingu þess, fjölgun
ráðuneyta, vera til ills eins.
Matthías Bjarnason (S)
mælti fyrir nefndaráliti alls-
herjarnefndar og skýrði m.a.
frá því, að Starfsmannafélagi
stjórnarráðsins hefði verið
gefinn kostur á að gera at-
hugasemdir við frv. og hefði
félagið sent nokkrar ábend-
ingar um breytingu á því.
Matthías Bjarnason sagði, að
allsherjarnefnd hefði ekki séð
ástæðu til að gera aðrar breyt-
ingar á frv. en þær, að breytt
væri heiti 5 ráðuneyta þannig,
að niður falli „mála“ í heitum
þeirra. Iðnaðarmálaráðuneyti
verði iðnaðarráðuneyti og enn-
fremur menntaráðuneyti, sam-
gönguráðuneyti, sjávarútvegs-
ráðuneyti og við;kiptaráðuneyti.
Sagði Matthías Bjarnason, að
nefndin teldi betur fara að hafa
þessi heiti á náðuneytinu og
væri þá m.a. fullt samræmi í
heiti atvinnuráðuneytanna, þar
sem talað væri um landbúnaðar-
ráðuneyti.
Með frv. þessu, sagði Matthías
Bjamason, er lagt til að atvinnu-
málaráðuneyti verði lagt niður
en í þess stað komi þrjú ráðu-
neyti fyrir hvern hinna þriggja
höfuðatvinnuvega þjóðarinnar:
sjávarútveg, iðnað og landbúnað.
Heilbrigðismál sem nú tilheyra
Þingmál
EFRI DEII.D
Eggert G. Þorsteinsson, sjáv-
arútvegsmálaráðherra, mælti
fyrir stjórnarfrumvörpum um
Fiskveiðasjóð Islands og Afla-
tryggingasjóð.
Fjögur frv. voru afreidd sem
lög frá Alþingi. 1. Ráðstafanir
vegna flutninga síldar af fjar-
lægum mi'ðum. 2. Listasafn Is-
lands. 3. Yfirráðaréttur ísler.zka
ríkisins yfir landgrunninu. 4.
Lífeyrissjóður barnakennara.
NEÐRI DEILD
Ingólfur Jónsson, landbúnað-
arráðherra mælti fyrir stjórnar-
frv. um eyðingu refa og minka.
Matthías A. Mathiesen (S)
mælti fyrir nefndaráliti um frv.
um Vöruhappdrætti S.Í.B.S.
Bjartmar Guðmundsson (S)
mælti fyrir nefndaráliti um frv.
um fjallskil.
Guðlaugur Gíslason (S) mælti
fyrir nefndaráliti um frv. um
kjarasamninga opinberra starfs-
manna.
dóms- og kirkjumálaráðuneyti
og tryggingarmál sem nú eru
undir félagsmálaráðuneyti verði
sameinuð í eitt ráðuneyti, sem
nefnist heilbrigðis- og trygging-
armálaráðuneyti. Annað atriði í
þessu frv. sem er nýmæli, sagði
þingmaðurinn, er að skv. því á
ekki að skipta ráðuneyti upp
milli ráðherra eins og svo oft
hefur tíðkazt við myndun ríkis-
stjórna, þegar tveir eða fleiri
flokkar semja um myndun rík-
isstjórnar. I nokkrum tilvikum
hefur sami ráðuneythstjóri
heyrt undir þrjá ráðherra.
Þriðja atriðið í frv. er að ráð-
herra hefur heimild til að velja
sér aðstoðarmann utan ráðuneyt-
is meðan hann gegnir ráðherra-
embætti. Loks er gert ráð fyrir
að öli mál, sem forseti íslands
Matthías Bjarnason
þarf að staðfe ta verði tekin til
meðferðar á láðherrafundum, en
það hefur tíðkazt að ráðherra-
fundir fjölluðu ekki um mál áð-
ur en þau eru iögð fyrir forseta.
Matthías Bjarnason undirstrik
aði í lok ræðu sinnar, að með
þessu frv. væri verið að leggja
framtíðarstefnu varðandi stjórn-
arráðið en ekki væri ætlunin að
hefja stórfellda útþenslu þess
eins og nú stæði.
