Morgunblaðið - 14.05.1980, Side 13

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 14. MAI1980
13
Kaupfélag Austur-Skaftfellinga:
Veltan jókst um
69% frá fyrra ári
KAUPFÉLAG Austur-Skaftfellinga hélt aðalfund sinn laugardaginn
3. maí sl. Stjórnarformaður félagsins, Birgir Bjarnason, og kaupfé-
lagsstjóri Hermann Hansson, fluttu skýrslur um hag og rekstur
félagsins á liðnu ári. Heildarveltan nam kr. 9.875 milljónum og hefur
aukist um 69,3% frá árinu 1978.
Mest aukning varð í fiskvinnslu
félagsins, en útflutningsverðmæti
sjávarafurða nam kr. 4.335 millj-
ónum. Keypt hráefni var samtals
15.342 tonn og hafði aukizt frá
árinu 1978 um 23,2%. Nokkur
samdráttur varð í landbúnaðar-
framleiðslu á félagssvæðinu. Að
vísu var nú slátrað 33.265 kindum,
eða 936 fleiri en árið áður, en
meðalfallþungi dilka minnkaði um
5% og varð 13,61 kg haustið ‘79 og
innvegið kjötmagn minnkaði um
11,6 tonn þrátt fyrir aukinn fjölda
sláturfjár.
Þá varð einnig samdráttur í
mjólkurframleiðslu, sem nú
reyndist 1.804 þúsund lítrar í stað
1941 þúsund lítra árið 1978. Nær
algjör uppskerubrestur varð einn-
ig hjá kartöflubændum og nam
kartöfluframleiðslan haustið 1979
aðeins 41 á móti 500 tonnum
haustið ‘78.
Heildarlaunagreiðslur félagsins
námu 1.438 milljónum króna og að
meðaltali voru 360 manns á launa-
skrá á sl. ári. Rekstrarafkoma
varð allgóð, en miðað við uppgjör
samkvæmt nýjum skattalögum
varð tekjuafgangur 329,2 m.kr. ef
gert hefði verið upp samkvæmt
fyrri venju hefði tekjuafgangur
orðið tæpar 44 milljónir króna, en
fjármunamyndun í rekstrinum
varð rúmlega 144 milljónir. Af-
skriftir eigna námu samtals 278
milljónum. Meginhluta tekjuaf-
gangsins var ráðstafað upp i
rekstrartap fyrri ára, en sam-
þykkt var arðsúthlutun í stofnsjóð
félagsmanna kr. 28,8 m.kr. og er
það tvöföldun á þeim stofnsjóði
sem fyrir var. Nokkrar breytingar
urðu á stjórn félagsins.
Sigurður Hjaltason sveitar-
stjóri á Höfn og Páll Þorsteinsson
fyrrum alþingismaður Hnappa-
völlum sem höfðu lokið kjörtíma
sínum gáfu ekki kost á sér til
endurkjörs. I þeirra stað voru
kjörnir þeir Jón Sveinsson útgerð-
armaður Höfn og Þorsteinn Jó-
hannsson bóndi Svínafelli. Þá var
Páll Helgason Stóra-Bóli Mýrar-
hreppi kjörinn í stjórnina í stað
Arnórs Sigurjónssonar Brunnhól,
en hann lézt á sl. ári.
Aðrir í stjórn félagsins eru:
Birnir Bjarnason Höfn, Þrúðmar
Sigurðsson Miðfelli Nesjahreppi,
Þorsteinn Geirsson Reyðará Lóni,
og Örn Eiríksen Reynivöllum í
Suðursveit.
(Fréttatilk.)
Allsherjaratkvæða-
greiðsla um slit GSF
AÐALFUNDUR Grafíska
sveinafélagsins, sem haldinn
var 2. maí samþykkti að efna til
allsherjaratkvæðagreiðslu með-
al félagsmanna um slit á félag-
inu i þeim tilgangi að stofna
ásamt félögum í Hinu islenzka
prentarafélagi og Bókbindara-
félagi íslands Félag bókagerð-
armanna, sem yrði sameiginlegt
félag alls starfsfólks i prentiðn-
aði og tengdum greinum.
Á aðalfundinum var sömuleið-
is kjörin stjórn Grafíska sveina-
félagsins, sem er félag offset-
prentara og prentmyndasmiða.
Hana skipa: Ársæll Ellertsson,
formaður; Ómar Harðarson,
varaformaður; Gísli Elíasson,
ritari; Geir Þórðarson, gjaldkeri
og Hörður Árnason meðstjórn-
andi.

