Morgunblaðið - 01.11.1980, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 1. NÓVEMBER 1980
Við erum vanir því íslendingar
að þurfa að standa af okkur
langvarandi illviðri. Hérna á
norðurhjaranum geysar stundum
á vetrum norðanstórhríðargarður
samfellt í heila viku, stundum
lengur. Við höfum lært það af
langri reynslu, að þá er farsælast
að hafa sam hægast um sig,
hnipra sig saman og bíða rólegur í
fullvissu þess, sem aldrei bregst,
að öll él birtir upp um síðir. Rétta
þá úr kútnum, líta í kringum sig
og taka til höndunum þar sem
þarf.
Ekki er það tíðarfarið, sem
hefur gefið mér tilefni til þessara
hugleiðinga, því það hefur verið
með eindæmum gott nálega allt
árið. En illviðri geta verið af
öðrum toga spunnin. Það eru
andlegu illviðrin, nokkurs konar
nútíma afbrigði af hinum ill-
ræmdu gerningaveðrum fyrri
alda.
Illviðrið, gerningahríðin, sem
hér um ræðir, geysaði á síðum
Dagblaðsins aðra og þriðju viku
septembermánaðar í formi hrak-
yrða og stóryrða um íslenskan
landbúnað fyrr og síðar og dreifð-
ist um land allt með lestri rit-
stjórnargreina dagblaða í Ríkis-
útvarpinu. Hríðin stóð samfellt í 8
daga og höfundur var ritstjórinn,
Jónas Kristjánsson.
Andrúmsloftið yfir ís-
landi er og hefur allt-
af verið til bölvun-
ar landi og þjóð
Ekki eru ofanskráð lastyrði
tekin orðrétt úr greinum Jónasar.
En næstum því samt. Hann segir
nefnilega orðrétt í grein 10. sept-
ember: „Landbúnaðurinn er og
hefur alltaf verið baggi á landi og
þjóð.“ Hið svívirðilega last um
andrúmsloftið, sem í fyrirsögninni
felst, er ekki hótinu meiri fjar-
stæða og óhæfa heldur en ummæli
Jónasar um landbúnaðinn, matar-
uppsprettu þjóðarinnar. Allir
verða að viðurkenna að andrúms-
loftið, sem umlykur þetta land, er
yfirleitt kalt og oft andstyggilega
blautt og stundum líka á mjög
óþægilegri hreyfingu. Væri þá
ekki farsælla fyrir land og þjóð að
hafa hreint ekkert andrúmsloft?
Er nokkuð nauðsynlegra að hafa
loft til að anda heldur en mat að
eta?
Ég skrifa ekki þessa grein í
Hjörtur F.
Þórarinsson:
„Allt hold er gras“
Ég vil því taka fyrir eina, aðeins
eina, af meinlokum J.K. sem alveg
gengur fram af mér, því það er
grundvallaratriði. Þetta er van-
mat hans á grasi, og sér í lagi
íslensku grasi, sbr. þrákelknislegt
stagl hans um jaðar freðmýranna
og þá reginheimsku að reyna að
stunda þar landbúnað, þ.e.a.s. á
íslandi. Þetta segir hann, þótt
hann og allur landslýður hafi fyrir
augunum sumar hvert okkar nær
óviðjafnanlegu grasakra, öðru
nafni tún, og reyndar úthaga líka,
sem standa grænir og ferskir fram
á haust, þegar allt sem gras heitir
hjá nágrönnum okkar beggja
vegna Atlantshafs er yfirleitt
löngu úr sér sprottið eða skrælnað
af þurrkum.
ísland er nefnilega fyrsta
flokks grasræktarland, sem
meira að segja er auðvelt að
sanna með óyggjandi tölum, ef
þess þyrfti með.
norðrið og suðrið sem andstæð-
urnar í þessu sambandi. Einmitt
núna er það viðurkennt sem al-
brýnasta úrlausnarefni á alþjóða-
vettvangi að jafna, a.m.k. í ein-
hverjum mæli, þennan ójöfnuð.
