Morgunblaðið - 07.08.1975, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 7. ÁGÚST 1975
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstræti 6, sími 10 100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22 4 80.
Áskriftargjald 700,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 40.00 kr. eintakið
Arúmu ári féll kaup-
máttur útflutnings-
tekna þjóðarinnar um
30%. Afurðaverð útflutn-
ings okkar seig verulega á
sama tíma og alþjóðleg
verðbólga og olíukreppa
færði upp úr öllu valdi
verð á innfluttum nauð-
synjum þjóðarinnar. Þessi
þróun kom í kjölfar ógæti-
legra stjórnarhátta á
undangengnum góðærum,
þann veg, að þjóðin bjó
ekki að neinum fyrningum
til að mæta aðsteðjandi
vanda, hvorki í gjaldeyris-
varasjóði né fjárfestingar-
sjóðum innanlands.
Engin þjóð er háðari út-
flutningi sjávarafurða en
við né innflutningi margs
konar, sem fellur að
neyzluþörfum og venjum
fólks í dag. Það mátti því
ætla, að áhrif alþjóðlegrar
efnahagskreppu kæmu
þeim mun harðar niður hér
en í öðrum vestrænum
ríkjum, sem verðmæta-
sköpun okkar er einhæfari
og við háðari utanaðkom-
andi verðsveiflum.
Bitrasta afleiðing efna-
hagskreppunnar víðast í
hinum vestræna heimi var
og er umfangsmikið at-
vinnuleysi, sem víða sér
merki, bæði með stórum
þjóðum og smáum. Er nú-
verandi ríkisstjórn tók við
völdum, í endaðan ágúst á
sl. ári, blés heldur ekki byr-
lega í atvinnu- og efnahags-
málum þjóðarinnar. Við
blasti stöðvun helztu at-
vinnuvega okkar, sem
bjuggu við sívaxandi
rekstrarkostnað á sama
tíma og söluverð útflutn-
ings okkar hríðféll. Án
skjótra aðgerða í efnahags-
málum hefði atvinnuleysi
haldið hér innreið sína á
sama hátt og jafnvel í rík-
ara mæli en gerðist með
öðrum þjóðum. Jafnframt
var sýnt, að við ríkjandi
aðstæður, þ.e. versnandi
viðskiptakjör þjóðarinnar,
hlutu óhj.ákvæmilegar
efnahagsaðgerðir að fela í
sér nokkra lífskjaraskerð-
ingu, a.m.k. um sinn.
Það var þessi staðreynd
sem réð því, þegar rætt var
urn myndun nýrrar vinstri
stjórnar, að Alþýðubanda-
lagið kaus fremur að
hlaupast frá vandanum en
axla 'þá ábyrgð, sem hlaut
að fylgja fyrirbyggjandi
aðgerðum til að stjaka vá
atvinnuleysis frá dyrum
þjóðarinnar. Að vísu hafði
Alþýðubandalagið staðið
að því í endaðan feril fyrri
ríkisstjórnar, að rjúfa
tengsl kaupgjalds og vfsi-
tölu. Það hafði ennfremur
fallist á nauðsyn gengis-
lækkunar, söluskatts-
hækkunar og verð-
jöfnunargjalds á raforku.
En þegar til kastanna kom
urðu þau öfl ofan á innan
þess, sem töldu pólitískt
hagkvæmara að standa
utan ríkisstjórnar, ábyrgð-
ar og aðgerða, þrátt fyrir
hlutdeild flokksins í arf-
leifð fráfarinnar ríkis-
stjórnar. Slík viðbrögð eru
e.t.v. mannleg en stór-
mannleg eru þau ekki.
Þegar litið er yfir feril
núverandi ríkisstjórnar á
því tæpa ári, sem hún
hefur setið að völdum,
verður sá árangur fyrst
fyrir, að það tókst að koma
í veg fyrir hliðstætt at-
vinnuleysi hér og nú hrjáir
nágrannaþjóðir okkar.
Jafnframt tókst að tryggja
vinnufrið, m.a. fyrir til-
stilli ríkisstjórnarinnr, sem
tók á sig margvíslegar
kvaðir til að auðvelda
samninga á almennum
vinnumarkaði.