il..t "í

f 7 v«v« fy™
<if£c
l isi’kzf J <**/<■( &*£t**s <* fy „
n s-,: ^ ‘yf 7-T'
>■**}*<
uí fitfti - k <*T
ík*. ú k 1 <****&«
pyf .*«/<« p/
, ; ‘j2y***» «-< *
vkt**/ -7~ &£*****', £JL-r>í ru*t kz*y*c*-t £***?
fCÁr *r.-~<^ejy M+v****- <
u"‘ i J.
' f&ki: **'S#«"*«* ,
t &
1
-4-
*Qj____
Tilraunastöðin sem Egede stýrir og heitir Uperatviarsssuk.
Fyrsta ár græn-
lenzkrar heima-
stjórnar
Aðild okkar að EBE stendur fram-
förum í fiskiðnaði mjög fyrir þrifum
Rabbað við Kaj Egede landbúnaðarráðunaut
Þessa dagana er liðið eitt ár frá því Grænlendingar fengu
heimastjórn. Þótt ár sé ekki langur tími á mælikvarða eilífðarinn
ar, er forvitnilegt að ihuga, hvernig Grænlendingum finnst mál
hafa skipast þennan tíma og hvort heimastjórnin hafi haft mikil
áhrif í daglegu lífi þeirra. Hérlendis er staddur Kaj landbúnaðar-
ráðunautur, frá Quaqortog, sem við könnumst reyndar öllu betur
við sem Julianehaab. Hann stýrir þar tilraunarstöð í landbúnaði og
hans hlutverk er að vera ráðgefandi um eflingu atvinnugreinar-
innar og m.a. framfylgja áætlun, sem miðar að því að sauðfjárrækt
á Grænlandi tvöfaldast á næstu tíu árum. Egede er hingað kominn
nú til að vitja nokkurra grænlenzkra nemanda sem eru hér við
störf úti á landi við að kynna sér sauðfjárrækt. Hann segir það að
flestu leyti hagstætt Grænlendingum að leita hingað í því
augnamiði, vegna þess, hve sauðfjárrækt er hér fyrirferðarmikil
og aðstæður og veðurfarsleg skilyrði um margt áþekk. Svo er líka
fróðlegt að spyrja hann um þetta fyrsta grænlenzka heimastjórn-
arár.
— Þessi tími hefur einkum
farið í að byggja upp alls konar
stjórnunarmál og gera upphafs-
breytingar á ýmiss konar fyrir-
komulagi á stjórnsýslunni, segir
hann. — Það er ekki hægt að
tala um mikinn árangur enn,
vonandi á hann eftir að skila sér,
því að upp hefur verið lagt. Við
stefnum auðvitað að því, að allt
færist smátt og smátt á okkar
hendur í innanlandsstjórnsýsl-
unni. Meðal þess, sem við lögðum
fyrir heimastjórn mikla áherzlu
á, var að hefja umsvifalausar
endurbætur á menntakerfi
Grænlands og það skyldi stefnt
að því t.d. að gera veg græn-
lenzkunnar meiri. Þar til í fyrra
var danska mál númer eitt, síðan
grænlenzkan, kennd sem út-
lenzkt mál. Þessu hefur verið
breytt. Við verðum að vinna að
því að Grænlendingar geti notið
sinnar menntunar sem lengst
heima og þurfi ekki að leita utan
í jafn ríkum mæli og nú. Það
hefur verið mörgu ungu fólki
fjötur að geta ekki fengið sína
starfs- eða framhaldsmenntun í
Grænlandi og hefur vitanlega
haft slævandi áhrif á að ungt
fólk aflaði sér menntunar. Það
er fjarska margt, sem við þurf-
um að takast á við, og það er
okkur hvatning við hversu
margt er að kljást. Þegar á allt ,
er litið er kannski réttara að
segja, að við merkjum ekki
endilega mjög mikið til heima-
stjórnarinnar í daglega lífinu —
heldur eru fyrst og fremst þau
sterku sálrænu áhrif sem til-
koma hennar hefur haft fyrir
Grænlendinga.
— Um framtíðarmöguleika í
atvinnulífi? Ég lít svo á, að við
getum eflzt mjög á sviði land-
búnaðar í Suður-Grænlandi.
Hann mun áfram byggjast á
sauðfjárræktinni og þar eru
ágætir kostir fyrir hana, þótt
staðbundnir séu. Beitilönd og
fjallabeit á þessum slóðum er
ágæt, jafnvel betri en hér á
íslandi. Með því að styrkja
landbúnað, verður ekki aðeins
um að ræða aukningu á kjöt-
framleiðslu, heldur kemur þar
og til vaxandi ullariðnaður. Við
stefnum og að því að verða
sjálfum okkur sem mest nægir
með matvæli s.s. kartöflur, sem
við höfum fram til þessa flutt
inn.