Bjarni Benediktsson, forsætis-
ráðherra, skýrði frá því, að sl.
föstudag hefði honum borizt bréf
frá ráðuneytisstjórum í stjórnar-
ráðinu, eins konar áli.tsgerð eða
athugasemdir við frv. Skv. því
virðast ráðuneytisstjórarnir í
meginatriðum vera andvígir frv.
og telja fjölgun ráðuneytanna til
ills. Og þá geri ég ráð fyrir að
þeir séu einnig andvígir banni
við skiptingu ráðuneyta, því að
annan hvorn háttinn verður að
hafa á þeisu til þess að svipaðir
stjórnarhættir og afgreiðsla mála
'haldizt og reynslan hefur skorið
úr að vaíru nauðsynlegir, þ.e.a.s.
að töluverður sveigjanleiki sé í
skiptingu starfa og á milli ráð-
herra. Ráðuneytiistjóarnir telja,
að með því að fjölga ráðuneytum
muni þau verða of smá og að
þeim geti ekki vaxið svo fiskur
um hrygg, sem þeir telja nauð-
syn vera á, þ.e. að það fáist mann
afli ,sem sinni ekki aðeins af-
greiðslu daglegra mála heldur
vinni einnig að frambúðarverk-
efnum. Og ég tek vissulega und-
Mikill áhugi á virkjun Svartár
í Tungusveit
sagði Gunnar Gíslason í þingrœðu um
frv. um Norðvesturlandsvirkjun
GUNNAR Gíslason (S)
mælti í gær fyrir frv. sem
hann flytur ásamt þeini
Pálma Jónssyni (S) og Birni
Pálssyni (F) um Norðvestur-
landsvirkjun. Skýrði Gunnar
Gíslason frá því áð mikilJ
áhugi ríkti á því heima í hér-
aði að virkja Svartá í
Tungnasveit en allumfangs-
miklar athuganir hafa verið
Séra Gunnar Gíslason.
gerðar á slíkri virkjun og
benda þær til að þar megi
virkja með hagkvæmum
hætti.
Hér fer á eftir kafli úr
ræðu Gunnars Gíslasonar:
Ég vil alveg sérstaklega benda
hér á það, sem ég tel mjög mik-
ilsvert atriði í þessu máli, en það
er hversu mikil samstaða virðist
hafa skapazt heima í héraði um
þetta mál, og án þessarar sam-
stöðu mundi ég ekki telja eðli-
legt, að frumvarp sem þetta væri
flutt hér á þingi, því að þess er
ekki að dyljast, að frumvarpið
boðar verulega stefnubreytingu
í raforkumálum í þessum lands-
hluta og hefur í för með sér fjár
hagslegar skuldbindingar fyrir
viðkomandi bæjar- og sveitarfé-
lög. Öll orkuvinnsla og orkudreif
ing á þessu svæði er nú rekin af
ríkinu að undanskilinni rafmagns
eitu Sauðárkrókskaupstaðar, sem
rekin er af bænum og er þar að
finna eina frumkvæðið í raforku
málum heima fyrir,en með þessu
frumvarpi, sem mjög er byggt á
löggjöf um Landsvirkjun og Lax
árvirkjun er ráð fyrir gert, að rík
ið annars vegar, en sveitarfélög
Húnavatns- og Skagafjarðar-
sýslna ásamt Sauðárkrókskaup-
stað hins vegar setji á stofn sam
eignarfyrirtæki, sem taki við og
annist raforkuvinnslu og raforku
flutning á Norðvesturlandi. Til
er ætlazt, eins og segir í 1. gr.
frumvarpsins, að stjórn þessa fyr
irtækis verði skipuð 5 mönnum,
sem heima eiga á svæðinu og
heimili þess og varnarþing verði
á Sauðárkróki. Það er svo ráð
fyri- gert, að hvor aðili um sig
eigi helming fyrirtækisins og
skuli það starfrækt sem sjálf-
stætt fyrirtæki með sjálfstæðan
fjárhag og reikningshald. í 2.
gr. frumvarpsins er upptalið,
hvert skuli vera hlutverk þessa
fyrirtækis. Það er í fyrsta lagi
að byggja og reka virki til fram
leiðslu og flutnings raforku til
almenningsnota og iðnaðar, í
öðru lagi að selja í heilsölu raf-
orku til héraðsrafmagnsveitna, í
þriðja lagi að annast áætlanir og
undirbúning nýrra virkja til
vinnslu og flutningsraforku og i
fjórða lagi að annast í umboði
sveitarfélaga og ríkisins rekstur
héraðsveitna samkv. samningi
við viðkomandi eigendur. í sam
bandi við það ákvæði 2. gr., að
fyrirtækið annist áætlanir og
undirbúning nýrra virkjana til
vinnslu og flutnings raforku er
á það bent í greinargerð, að fyr-
irtæki af þessari stærð, geti
trauðla haldið starfslið til þess
að sinna slíkum undirbúnings-
störfum að fullu. En það er talið
mikilsvert atriði, að heima í hér-
aði sé maður eða menn, sem hægt
sé að fela stjórn á slíkum áætl-
unum og gerð mannvirkja, þó að
þeir geti ekki unnið þær að öllu
leyti sjálfir.Með því ætti að fást
trygging fyrir því, að allur und-
irbúningur og gerð mannvirkja
sé í nánu samræmi við þær að-
stæður, sem fyrir eru auk þess
sem það ætti að stuðla að því,
að allur undirbúningur verði hrað
ar unninn og dragist ekki úr
hömlu svo að skaði sé að.
