Morgunblaðið - 06.01.1989, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 6. JANÚAR 1989
Um ábyrgð stjórnarandstöðu
í þetta fjárlagafrumvarp sem neinu
nemi. Til þess þarf breytta stefnu
í efnhagasmálum.
Önnur lönd — aðrar hefðir
eftir Birgi Isleif
Gunnarsson
Undanfamar vikur hafa í fjöl-
miðlum orðið allmiklar umræður
um ábyrgð stjórnar og stjómarand-
stöðu á Alþingi og hvemig afmarka
eigi hlutverk hvors aðila um sig.
Dæmi um slík skrif er Reykjavíkur-
bréf Morgunblaðsins 10. des. sl. og
af sama toga er einnig greinargerð
Aðalheiðar Bjamfreðsdóttur úr
Borgaraflokki, þegar hún gerði á
Alþingi grein fyrir því hversvegna
hún snerist á sveif með ríkisstjóm-
inni og greiddi skattafrumvörpum
hennar atkvæði nú fyrir jólin. Allt
gefur þetta tilefni til nokkurra hug-
leiðinga um ábyrgð stjómar og
stjómarandstöðu.
Mikill aðstöðumunur
Fyrst nokkur orð almennt um
málið. Ríkisstjóm er mynduð til að
stjóma landinu. Hjá okkur gildir
svokölluð þingræðisregla. Stjómar-
skráin kveður á um „þingbundna
stjóm", en í því felst að Alþingi
verður að styðja eða a.m.k. þola
þá ríkisstjóm sem ríkir á hverjum
tíma.
Stjómunarhlutverk ríkisstjómar
felst í því að stjómin og þeir flokk-
ar sem hana styðja eiga að hafa
forystu um lausn þeirra vandamála
sem að steðja hveiju sinni. Eiga að
lýsa þjóðinni fram á veginn og
marka stefnu um framtíðina. Lög-
um samkvæmt hefur ríkisstjóm
ýmis úrræði sem framkvæmda-
valdshafi. Dæmi um það eru gengis-
lækkanir, sem ríkisstjómir geta
beitt sér fyrir. í öðrum tilvikum
þarf ríkisstjóm að hafa frumkvæði
að lagasetningu á Alþingi og afl til
að fá lög samþykkt á þinginu.
Ríkisstjóm á hveijum tíma hefur
allt aðra aðstöðu en stjómarand-
staðan. Hún hefur á bak við sig
allt ríkiskerfið. Ráðuneytið og ríkis^
stofnanir vinna með ríkisstjóm að
stefnumótun og samningu laga-
frumvarpa. Ríkisstofnanir gefa
stjórnarandstöðuþingmönnum upp-
lýsingar, en láta að öðm leyti enga
aðra vinnu í té. Þingmenn stjómar-
andstöðu verða því að vinna sín
mál sjálfir eða með aðstoð sjálf-
boðaliða, sem þeir hafa aðgang að.
Aðstaða stjómar og stjómarand-
stöðu er því gerólík að þessu leyti.
Krafan um þingbundna stjórn á
rætur að rekja til þess að talið er
nauðsynlegt að ríkisstjórn hafi
nægilegt afl á Alþingi til að koma
sínum stefnumálum fram. Þetta er
grundvallarregla í okkar stjómar-
fari. Þessi ríkisstjóm sem nú situr
hefur hins vegar ekki verið meiri-
hlutastjóm í þessum skilningi, þar
sem hún hefur ekki haft meirihluta
í annarri deildinni. Hún hefur því
þurft að reiða sig á aðstoð frá
stjómarandstöðu og fékk hana frá
Borgaraflokknum nú fyrir jólin.
Hlutunum snúið við
I hinni almennu umræðu síðustu
vikna hefur verið reynt að snúa
ábyrgðarhlutverkinu við. Það hefur
m.a. komið fram í mörgum forystu-
greinum stjómmálagagna. Reynt
hefur verið að afmarka ábyrgðina
á þann veg að ríkisstjóm beri
ábyrgð á því að leggja frumvörp
fyrir Alþingi, en eftir það sé ábyrgð-
in Alþingis og þar beri stjómarand-
staðan ekkert minni ábyrgð á gangi
mála en ríkisstjómin sjálf. Þetta er
auðvitað rangt.
