Morgunblaðið - 14.03.1987, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 14. MARZ 1987
Lyfin eru dýr:
Tillögxir um að lækka
lyfjakostnað í landinu
eftir Ólaf
Ólafsson
Eins og áður hefur verið bent á
er há smásöluálagning, óheppi-
legar álagningarregiur og
óheppileg innkaup lyfja aðalástæð-
ur þess að lyf eru of dýr hér á landi
(1, 2, 3). Frekar má rekja þetta til
úrelts fyrirkomulags en þjónustu
apóteka sem í flestum tilvikum er
góð. Hér er átt við fasta pró-
sentuálagningu sem leiðir til þess
að seljanda er í hag að selja fremur
dýrari lyfin. Neytandinn, þ.e.a.s.
sjúklingurinn, getur ekki metið vör-
una til gæða og hefur engar
upplýsingar um verð því hann greið-
ir aðeins fast gjald, sem ekkert
hefur með raunverulegt verð lyfsins
að gera. Hér á landi er ekki jöfnun-
argjald til að styrkja rekstur minni
lyfjabúða. Skráningarreglur eru of
strangar og draga óbeint úr kaup-
um og innflutningi á ódýrum
samlyfjum. Samverkandi þáttur er
aðupplýsingagjöf um lyfin er
nær einvörðungu í höndum Iyfja-
fyrirtækja, en ekki í höndum
heilbrigðisyfirvalda.
Flokkun lyfja
Lyflum á markaðnum má skipta
í 2 flokka. Annars vegar eru lyf sem
framleidd eru af því fyrirtæki sem
upphaflega framleiddi lyfið (nær
eingöngu erlend stórfyrirtæki), hér
nefiid „frumlyf4. Hins vegar eru
eftirlíkingar þeirra, hér nefnd „sam-
lyf“. Að söluverðmæti mun láta
nærri að hiutur frumlyfja sé 75% á
íslenska markaðinum og eftirlíking-
anna þá 25%. Með eftirlíkingarlyfi
er nánar tiltekið átt við lyf sem
inniheldur sömu virku efnin eða
náskyld og frumljrfið.
Verkun þess er því sú hin sama
og frumlyfsins og gæði þeirra
beggja eru hliðstæð, enda er engum
lyflum hleypt inn á markað hér
nema þau standist gæðamat heil-
brigðisyfirvalda. Munurinn felst því
í vörumerki og verði. Munurinn á
verði getur verið mikill og það skipt-
ir skattgreiðendur á íslandi miklu
máli.
Framleiðsla og verð-
lagning lyfja
Fyrirtæki sem framleiða ný lyf
(frumlyf) veija til þess gífurlegum
fjármunum. Þegar fyrirtæki heppn-
ast að koma nýju lyfi inn á markað
liggja oftast að baki margar tilraun-
ir sem ekki hafa leitt til árangurs.
Vegna þessa þarf verð nýja lyfsins
að vera langt fyrir ofan þá upphæð
sem framleiðslukostnaðinum sjálf-
um nemur þannig að „þróunar-
kostnaðurinn" fáist greiddur. Að
sjálfsögðu ver slíkt fyrirtæki hags-
muni sína með því að fá einkaleyfí,
annað hvort á framleiðsluaðferðinni
eða á lyfinu sjálfu, en það gildir
aðeins í ákveðinn árafjölda og renn-
ur þá út fyrir fullt og allt, venjulega
eftir 15 ár. Að þeim tíma loknum
geta önnur fyrirtæki hafið fram-
leiðslu á skyldu lyfi (eftirlíkingu)
enda liggja þá yfirleitt á lausu nauð-
synlegar upplýsingar og hráefni.
Þess vegna miðast verð upphaflega
lyfsins við það að framleiðandi þess
fái allan þróunarkostnaðinn endur-
greiddan og hagnað að auki áður
en einkaleyfisvemdin rennur út og
önnur hliðstæð lyf koma inn á
markaðinn frá öðrum framleiðend-
um, oftast á mun lægra verði.
Erlendis hafa stjómvöld sett
reglur til þess að tryggja að þessi
verðmunur nýtist, þ.e.a.s. til þess
að tryggja að ekki sé ávísað dýrari
lyQum (vömmerkjum) en nauðsyn
krefst. Mun ekki óalgengt að hið
opinbera eða sjúkrasamlögin greiði
aðeins hlutdeild í verði ódýmstu
vömmerkjanna og sömu krónutölu
af verði dýrari fyfjanna eða þá að
hinn dýrari em einfaldlega tekin
út af skrá yfir þau lyf sem samlög
greiða, eins og gert var hér á landi
til skamms tíma.