Og þar er ekki hvað síst horft á
það hneykslanlega háttarlag, sem
viðgengst hér í ríka heiminum, að
á sama tíma sem milljónirnar
hrynja niður úr hungri í Afríku og
víðar er ágætis matkorni, byggi,
maís o.fl. beinlínis hellt ofan í
búfé, ekki síst svín og fugla, eins
miklu og með nokkru móti er hægt
að pína í það, til þess að framleiða
lúxusmat handa fólki, sem er að
springa af ofáti. (Cramming heit-
ir á góðri ensku sú eldisaðferð að
sprauta með sérstöku verkfæri
viðbótarskammti af samþjöppuðu
fóðri ofan í kjúklinga, þegar þeir
hafa fengið nóg og vilja ekki eta
meira ótilneyddir.) Það væri auð-
velt að metta alla hungraða eins
lengi og þörf krefur með því korni,
sem Vesturlandabúar gefa hús-
EFTIR STORMINN
þeirri frómu von að geta gefið
Jónasi Kristjánssyni réttari skiln-
ing á íslenskum landbúnaði og
gildi hans. Það hafa margir mætir
menn verið að reyna undanfarið
með skrifum í ýmsum blöðum,
m.a. í Dagblaðinu sjálfu. En ansi
er ég hræddur um, að allt það beri
lítinn árangur, því maðurinn hef-
ur einhvers konar innbyggt varn-
arkerfi, sem gerir hann ódrepandi.
Að því leyti er hann líkur þeim
voðalegu ormum í fornum sögum,
sem ekkert þýddi að höggva haus-
inn af. Þeir reistu sig upp jafn-
harðan og mátti þakka fyrir, ef
ekki voru þá sprottnir á þá tveir
eða fleiri eiturspúandi hausar í
staðinn fyrir þann, sem af var
höggvinn.
Hinsvegar er sú hættan, að of
margir menn á höfuðborgarsvæð-
inu og kannski víðar taki of mikið
mark á skrifum Dagblaðsins um
landbúnaðinn og það væri illbæt-
anlegur skaði fyrir alla aðila.
En gras er engin höfuðnauðsyn
til að framleiða búfjárafurðir að
dómi J.K. Nóg er af korninu í
Vestur-Evrópu og Ameríku til að
gefa skepnum og breyta þannig í
mannamat. Þarna er ástæða til að
setja stórt spurningarmerki.
Hungrið sækir á í heiminum, það
er hræðilegasta staðreynd nútím-
ans. Misskipting lífsgæðanna er
óskapleg milli tækniþróaða heims-
ins og hins hlutans, þriðja heims-
ins. Nú er gjarnan talað um
dýrum sínum fram yfir þarfir.
En hluti af þessu korni er
einmitt fluttur til íslands á niður-
greiddu verði, svo einnig við get-
um framleitt samskonar lúxusvör-
ur og það langt fram yfir þarfir.
J.K. vill reyndar helst af öllu að
við flytjum inn búfjárafurðirnar
sjálfar, en ef ekki vill betur til, þá
nóg af þessu korni, svo við þurfum
ekki að fást við ræktun dýra, sem
eta gras.
En þarna skyldi bæði hann og
SIGRÍÐUR Lilja Sigurðardóttir og Sóley Þórarinsdóttir heita þær
vinkonur. — Þær hafa haldið hlutaveltu til ágóða fyrir Afrikusöfnun
Rauða krossins og söfnuðu þær 12.200 krónum.
VINKONURNAR Hjördis Hjörvarsdóttir og Laufey Einarsdóttir
héldu hlutaveltu til ágóða fyrir Afríkuhjálpina og söfnuðu 5000
krónum.
Þ KR Áslaug Auður Guðmundsdóttir, Karitas Kjartansdóttir og
Sigriður Karlsdóttir héldu hlutaveltu fyrir skömmu til ágóða fyrir
Afríkusöfnun Rauða krossins og söfnuðu þær 11.000 krónum.
Ólafur Örn
Arnarson,
yfirlæknir:
Fjármögnun
sjúkrahúsa
Á undanförnum mánuðum hafa
orðið umræður um fjármögnun
sjúkrahúsa. Hér er ekki um
ómerkilegt mál að ræða, þegar
þess er gætt að rekstur sjúkra-
húsa á iandinu mun kosa nálægt
50 milljörðum króna á þessu ári.
Ef hægt væri að spara í þessum
rekstri, þó ekki nema nokkra
hundraðshluta væri eftir þó
nokkru að slægjast.
Umræðurnar hafa einkum snú-
ist um kosti svokallaðra fastra
fjárlaga, en ríkisspítalar hafa
verið á því kerfi síðan 1977, þar
sem allir aðrir spítalar í landinu
hafa verið á daggjaldakerfi.
Forráðamenn ríkisspítala hafa í
ræðu og riti lagt mikið kapp á að
sanna gildi þessa fjármögnunar-
kerfis og alið að með því hefðu
sparast hundruð milljóna ef ekki
milljarðar króna í rekstri Land-
spítalans. Jafnframt hafa þeir
þakkað allt það, sem gerst hefur á
spítalanum hinum föstu fjárlög-
um, jafnvel fjölgun sjúklinga og
styttingu legutíma.