Ríkisstjómin og þeir flokkar sem
að henni standa bera fulla ábyrgð
á meðferð lagafrumvarpa á Al-
þingi, allt til loka afgreiðslu, enda
fela þau í sér stefnu ríkisstjómar í
heild.
Það er ekki hægt að stilla einum
eða öðrum stjómarandstöðuflokki
upp við vegg og segja: Nú er
ábyrgðin ykkar. „Þið verðið að sam-
þykkja okkar fmmvörp. Ef þið vilj-
ið ekki taka þátt í þessari stefnu-
mótun, þá berið þið ábyrgðina.*
Þama er gersamlega verið að snúa
hlutunum við.
Birgir ísleifúr Gunnarsson
Ábyrgð sfjórnarandstöðu
Abyrgð stjómarandstöðu á þingi
er auðvitað mikil. Stjómarandstað-
an á að veita ríkisstjóm aðhald.
Hún á að gagnrýna og stundum
ber gagnrýnin árangur. Dæmi um
það komu fram á Alþingi fyrir jól,
t.d. var hætt við að fella niður skatt-
afrádrátt fyrirtækja vegna gjalda
til líknar- og menningarmála. Það
er hins vegar skylda stjómarand-
stöðu að snúast gegn þeim frum-
vörpum sem stjómarandstöðuflokk-
ar geta ekki sætt sig við og eru
andstæð boðaðri stefnu þeirra.
Tökum nánar dæmi um stöðuna
á Alþingi í dag. Ríkisstjórnin leggur
fram frumvarp til fjárlaga. Þar er
gert ráð fyrir mikilli aukningu
ríkisútgjalda. Til að ná endum sam-
an flytur ríkisstjómin frumvörp um
margvíslegar skattahækkanir, um
stórauknar álögur á fólkið í landinu.
Sjálfstæðismenn á Alþingi snerust
gegn mörgum þessum skattafmm-'
vörpum og greiddu atkvæði gegn*
þeim. Reynt var að stilla okkur upp
við vegg og segja: „Annað hvort
„í hinni almennu umræðu
síðustu vikna hefur verið
reynt að snúa ábyrgðar-
hlutverkinu við. Það hef-
ur m.a. komið fram í
mörgum forystugreinum
stjórnmálagagna. Reynt
hefur verið að afitnarka
ábyrgðina á þann veg að
ríkisstjóm beri ábyrgð á
því að leggja frumvörp
fyrir Alþingi, en efifcir það
sé ábyrgðin Alþingis og
þar beri stjórnarandstað-
an ekkert minni ábyrgð á
gangi mála en ríkisstjórn-
in sjálf. Þetta er auðvitað
rangt“
samþykkið þið þessi fmmvörp eða
þið komið með tillögur um útgjalda-
lækkanir eða aðra skatta. Að öðmm
kosti berið þið ábyrgð á fjárlagahal-
lanum." Málið er ekki svona einfalt.
Ríkisstjórnin mótar
stefhuna
Sú afstaða okkar að snúast gegn
frumvörpunum er ekki ábyrgðar-
leysi. Þvert á móti sýnir sú afstaða
fulla ábyrgð gagnvart Alþingi,
gagnvart þjóðinni og gagnvart þeim
gmndvallarlífsskoðunum sem
stefna Sjálfstæðisflokksins hvílir á.