Hérlendis er þessu nú þveröfugt
farið og er almannafé notað til
þess að niðurgreiða dýru lyfin
meira en hin sem ódýrari eru
vegna þess að sjúklingurinn
greiðir aðeins fast gjald. Hefur
þetta leitt til þess m.a. að innlend-
ir lyfjaframleiðendur verðleggja
lyf sin yfirleitt mun hærra en
eðlilegt getur talist. Innlend ljfya-
framleiðsla er eingöngu í formi
eftirlíkinga en íslensku lyQafyrir-
tækin kaupa inn „hráefiiið" í
sekkjum. Algengt er að verð inn-
lendra eftirlíkinga sé 5-15% lægra
en hinna erlendu frumlyfja þótt
framleiðandinn gæti verðlagt þau
mun lægra og haft samt hagnað
af framleiðslunni.
Unnt er að spara án
þess að skerða nokkra
þjónustu
Fjölda dæma mætti nefna þessu
til stuðnings. Fyrir fjölda ára hóf
Lyfjaverslun ríkisins framleiðslu á
diazepam-töflum, sem er sama lyf
og valium. Verð á diazepam var
einungis V< hluti af verði valium.
Samt var haldið áfram að selja
valium og er reyndar enn þann dag
í dag. Verðmismunurinn er að vísu
ekki eins mikill í dag, en Valium
er þó enn margfalt dýrara. Lyfja-
verslun ríkisins framleiðir fjölda
lyfla, t.d. haloperidol, sem er sama
lyf og haldol (frumlyf). í árslok
1986 var smásöluverð þeirra sem
hér segir:
Haloperídol Haldol
0,5 mg 100 töflur 119,70 kr. 363,98 kr.
1 mg 100 töflur 186,06 kr. 591,13 kr.
4mgl00töflur 486,78 kr. 2.131,96 kr.
20 mg 100 töflur 2.004,24 kr. 7.148,08 kr.
í 20 mg styrkleika er verðmis-
munur á 1 pakkningu yfír 5 þúsund
kr. Samt er haldið áfram að selja
haldol hér á landi. Rétt er að geta
þess að LyQaverslun ríkisins hefur
vel fyrir kostnaði með þessari verð-
lagningu og fyrirtækið hefur auk
þess skilað hagnaði í ríkissjóð á
undanfömum árum.
Þar til fyrir fáum árum fluttu 2
íslensk fyrirtæki inn fenoxímetýl-
penicillin-töflur frá erlenda lyfja-
framleiðandanum Novo. Voru það
LyQaverslun ríkisins og Pharmaco
hf., sem er hlutafélag apótekara
og fleiri lyfjafræðinga og meðal
annars umboðsaðili fyrir Novo hér
á landi. Lyfíð var flutt inn sem
samheitalyf og ekki skráð sem sér-
lyf. Skyndilega fékk LyQaverslun
ríkisins þetta lyf ekki lengur af-
greitt frá Novo. Skýringin kom
nokkrum mánuðum síðar, en þá
hafði Lyfjaverslunin hafíð innflutn-
ing og sölu á sams konar töflum
frá öðru erlendu fyrirtæki. Skýring-
in var sú að Pharmaco hf. og Novo
höfðu fengið ofangreindar fenoxí-
metýlpenícillintöflur skráðar hér
á landi sem sérlyf undir heitinu
fenoxcillin á um það bil þreföldu
því verði sem áður gilti. Forráða-
mönnum Lyfjaverslunarinnar þótti
einkennilegt að heilbrigðis- og
tryggingamálaráðuneytið skyldi
heimila slíka verðhækkun og sóttu
um leyfí til þess að mega halda
SAMANBURÐUR A LYFJAKOSTNADI OG
LÆKNISKOSTNADI TRYGGINGASTOFNNAR RIKISINS
— Miöoö viö fast verðlag —
-+- LYFJA—
KOSTNADUR
T.R.
•6- GREIDSLUR
T.R. TIL
LAKNA
llér er átt við þjónustu utan sjúkrahúsa.
Ólafur Ólafsson
„í 20 mg styrkleika er
verðmismunur á 1
pakkningu yf ir 5 þús-
und kr. Samt er haldið
áfram að selja haldol
hér á landi. Rétt er að
geta þess að Lyfjaversl-
un ríkisins hefur vel
fyrir kostnaði með
þessari verðlagningu
og fyrirtækið hefur
auk þess skilað hagnaði
I ríkissjóð á undanf örn-
um árum.“
áfram innflutningi mun ódýrari
taflna sem nú voru fluttar inn frá
Finnlandi, á sama hátt og áður.
Ráðuneytið hafnaði þeirri beiðni.
Til þess að fá að flytja ódýrara lyf-
ið inn hefði Lyfjaverslun ríkisins
þurft að fá það skráð hérlendis sem
sérlyf, en það tekur um það bil 2
ár. Auk þess hefði hún þurft að
gerast umboðsaðili fyrir erlenda
framleiðandann, en slíkt hefur hún
ekki gert, þar sem umboðsmennska
felur jafnframt í sér skuldbindingu
til þess að gæta fyrst og fremst
hagsmuna hins erlenda umbjóðanda
sem reikna má með að stangist oft
á við hagsmuni íslenska ríkisins.
Auk þess má benda á, að áður en
erlendi framleiðandinn myndi sækja
um skráningu á sínu ljrfí mjmdi
hann kanna verð á tilsvarandi lyfj-
um, sem þegar væru skráð hér á
landi og að öllum líkindum hækka
verðið á sínu lyfi til samræmis!