f 5. og 6. gr. frumvarpsins er
fjallað um orkuöflunina. Þar er
engu slegið föstu um það, hvaða
leið skuli fara í þeim efnum, held
ur heimilað að vélja þá lausn til
orkuöflunar, sem forráðamenn
Norðvesturlands virkjunar ásamt
þeim aðilum, sem ákvörðun um
þau mál taka af hálfu stjórn-
valda telja bezt henta. En í 6.
Framhald á bls. 11
Bjarni Benediktsson
ir það, að þetta er ágalli á okk-
ar stjórnar háttum, en hann kem-
ur fyrst og fremst af mannfæð
okkar og af fjárskorti, miklu
fremur en vegna þess að menn
hafi ekki geit sér ljósa.nauðsyn
þess að stjórnkerfið þyrfti að
vera öflugra en það er. Hins
vegar held ég að úr þessum gaila
verði ekki bætt, þótt staðið sé
gegn fjölgun ráðuneytanna sem
þetta frv. ráðgerir. Þvert á móti
hygg ég, að hann mundi nokkuð
lagast við samþykkt þessa frv.,
en að öðru leyti verður ekki úr
honum bætt nema með því að
efla stórlega starfslið stjórnar-
ráðsins og við erum væntanlega
sammála um að þetta sé ekki tim
inn til þess.
Ég er því á allt annarri skoð-
un en hinir ágætu ráðuneytis-
stjórar, þó að ég teidi sjálfsagt
að frá þeirra skoðun væri skýrt,
því að þeir búa yfir mikilli
reynrlu og virðast vera sammála
um þessa skoðun sína. Þá telja
þeir einnig, að það mundi leiða
til árekstra og samkeppni milli
atvinnuvega fiekar en orðið er,
ef höfuðatvinnuvegirnir fengju
hver sitt ráðuneyti eins og frv.
gerir ráð fyrir. Mér kemur þessi
^koðun g.ersamlega spánskt fyrir
og held að hún standist ekki með
nokkru móti. Eins og við vitum
er gamla atvinnumálaráðuneytið
margsplundrað og þróun hefur
leitt til þess og hlýtur að leiða
til þess að sérfræðingar í hverri
af þesium höfuð atvinnugreinum
fáist til að starfa að málefnum
þeirra en reyni ekki að spanna
yfir öll mál eins og áður var
gert. Það þarf miklu dýpri orsak-
ir til þess að koma af stað skað-
^amlegri samkeppni milli höfuð
atvinnugreinanna heldur en slík-
ar ráðstafanir, sem hér um ræð-
ir.
Þetta eru höfuðathugasemdir
í áðuneytisstjóranna við frv., en
ég tel sjálfsagt að nefndin, sem
fjallar um málið fái þessa álits-
gerð til athugunar.
Sfjórnarfrumvarp á Alþingi:
Ákvæðl um atvinnu
málanefndir lögfest
— 300 milljón króna lánsheimild
í GÆB var lagt fram á Al-
þingi stjórnarfrv. um aðgerð-
ir í atvinnumálum en með
þessu frv. er stefnt að því að
lögfesta ýmis atriði úr því
samkomulagi um aðgerðir í
atvinnumálum, sem gert var
í janúarmánuði sl. milli rík-
isstjórnarinnar, atvinnurek-
enda og verkalýðssamtak-
anna.
I frv. er gert ráð fyrir að í
hverju kjördæmi landsins skuli
vera atvinnumálanefnd og enn-
fremur er lögfest ákvæði um at-
vinnumálanefnd ríkisins. Þá er
hlutverk atvinnumálanefndar af-
markað í frv.
Samkv. frv. er ríkisstjórninni
heimilað að taka lán allt að 300
millj. kr. eða jafnvirði þeirrar
fjárhæðar í erlendri mynt til
atvinnuaukningar og eflingar
atvinnulífs í landinu. Skal fé
þetta vera í umsjá Atvinnujöfn-
unarsjóðs sem annast fyrir-
greiðslu þess skv. þeím reglum
er Atvinnumálanefnd ríkisins
setur.