Fjárlög hvíla á ákveðinni efna-
hagssefnu, sem ríkisstjómin hefur
sjálf mótað. Þáttur í þeirri stefnu
em stóraukin ríkisumsvif. Sjálf-
stæðisflokkurinn eða aðrir stjómar-
andstöðuflokkar hafa ekki verið
kvaddir til við mótun þessarar
stefnu, hvorki í upphafi né eftir því
sem leið á gerð fjárlaga. Það er
alveg ljóst að sú krafa verður ekki
gerð til Sjálfstæðisflokksins a.m.k.
að þingmenn hans fari að kmkka
Menni vitna gjaman til annarra
landa í þessu sambandi. I Noregi
og Danmörku em minnihlutastjóm-
ir, sem þurfa að semja um einstök
mál við stjómarandstöðuflokka til
að ná málum fram. Reynslan í
Danmörku af slíku er ekki góð. Þar
er óstöðugt stjómarfar, kosningar
tíðar og efnahagsástand í Dan-
mörku slæmt. Samanburður við
Noreg á ekki beint við, því að þar
er kjörtímabilið fastákveðið 4 ár og
þingrof er bannað.
Við höfum hins vegar dæmi um
land þar sem oft tekst gott sam-
komulag milli sljómar og stjómar-
andstöðu um fjárlagafrumvarp og
efnahagsmál. Það er Finnland. A
sl. hausti bámst fréttir þaðan um
víðtækt samkomulag stjómar,
stjómarandstöðu og launþega-
hreyfinga um efnhagsstefnu, fjár-
lagafrumvarp og kjaramál. Undan-
fari slíks samkomulags vom ítarleg-
ar viðræður sem stóðu lengi yfir
síðla sumars. Slíkar samningavið-
ræður virðast vera eins konar hefð
í Finnlandi á þeim árstíma. Þetta
hefur gengið vel þar í landi, enda
em Finnar að slqóta öðmm Norð-
urlöndum ref fyrir rass í efnahags-
þróun og lífskjömm.
Þessi dæmi sem hér em nefnd
frá öðmm löndum byggjast á öðmm
stjómmálahefðum en tfðkast hér á
landi. Vafalítið væri það til góðs
að taka upp önnur vinnubrögð hér,
t.d. fínnsku aðferðina. En slíkt verð-
ur auðvitað ekki gert með þeim
hætti að stilla skjmdilega stjómar-
andstöðunni upp við vegg og reyna
að knýja hana til samninga. Abyrgð
Sjálfstæðisflokksins sem stjómar-
andstöðuflokks felst fyrst og fremst
í því að vera trúr sínum hugsjónum
og því fólki sem hefur kosið flokk-
inn vegna þess að það trúir því sem
hann hefur sagt.
Höfundur er einn afalþingia-
mönnum Sjái&tæðisilokks fyrir
Reykja vikurkjördæmi.
Helga G. Ögmundsdóttir, læknir, er styrkþegi Minningarsjóðs Gunn-
ars Thoroddsens að þessu sinni. Á myndinni má Helgu ásamt Davíð
Oddssyni, borgarstjóra, og frú Völu Thoroddsen.
Úthlutað úr Minning-
arsjóði Gunnars Thor-
oddsens í þriðja sinn
STYRKVEITING úr Minngarsjóði Gunnars Thoroddsens fór fram í
þriðja sinn fimmtudaginn 29. desember sl. og var styrkþegi að þessu
sinni dr. Helga M. Ögmundsdóttir, læknir.
Minningarsjóður Gunnars Thor-
oddsens var stofnaður af hjónunuro'
Bentu og Valgarði Briem 29. des-
ember 1985, þegar liðin voru 75
ár frá fæðingu Gunnars. Sjóðurinn
er í vörslu borgarstjórans í
Reykjavík, sem ákveður úthlutun
úr honum að höfðu samráði við frú
Völu Thoroddsen.
Tilgangur sjóðsins er að veita
styrki til einstaklinga eða hópa,
stofnana eða félaga, eða veita verð-
laun eða lán í sambandi við rann-
sóknir, tilraunir eða skylda starf-
semi á sviði mannúðarmála, sem
Gunnar Thoroddsen lét sérstaklega
til sín taka sem borgarstjóri.