Fyrirgreiðsla ríkisstjórn-
arinnar kom m.a. fram í
skerðingu tekjuskatts, sem
einkum kom til góða lág-
launafólki, og niðurgreiðsl-
um á landbúnaðaraf-
urðum, sem eru helztar
neyzluvörur almennings.
Samningum á almennum
vinnumarkaði hlaut og að
fylgja veruleg útgjalda-
aukning rikissjóðs vegna
launagreiðslna sem og
hækkana á lífeyrisgreiðsl-
um almannatrygginga, en
sú hækkun hefur numið
2200 milljónum króna á
valdaferli ríkisstjórnarinn-
ar.
Fyrirgreiðsla ríkisstjórn-
arinnar batt ríkissjóði
marga bagga, sem gerði
erfiðara um vik að fást við
fyrirhugaða lækkun ríkis-
útgjalda. Þó tókst að lækka
ríkisútgjöld, bæði í rekstri
og framkvæmdum, um
2000 m.kr., frá áætluðum
útgjöldum í fjárlögum.
Óbein lækkun ríkisút-
gjalda varð þó verulega
meiri, þar eð útgjaldaaukn-
ing, vegna gengislækkunar
og nýrra kjarasamninga,
var ekki látin koma fram í
hækkuðum ríkisfjárveit-
ingum, nema að því marki,
sem náði til launa ríkis-
starfsmanna. 1 fyrsta skipti
um langt árabil hefur tek-
ist að lækka hlut ríkisút-
gjalda í þjóðartekjum, sem
var raunar kominn í há-
mark.
Auk þess að bægja frá
dyrum þjóðarinnar vofu at-
vipnuleysis, tryggja frið á
almennum vinnumarkaði
og lækka hlut ríkisútgjalda
í þjóðartekjum, hefur
ríkisstjórnin stigið tvö
veigamikil skref til að
tryggja framtíðarvel-
megun og efnahagslegt
sjálfstæði þjóðarinnar. Hið
fyrra er ákvörðun um út-
færslu fiskveiðilögsögu
okkar í 200 sjómflur, sem
var nauðsynlegur undan-
fari friðunar og skynsam-
legrar nýtingar helztu fisk-
tegunda á íslandsmiðum.
Hið síðara eru markviss
raftnsóknarstörf og fram-
kvæmdaákvörðun um nýt-
ingu innlendra orkugjafa,
fallvatna og jarðvarma,
sem gerir okkur óháðari
öðrum á sviði orkumála. Að
sjálfsögðu hefur ríkis-
stjórnin sinnt margvísleg-
um öðrum málaflokkum,
sem ekki verða gerðir að
umræðuefni að þessu
sinni. Á heildina litið hefur
ríkisstjórnin farið vel af
stað og reynst farsæl í
störfum. Vonandi ber þjóð-
in gæfu til að veita henni
þann stuðning sem til þess
þarf að leiða okkur út úr
þeim efnahagsvanda, sem
enn er við að stríða.
Farsæl störf ríkisstjórnar
Gestur Olafsson arkitekt/skipulagsfræðingur;
Einn af þekktustu
skipulagsfræðingum
heims, Grikkinn Con-
stantinos Apostolos Doxi-
adis er látinn, 62 ára að
aldri.
Doxiadis var mennt-
aður bæði í Grikklandi
og Þýzkalandi og vann í
upphafi starfsferils síns
við borga- og héraða-
skipulag f Grikklandi.
Árið 1951 stofnaði hann
ráðgjafafyrirtækið
Doxiades Associates og
rak ráðgjafarskrifstofur
á vegum þess í 11
löndum. Starfsmenn
þessa fyrirtækis unnu að
miklum fjölda verkefna
undir handleiðslu Dox-
iades, m.a. í Pakistan, ír-
ak, Brasilfu og Banda-
ríkjunum.