Fiskveiðar eiga verulega
framtíð fyrir sér og við erum
byrjaðir að færa út kvíarnar,
keypt hafa verið nokkur ný og
stærri skip, m.a. rækjutogarar.
Það veldur okkur svo ómældum
erfiðleikum, að við höfum ekki
frjálsar hendur í sambandi við
veiðarnar, vegna þess kvótakerf-
is, sem við lútum sakir aðildar
að Efnahagsbandalaginu. Það
kom fram í þjóðaratkvæða-
greiðslu 1972, áður en Grænlend-
ingar fengu heimastjórn að um
70% voru andsnúnir aðild að
EBE. Nú er stjórnin að undirbúa
að halda aftur þjóðaratkvæði um
málið, fyrirhugað árið 1982.
Verði niðurstaðan sú, að meiri-
hlutinn sé sém fyrr andvígur
þátttöku okkar þar, býst ég við,
að næsta skrefið væri að taka
upp einhvers konar samninga
við Efnahagsbandalagið, sem við
gætum unað betur við. Eins og
nú háttar stendur fiskveiðimálið
okkur og öllum framförum, að
mínum dómi, mjög fyrir þrifum.
Samkvæmt þessu núverandi fyr-
irkomulagi moka t.d. Þjóðverjar
upp fiski á okkar miðum, meðan
við höfum vægast sagt magran
kvóta hjá Efnahagsbandalags-
löndunum. í sambandi við þetta
og almenna atvinnulega upp-
byggingu í landinu má líka geta
þess að verið er að gera áætlun
um eflingu fiskveiða frá austur-
ströndinni og í nyrztu héruðum
landsins, þar sem fólk hefur
fram til þessa haft sitt lífsvið-
urværi af veiðiskap, er í bígerð
að koma á laggirnar smáfyrir-
tækjum til að gera atvinnulífið
fjölbreyttara en nú.
— Þegar Grænland fékk
heimastjórn kváðust íslendingar
hvetja til aukinna samskipta
þjóðanna í millum. Hvernig
finnst þér það hafa artað sig?
Kaj Egede
— Ég hef á tilfinningunni, að
samstarf við íslendinga hafi
byrjað ágætlega. Við höfum sér-
staklega góða samvinnu við
Rannsóknarstofnun landbúnað-
arins og hefur hún staðið drjúga
tíð. Ég held að Grænlendingar
séu jákvæðir gagnvart því að
auka samskiptin við íslendinga.
En enn setur vera okkar í EBE
okkur þar stólinn fyrir dyrnar.
Mér finnst líka bagalegt að ekki
skuli vera neinar skipasamgöng-
ur milli landanna.
— Hafa flokkarnir tveir á
grænlenzka þinginu einhverja
samvinnu?
— Það er ekki beinlínis. Siu-
mutflokkurinn, sem er vinstri-
flokkur, fékk tólf þingmenn og
Atassutflokkurinn átta. Stjórn-
ina skipa einvörðungu menn úr
fyrrnefnda flokknum. Hins veg-
ar má ég segja, að allar ákvarð-
anir, sem einhverjum sköpum
hafa skipt, hafi verið teknar
einróma.
— Hvernig eru Grænlending-
ar staddir t.d. í húsnæðismál-
um?
— Við glímum við meirihátt-
ar vanda þar. Fram að heima-
stjórn voru allar byggingar á
vegum ríkisins, en nú eru þær að
færast meira á hendur bæjar- og
sveitarfélaga og í þær hefur
færzt verulegur fjörkippur sem
betur fer. Heilbrigðismál okkar
hafa komizt í betra horf með
árunum, dregið hefur úr ung-
barnadauða og langlífi er meira,
en þó er enn langt í land með að
við höfum náð tökum á þessu.
Þetta vandamál gerir vart við
sig í flestum byggðum landsins
En sem fleira horfir þetta auð-
vitað til bóta.
— Það er auðvitað ljóst, að
Grænlendingar geta ekki orðið
efnahagslega sjálfstæðir og
óháðir um langa hríð. Við þurf-
um því margt að sækja til
annarra þjóða. En með eflingu
atvinnulífs, félagslegri uppbygg-
ingu og bættri menntun verðum
við smátt og smátt betur í stakk
búnir en nú til að taka á okkur
meira og m.a. færa yfir á okkar
hendur ýmislegt af því sem við
þurfum nú að láta vera i Dana
höndum, sagði Kaj Egede að
síðustu.
h.k.