Samkvæmt frétt í Dagblaðinu
15. okt. sl. um blaðamannafund,
sem fjármálaráðherra hélt, er
hann kynnti fjárlagafrumvarpið
fyrir nokkru, mun hann hafa vikð
að þessu atriði og talið nauðsyn-
legt að hverfa frá núgildandi
daggjaldakerfi og koma upp
traustri stjórn á sjúkrahúsunum.
í sömu frétt er vitnað í Davíð
Gunnarsson, forstjóra ríkisspít-
ala, þar sem hann segist vera
sammála fjármálaráðherra og
andvígur því kerfi, sem gefur
tækifæri til að stofna til útgjalda
og rukka ríkissjóð eftir á. Með
þessum ummælum er gefið í skyn,
að þau sjúkrahús á landinu, sem
rekin eru eftir daggjaldakerfi, en
það eru öll önnur en ríkisspítalar,
leiki nánast lausum hala og sói fé
almennings á báðar hendur.
Þegar ég var beðinn um að
flytja erindi um fjármögnum
sjúkrahúsa á nýafstöðnu heil-
brigðisþingi og fór að kynna mér
árangurinn af þessu kerfi á
Landspítalanum, varð ég vægast
sagt undrandi á ýmsu því, sem
haldið hefur verið fram. Erindi
mitt var birt í Morgunblaðinu
þann 18. okt sl. Meðai þess, sem
þar kom fram, var að eðlismunur
fastra fjárlaga og daggjalda væri
sáralítill. Sigurður Þórðarson
stjórnarnefndarmaður ríkisspít-
ala heldur frain í Morgunblaðinu
25. okt. sl. þeim grundvallarmis-
skilningi um "daggjaldakerfið, að
fjöldi legtnlaga sé ákvarðandi um
fjárstreymið og gengur svo langt
að halda því fram, að sjúklingum
sé haldið inni á sjúkrahúsum um
helgar, væntanlega i böndum, til
að tryggja fjárhagslega afkomu
sjúkrahúsanna. S.Þ. er nokkur
vorkunn, því að þetta er útbreidd-
ur misskilningur, sem stafar af
hreinni vanþekkingu. Það er
rekstrarafkoman yfir árið, sem
ákvarðar daggjaldið og þar sem
fjárstreymið og hvort legudagar
eru nokkru fleiri eða færri hefur
enga þýðingu fyrir afkomuna
nema þá til mjög stutts tíma.
Annað sem ég hélt fram var, að
lækkun meðallegudagskostnaðar á
Landspitala á árinu 1977 til 1979
væri fyrst og fremst tilkominn
vegna Öldrunarlækningadeildar-
innar í Hátúni. í grein sinni í
Morgunblaðinu 25. okt. sl. viður-
kennir S.Þ. þessa fullyrðingu þeg-
ar hann segir: „Það er rétt hjá
yfirlækninum að helstu breyt-
ingar er varða legudagafjölda
Landspítala milli áranna 1977 og
1979 tengjast Öldrunarlækninga-
deildinni í Hátúni. Jafnframt að
þær breytingar hafa áhrif á
hversu hátt heildardaggjald
Landspítala er.“
Kostnaðarsamanburður á milli
ára og túlkun S.Þ. á þeim niður-
stöðum er afar vafasöm. Þar eru
allar breytingar eins og áður
skrifaðar á reikning fjármögnun-
arkerfis. S.Þ. tekur til dæmis
hækkun á rekstrarkostnaði
Landakotsspitala, sem dæmi um
galla daggjaldakerfisins. Hann
tekur hins vegar ekkert mið af
þeirri staðreynd, að miklar breyt-
ingar verða á rekstri Landa-
kotsspítala einmitt um þetta leyti.
í árslok 1976 hættu St. Jósefssyst-
ur að reka spítalann og sjálfseign-
arstofnun tók við. Það var vitað
fyrirfram, að enginn gæti rekið
spitalann eins hagkvæmt og syst-
urnar, Til dæmis var reiknað með
að fyrir hverja systur þyrfti u.þ.b.
þrjá nýja starfsmenn. Reiknað var
fyrirfram með flestum þeim
breytingum sem orðið hafa, en
áhrif systranna á reksturinn voru
samt meiri en nokkurn grunaði.
ÞcsSi brcyting á rekstri Landa-