Doxiadis skrifaði fjölda bóka
og greina sem hafa verið
þýddar á flestar menningar-
tungur og var frumkvöðull
EKISTICS-kerfisins, sem
fjallar um vandamál og vísindi
borgarsamfélaga. Hann sá fyrir
áframhaldandi þéttbýlisþróun i
flestum löndum jarðar og gagn-
rýndi hve illa við værum undir
þessa þróun búnir og benti á að
við þyrftum ekki staðnaðar
borgir heldur síbreytilegar sem
hann nefndi DYNAPOLIS.
Hann hélt því fram að byggða-
þróun heimsins stefndi óðfluga
i óefni vegna skipulagslausra
og tilviljanakenndra ákvarð-
ana. Eina raunhæfa leiðin til
þess að beina þessari þróun inn
á æskilegar brautir væri að lita
samtimis á alla þætti borgar-
skipulags, en ekki einn og einn
I einu, eins og oft er gert hér á
landi t.d. með skipulagi nátt-
úruverndar, umferðar og hús-
næðismála, úr tengslum við
aðra þætti mannlegs samfélags.
Hélt hann því fram að með sam-
starfi skipulagsfræðinga, arki-
tekta, verkfræðinga og annarra
sérfræðinga innan þess ramma
sem EKISTICS-kerfið markaði
væri unnt að ráða bót á aðsteðj-
andi vandamálum og byggja
ECUMENOPOLIS — eða vel
skipulagða og fagra borg með
hugsanlega 25 billjón Ibúa sem
teygðist yfir heilar heimsálfur.
Nú þegar má sjá upphafið að
þessari borgarmyndun, þar sem
stórborgir renna saman og
mynda eina heild eins og t.d. á
austurströnd Bandarikja N-
Ameríku.
Doxiadis lagði áherzlu á að
arkitektúr ætti á þjóna fólkinu
og deildi oft hart á arkitekta
fyrir sofandahátt, og að hugsa
ekki nógu mikið um vandamál
samtímans og þess fólks sem
þeir væru eða ættu að vera að
vinna fyrir. Hann taldi að arki-
tektar hefðu þá menntun og
hæfileika fram yfir aðrar
stéttir tæknimanna að þeir
gætu betur dæmt um hvað væri
gott og slæmt heildarumhverfi
Constantinos Apostolos Doxi
adis.
og auk þess mótað gott og
manneskjulegt umhverfi.
Þessir hæfileikar og menntun
legðu arkitektum öðrum frem-
ur þá megin ábyrgð á herðar að
rannsaka vandamál fólks I
byggðu umhverfi samtíðarinn-
ar og finna þeim lausnir og
framkvæmdagrundvöll. Hann
benti á hve litil áhrif arkitekta
væru víðast hvar í heiminum á
manr.virkjagerð og lagði
áherzlu á mikilvægi þess að
allir þyrftu að geta veitt sér
þjónustu þeirra til þess að unnt
væri að bæta heildarumhverfi
okkar verulega.
Doxiadis sérhæfði sig öðru
fremur í skipulagi og hönnun
íbúðarhverfa og íbúðarbygg-
inga I þróunarlöndunum og
þannig hafði hann mjög mikil
áhrif á umhverfi fólks svo
milljónum skipti í þessum lönd-
um. Hann átti mikinn þátt í að
inrileiða borgarskipulag í þró-
unarlöndin og sannfæra ráða-
menn þar um mikilvægi góðs
skipulags. Tugmilljónir manna
í þessum löndum geta þakkað
honum betra byggt umhverfi
en ella og við verðum að sjá á
bak manni sem stöðugt kom
nýjum og ferskum hugmyndum
á framfæri við þá sem vilja
byggja nýjan og betri heim og
hvatti þá til dáða.
Gestur Ólafsson.
Fátækrahverfi f stórborg f þriðja heiminum. Mikill hluti af inuum
jarðar býr I áþekku umhverfi, en vandamál þessa fólks áleit
Doxiadis að ætti að vera helzta viðfangsefni arkitekta.
DYNAPOLIS: — 1 stað borga, þar sem bætt er við byggðahverfum
umhverfis einn miðbæ — en þannig voru lang flestar borgir
byggðar fram á 17. öld — lagði Doxiadis til að borgir væru byggðar
þannig að þær gætu vaxið lfnulega.
Mirinst eins þekktasta skipulags-
fræðings heims, Grikkjans Doxiadis