Helga M. Ögmundsdóttir, sem
styrkinn hlaut að þessu sinni, lauk
læknaprófi frá Háskóla íslands í
júní 1975 og stundaði framhalds-
nám í meinafræði við Edinborgar-
háskóla, en þaðan lauk hún doktors-
prófi í nóvember 1979. Frá þeim
tíma hefur Helga aðallega stundað
rannsóknir og kennslu í fræðigrein
sinni og frá ársbyijun 1987 hefur
hún veitt Rannsóknardeild Krabba-
meinsfélags íslands forstöðu.
Frú Vala Thoroddsen afhenti
styrkinn, sem að þessu sinni var
að fjárhæð kr. 150.000, við athöfn
er fram fór í Höfða.
Fyrirlestur um
aðstoð við íjöl-
skyldur fatlaðra
FYRIRLESTUR verður um þjón-
ustu við fjölskyldur fatlaðra í
Norræna húsinu, mánudaginn 9.
janúar kl. 20.00. í fréttatilkynn-
ingu frá Landssamtökunum
Þroskahjálp segir m.a:
Undanfarin fjögur ár hefur hópur
fræðimanna við Syracuse háskól-
ann í Bandaríkjunum rannsakað
nýjungar í þjónustu við fjölskyldur
fatlaðra. Einn íslendingur Rannveig
Traustadóttir, sem nú stundar dokt-
orsnám við Syracuse háskóla, hefur
tekið þátt í þessu rannsóknarstarfi.
Rannveig er nú stödd hér á landi í
jólaleyfi og hafa Landssamtökin
Þroskahjálp fengið hana til að segja
frá þessum nýjungum með fyrir-
lestri sem haldinn verður í Norræna
húsinu mánudagskvöldið 9. janúar
kl. 20.00. og er öllum opinn.
Á fundinum mun Rannveig
Traustadóttir segja frá rannsóknum
á nýjungum í þjónustu við fjölskyld-
ur fatlaðra í Bandaríkjunum. Þessar
rannsóknir hafa einkum beinst að
því að skoða þau úrræði sem reynst
hafa fjölskyldum fatlaðra best. Til-
gangurinn er að afla heimilda um
þau úrræði sem nú þykja lofa bestu
og hvaða lærdóm má draga af þeim.
Rakið verður í hveiju þessi þjónusta
er fólgin og hvað helst einkennir
þau úrræði sem fjölskyldur fatlaðra
telja að best mæti þörfum þeirra.
Einnig mun Rannveig fjalla um
rannsóknir sínar á umönnunarhlut-
verki mæðra fatlaðra bama. Hún
mun rekja hvemig hefðbundin hlut-
verkaskipting kynjanna og ríkjandi
viðhorf til karla og kvenna hafa
áhrif á þjónustu við fjölskyldur fatl-
aðra og verkefnaskiptingu innan
ijölskyldunnar. Að fyrirlestrinum
loknum verða fyrirspumir og um-
ræður.
Rannveig Traustadóttir á að baki.
langan starfsferil að málefnum fatl-
aðra. Hún lauk þroskaþjálfanámi
árið 1969 og hefur starfað við
ýmsar stofnanir fyrir fatlaða og
kennt við Þroskaþjálfaskóla ís-
lands. Um skeið starfaði hún sem
þroskaþjálfi í Danmörku og stund-
aði framhaldsnám við Socialpæda-
gogisk Höjskole í Kaupmannahöfn,
veturinn 1980-1981. Arið 1985 út-
Rannveig Traustadóttir
skrifaðist Rannveig sem þjóðfélags-
fræðingur frá Háskóla Islands og
hélt síðan til Bandaríkjanna til dokt-
orsnáms í stefnunótun og skipu-
lagningu á málefnum fatlaðra við
Syracuse háskóla haustið 1986.
? '
Til sölu húseign í
miðbæ Reykjavíkur
Eignin er með samþykktum teikningum af viðbyggingu,
er í útleigu til skamms tíma og gefur af sér um 1,5 millj.
á ári. Verð 8,5 millj. Mikið áhvílandi.
Upplýsingar í síma 612437 eða 41707.
Góðan daginn!