Morgunblaðið - 13.07.1977, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 13. JULl 1977
25
fclk í
fréttum
Þeir eru 6fáir, karlmennirnir, sem Jackie Kennedy
Onassis hefur verið orðuð við sfðan skipakóngurinn Ari
Onassis lézt. En nú Iftur út fyrir að eitthvað sé að marka
orðróminn um „nýja manninn" f Iffi Jackie. Hún sést nú
æ oftar f fylgd með rithöfundinum og blaðamanninum
Pete Hamill, sem f nokkur ár hefur verið fastur fylgi-
sveinn leikkonunnar Shirley MacLaine. Hún er nú á
leikferðalagi f Evrópu, kom meðal annars við f Dan-
mörku, og á meðan eru Jackie og Hamill saman öllum
stundum. Fréttamaður spurði Shirley MacLaine um sam-
band þeirra Jackie og Hamill: „Þau hafa farið út að
borða saman, nokkrum sinnum, og þá oftast með fleira
fólki. Þetta er ekkert fréttnæmt," sagði Shirley. En
sannleikurinn er sá að Jackie og Hamill eru meira saman
en Shirley MacLaine veit um eða þykist vita um. Þau
Jackie og Pete Hamill eiga margt sameiginlegt. Jackie
hefur mikinn áhuga á bókmenntum og listum og hefur
alltaf sofzt eftir félagsskap manna með sköpunargáfu.
Hún vinnur nú sem ráðunautur við bókaforlagið
„Viking“ f New Vork. Pete Hamill er mikils metinn
rithöfundur, og mikill aðdáandi hverskonar lista, og það
er Jackie Ifka.
Þessi mynd birtist nýlega í Söndags—Aktuelt og þar stóð i textanum með henni að
svo virtist sem maðurinn fengi ekki vatni haldið.
Fyrirburðaþing-
ið í Útrekt 1976
Nýlega var þess getið f Morgun-
blaðinu. að hér hefði verið á ferð
fyrirburðafræðingur frá háskólanum
i Útrekt i Hollandi, dr, Martin
Johnson. og haldið hér fyrirlestur.
Ég fór á þennan fyrirlestur og þótti
mér hann furðu fásóttur, eða varla
mikið yfir 30 manns. Er það að visu
sæmilegt. þegar um háskólafyrir-
lestur er að ræða. en varla þó svo
mjög þegar gætt er að þeim almenna
áhuga, sem hér hefur verið á við-
fangsefnum þeirrar fræðigreinar sem
um er að ræða. En eins og dr. Erlend-
ur Harladssop. gestgjafi fyrirlesar- *
ans. hefur réttilega bent á, þá er
einkennilegt misræmi milli hins
mikla áhuga íslendinga á „dulræn-
um málum'* — sem mun vera meiri
en i nokkru landi öðru — og Banda-
rikjamanna, sem ganga næstir is-
lendingum. Þar sem menn í Banda-
ríkjunum taka yfirleitt þvi meira
mark á þessum efnum sem þeir eru
betur menntaðir. eða meir skóla-
gengnir. þá er þetta gagnstætt. hér.
þannig að alþýðan hefur vit fyrir
mentamönnum, ef svo mætti til orða
taka. Og margir. sem gefið hafa
þessum málum gaum, munu hafa
tekið eftir þvi, hve viðkvæmir og allt
að þvi taugaveiklaðir ýmsir menn-
ingarfrömuðuðir hér eru gagnvart
þessum efnum. sem ætla má að
snerti helztu grundvallarspurningar
mannlegs lifs. Hin tiltölufega litla
aðsókn að fyrirlestri eins og dr.
Johnson kynni að geta skýrzt af þvi,
að ýmsum menntamálafrömuðum
okkar er hreint og beint ekki um
það. að mál eins og þessi komist i
hámæli. en að þessu skal ekki leitt
fleiri getum, heldur snúið að tilefni
þessarar greinar, fyrirburða-
fræðingaþinginu i Útrekt i Hollandi
siðastliðið sumar, sem boðað var til
og stýrt af dr. Johnson. þeim hinum
sama sem hér hefur nú flutt fyrirlest-
ur.