Skráningarkerfi sérlyfja kom
hér í veg fyrir að ódýrara lyf
kæmist inn á markaðinn.
Skráningarkerfið
Skráningarkerfi er nauðsynlegt
til þess að tryggja gæði ljrfja sem
flutt eru til landsins og eins til þess
að tryggja að ekki sé hellt inn á
markaðinn ýmsum vafasömum ljrfj-
um sem enginn hefur not fyrir.
Reglur þessar eru þó of strangar
því að eftirlit með lyfjafram-
leiðslu er nú orðið allt annað og
strangara en áður. T.d. bendir
allt til þess að gæði lyfja sem fram-
leidd eru í þeim löndum sem ísland
hefur gert milliríkjasamning við um
gagnkvæma viðurkenningu á ljfya-
eftirliti séu fullnægjandi, enda farið
eftir sömu stöðlum og sama lyfja-
eftirliti, hvort sem viðkomandi ljrf
eru skráð á íslandi eða ekki. Skrán-
ingarreglum þarf að brejrta í þá
veru að ef framleiðendur í þessum
löndum geta boðið sams konar lyf
og hér eru notuð, en á verulega
lægra verði (t.d. 20-30% ódýrari),
þá megi veita þeim undanþágu til
sölu hér á landi.
Jafnframt mætti gefa framleið-
anda hins skráða sérljrfs kost á að
lækka verðið á sínu lyfí til samræm-
is eða að það yrði strikað út af
sérfyfjaskrá að öðrum kosti. í stað
þess að slaka á skráningarregl-
um hér á landi er þvert á móti
verið að herða á þeim til þess
að sporna við undanþágum.
Hér skal á það bent, að það
er lyfjanefnd, sem ákveður hvort
lyf eru skráð á sérlyfjaskrá.
Lyfjaeftirlit ríkisins staðfestir
verðið, sem sótt er um. Lyfja-
verðlagsnefnd ákveður rekstrar-
grundvöll apóteka og álagning-
arprósentu.
Tillögur
1. Fasta prósentuálagningu í
smásölu þfyrfti að afnema hið
bráðasta. I staðinn getur komið
prósenta, sem færi lækkandi
með hækkandi einingarverði
(eins og t.d. í Danmörku o.fl.
löndum). Athugandi væri að
heimila ljfyafræðingi að afgreiða
„ódýrasta" samskonar lyf, sem
er á markaði eða að Trygginga-
stofnun ríkisins greiði hlutfalls-
lega meira fyrir ódýrari en dýrari
fyf, svipað og Bretar gera nú
og Norðmenn hafa í hyggju að
taka upp. Skráningarkerfið sér
um að einungis ljrf af viðunandi
gæðum verði á markaði. Þess
skal getið að í sumum nágranna-
löndum er fjöldi íbúa á hvert
apótek svipaður og hér á landi,
t.d. í Finnlandi.
2. Aðrar leiðir gætu verið að taka
upp álagningu sem verður föst
krónutala fyrir hvem fyfseðil,
óháð verði lyfsins, sem leggst
á heildsöluverð þess. Með þessu
móti mundi lyfsalinn leitast við
að kaupa fremur inn þau fyf sem
hafa lægra heildsöluverð og eru
að sama skapi ódýrari fyrir þjóð-
ina.
3. Þá er og æskilegt að teknar
verði upp millifærslur frá
stærstu apótekunum til hinna
minnstu til þess að jafna af-
komu ljfyabúða.
4. Efla þarf Ljfyaverslun ríkisins
sem býr yfir aðstöðu bæði til
innflutnings og framleiðslu ljrfja
af flestum ljTjaformum. Ljóst
er að unnt væri að framleiða
meginhlutann eða öll þau sam-
heitalyf sem hér eru á markaði
ÍSLAND: Smásöluálagning68% DANMÖRK: Innkaupsverð apóteks < 20 kr. smásöluálagning 80% meðaltal
Innkaupsverðapóteks < 80 kr. smásöluálagning 60% meðaltal
Innkaupsverð apóteks < 200 kr. smásöluálagning 50% meðaltal
Innkaupsverðapðteks < 1000 kr. smásöluálagning 36% meðaltal
Innkaupsverðapðteks < 1500 kr. smásötuálagning 35% meðalta!
Innkaupsveið apóteks < 2000 kr. smásöluálagning 35% meðaltal
Smásöluálagning (meðaltal 50-54%). N0REGUR: Innkaupsverð + 31% + 3,5 + moms. Smásöluálagning (meðaltal 32%). SVÍÞJÓÐ: Innkaupsverðapóteks < 30 kr. smásöluálagning 60-70% meðaltal
Innkaupsverð apóteks < 100 kr. smásöluálagning 43% meðaltal
Innkaupsverð apóteks < 400 kr. smásöluálagning 32% meðaltal
Innkaupsverð apóteks < 1500 kr. smásöluálagning 80% meðaltal
Smásöluálagning (meðaltal 33%).