Það er annars ekki alveg án efa-
semda. sem ég fer að gera veg dr.
Johnsons meir. en annars kynni að
verða, þvl að sitthvað hef ég séð um
hann skrifað, sem valdið hefur mér
áhyggjum. Hann er sænskur að upp-
runa, starfandi i Hollandi. stjörnu-
fræðingur að menntun, hefur stund-
að dýratilraunir á vegum sænska
hersins. Hann er kallaður atferlis-
fræðingur (behaviourist) og skilst
mér, að i þvi geti falizt að hafa býsna
hlutlausa afstöðu til tilfinninga lifs-
ins. Ég hef séð um hann greinar þar
sem segir að menn með slika afstöðu
hafi ráðið hann til hins nýstofnaða
fyrirburðafræðistóls i Útrekt. i stað
þess að hafa próf Tenhaeff með i
ráðum. sem þar hafði lengi starfað,
og meðal annars er kunnur vegna
sambands sins við miðilinn Croiset.
Tveir kennarastólar eru i fyrirburða-
fræði i Útrekt, og er Tenhaeff i öðr-
um. en dr. Johnson i hinum; segja
menn að þetta endurspegli hinn
heimspekilega ágreining milli
tveggja strauma i fyrirburðafræð-
inni. — En hvað sem þessu liður, þá
reyndi ég sem áheyrandi að vikja frá
mér öllum grunsemdum gagnvart
hinum fræga og virta dr. Johnson.
enda verð ég að segja að erindi hans
um stöðu fyrirburðafræðinnar nú á
dögum fannst mér vera skipulegt og
á ýmsan hátt athyglisvert. Og mér
leizt svo sem ekkert illa á manninn,
og vel likaðí mér það þegar hann
sagðist gjarnan hafa viljað geta
ávarpað okkur á íslenzku; ættu allir
sem koma fram með útlenda fyrir-
lesara hér að byrja á þvi að kynna þá
á islenzku enda kunna hinir útlendu
menn þvi miklu betur.
Ég spurði sjálfan mig: hvernig get
ég komizt að innræti þessa manns,
sem talar skipulega og greindarlega
um hin merkilegustu efni. Þá datt
mér ráð i hug: að spyrja hann um
eitthvað varðandi IK eftir dauðann,
og einhvern veginn tókst mér að
koma spurningunni á framfæri. Það
var greinilega. að þetta efni kom dr.
Johnson I opna skjöldu. og svo fór
að eftir þetta snerist allur fundurinn
um spurningar varðandi lif eftir
dauðann, og alltaf varð dr. Johnson
að svara hinu sama til: Hann
Erlendur veit miklu meira um þetta
en ég; spyrjið hann! — Og þetta var
maðurinn sem stjórnað hafði við-
frægustu ráðstefnu fyrirburðafræð-
inga á þessari öld, þeirri i Útrekt
1976!
Hvað er það sem fyrirburðafræðin
fæst við? (parapsychology nefnist
hún á erlendum málum. en dular-
sál irfræði er ekki sérlega visindalegt
orð, aldrei hefur það farið vel saman
að vera visindalegur og vilja gera sig
dularfullan, dul og vísindi eru
ósættanlegar andstæður). Um 1920
var talið um „psychical research" og
nefndi dr. Helgi Pjeturss þær rann-
sóknir fyrirburðafræði, en arftaka
þeirra, parapsychology, veit ég ekki
til að hann hafi gefið neitt sérstakt
nafn. Ég hef notað orðið fyrirburða
fræði en þó er til annað betra: sam-
bandssálfræði, sem ungur islenzkur
visindamaður myndaði um 1960, og
væri óskandi að það orð fengi fram-
gang.
„Psychical research" snerist nú
einmitt mest um þetta. að komast að
hinu sanna um fyrirbæri. sem voru af
mörgum talin benda til eða sanna,
að lif væri eftir þetta lif. Þessar
rannsóknir mættu mikilli andstöðu.
og viða urðu menn að gefast upp við
þær. Þegar ,, parapsychology" fór að
ryðja sér til rúms. ætlaði hún sér
meira af, reyndi að sanna (þ.e.
komast að hinu sanna um) ýmis
einföld fyrirbæri af þessum toga
spunnin: hugsanaflutning. spá-
skyggni, hreyfingar fyrir hugkrafti
(psychokisnesis). Tilraunirnar leiddu
slika hluti i Ijós. En „stóru" spurn-
ingarnar voru lagðar á hilluna fyrst
um sinn. Og sfðan var þráttað og
deilt i fjóra áratugi. og oft hrósuðu
andstæðingar frjálsrar hugsunar
sigri um hríð. En á þessum áratug.
sem nefndur er hinn áttundi hinnar
tuttugustu aldar. hefur fyrirburða-
fræðin sótt mjög fram viða. Mest
áherzla hefur verið lögð á að „hafa
eitthvað milli handanna". eitthvað
sem hægt væri að trompa fram gegn
hinum vantrúuðu. enda hefur ekki
verið vanþörf á þvi vegna hinna rót-
grónu efasemda. Það þykir til dæmis
mjög gott, og er það vissulega. að
, geta sýnt kengboginn málmbjálka
innan i læstu glerhylki. sem fór þar
beinn inn, og frá öllu tryggilega
gengið. — En slik voru þau dæmi
sem einna mesta athygli vöktu á
fundinum i Útrekt, og þó komu önn-
ur næsta athyglisverð fram, eins og
fjarskyggnihæfileikar Croisets, fjar
likamningahæf iieikar Ted Owens
samfara raupi hans um heimsyfirráð
i krafti þessara hæfileika. hreyfi-
kraftshæfileikar Sussanne Padfield,
sem telur þá stafa frá ibúum anna 'a
stjarna, kvikmynd af likamninyu
smáhlutar frá John Taylor, sem einn-
ig gæti hafa komið frá ann.-iri
stjörnu. Yfirleitt virðist allt vera að
færast i þá átt á ráðstefnurn um
þessi mál. að talað sé um ibúa ann
arra stjarna þar, og alveg sérstak
lega einkenndi það þessa ráðstefnu
og er þetta mikið framfaramerki
Síður er minnzt á líf eftir dauðann,
og er það af þvi að fæstum dettur i
hug að lifið eftir dauðann sé einmitt.
að nokkru leyti sama sem lífið á
stjörnunum. Vegna þess að mönnum
hefur ekki auðnast að tengja þetta
saman á réttan hátt eru miklc
hættur á ferðinni i þessum efnum.
og hvað sagði ekki Helgi Pjeturss að
af aukinni þekkingu i lifmagnsfra ði
(biodynamik) kynni að leiða meira
illt en gott, ef ekki fylgdi aukin
þekking á þeirri lifernisfræði sem
byggist á þvi að lifið er eftir dauðann
og að á framhaldi lifsins er enginn
vafi
Ráðstefnan i Útrekt 1976 markar
timamót. Hún er heimsviðburður,
langt fram yfir þá atburði sem fylla
fréttadálka daglega um viða verold
Ráðstefnan leiddi fram krafta sem
þarf að beizla — og beina til hin
ef svo mætti að orði komast. Ki
sem hnekkja afstæðiskenningu
og gera samband við ibúa annarra
stjarna mögulegt. Framtið mann
kynsins veltur á þvi að þessir mögu-
leikar verði notaðir.
Þorsteinn Guðjónsson
MYNDAMÓTA
Adalstræti 6 simi 25810