Morgunblaðið - 31.08.1989, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 31. ÁGÚST 1989
ÞIINIGBREF STEFÁN FRIÐBJARNARSON
DÆGURFLOKKAK
Einmenningskjördæmi og festa í þjóðmálin
Það hefur ekki enn gerst hér á landi að stjórnmálaflokkur
hafi hlotið meirihluta í þingkosningum, aðstöðu til að standa
einn og óstuddur að myndun ríkisstjórnar.
Það er og fátítt í seinni tíð að tveir flokkar fái þingstyrk
til stjórnarmyndunar.
Fjölflokkastjórn er gjarnan eina lausnin sem kemur upp úr
kjörkössunum.
Ástæða: of margir, of smáir og of veikir stjórnmálaflokkar.
Að þessu sinni verður íjallað stuttlega um dægurflokka, sem
skotið hafa upp kolli til hliðar við hefðbundinn fjórblaðasmára
hinnar íslenzku flokkaflóru.
I
Þjóðvarnarflokkurinn var
stofnaður í marzmánuði 1953.
Flokkurinn barðist gegn varnar-
samningnum við Bandaríkin.
Stefna hans var að öðru leyti sós-
íaldemókratísk. Hann bauð bæði
fram í sveitarstjórnar- og alþing-
iskosningum; hiaut tvo þingmenn
kjörna árið 1953. Bauð síðar fram
í samfloti við Alþýðubandalagið.
Starfsemi flokksins lauk um 1963.
Samtök frjálslyndra og vinstri
manna vóru stofnuð 1968. Stofn-
endur: Hannibal Valdimarsson og
Björn Jónsson, sem sögðu skilið
við Alþýðubandalagið þegar það
var formlega gert að stjórnmála-
flokki. Markmið: „að sameina alla
íslenzka jafnaðar- og samvinnu-
menn ...“. Fiokkurinn fékk víða
kjörna sveitarstjórnarmenn 1970
og fimm alþingismenn 1971. Átti
aðild að ríkisstjórn Ólafs Jóhann-
essonar 1971-74. Hafði samflot
með Alþýðuflokki í sveitarstjórn-
arkosningum 1974, sem galt
nokkuð afhroð. Starfaði fram á
árið 1976.
Vilmundur heitinn Gylfason
stofnaði Bandalag jafnaðarmanna
snemma árs 1983, sósíaldemó-
kratískan flokk, er kenndi sig við
nýjafnaðarstefnu og lagði áherzlu
á valddreifingu, uppstokkun
stjórnkerfisins og skýrari aðskiln-
að Iöggjafar-, framkvæmda- og
dómsvalds. Flokkurinn fékk ijóra
þingmenn kjöma 1983. Eftir lát
stofnandans bar flokkurinn ekki
sitt barr. Þrír af þingmönnum
flokksins gengu til liðs við Al-
þýðuflokkinn, áður en kjörtímabi-
lið var allt, og einn til liðs við
Sjálfstæðisflokkinn.
II
Nær í tíma er Borgaraflokkur-
inn. Höfundur hans var Albert
Guðmundsson, fyrrverandi þing-
maður og ráðherra fyrir Sjálf-
stæðisflokkinn. Stefna hans bar
um sitt hvað keim af sjálfstæði-
stefnunni: áherzla lögð á einstakl-
ingshyggju samhliða félagslegu
samstarfi í velferðar- og mannúð-
armálum. Fékk sjö þingmenn
kjörna 1987. Eftir að stofnandi
flokksins, Albert Guðmundsson,
lét af formennsku í flokknum
(hann er nú sendiherra í Frakkl-
andi og víðar) klofnaði þingflokk-
urinn. Tveir þingmenn stofnuðu
nýjan þingflokk, Flokk hægri
manna, en fimm halda enn hóp-
inn. Skoðanakannanir benda til
þess að fylgi Borgaraflokksins sé
mjög dvínandi.
Lýðveldisflokkurinn, borgara-
legur hægri flokkur, bauð fram
árið 1953, en náði ekki fótfestu.
Óháði lýðræðisflokkurinn, sem
barðist m.a. fyrir sparnaði í ríkis-
rekstri, bauð fram 1967 en hafði
ekki erindi sem erfiði.
III
Kvennaframboðið í Reykjavík
1982, sem fékk tvo borgarfulltrúa
kjörna, var undanfari Samtaka
um kvennalista, sem fengu þijá
þingmenn kjörna 1983 og sex
1987.
Samtökin eru femínískur flokk-
ur, sem leggur áherzlu á að
reynsluheimur kvenna sé annar
en karla — og mikilvægi þess að
auka áhrif kvenna á mótun sam-
félagsins og landsstjórnina.
Málflutningur Samtaka um
kvennalista stendur frekar til
aukningar en samdráttar í
ríkisumsvifum, en aukin ríkisút-
gjöld kalla á aukna skattheimtu.
Slíkar þjóðmálaáherzlur flokkast
fremur til vinstri en hægri.
Fylgi samtakanna hefur komið
úr öllum áttum — en ekki sízt frá
Alþýðubandalaginu. Skoðana-
kannanir benda til þess, þó að þær
séu mjög misvísandi, að samtökin
hafi skotið rótum. Það orkar því
tvímælis að telja þau til dægur-
flokka.
IV
Hér verða ekki tínd til nokkur
klofningsframboð úr fjórflokkun-
um sem á stundum hafa leitt til
þingmennsku. Nú situr á þingi
Stefán Valgeirsson fyrir Samtök
um jafnrétti og félagshyggju en
var áður þingmaður Framsóknar-
flokks. Þau samtök eru hrein
stijálbýlissamtök. Það er Þjóðar-
flokkurinn ekki síður. Flokkur
mannsins hefur nokkra sérstöðu
en er nánast fylgislaus
Hér verða heldur ekki rakin
léttvigtar-framboð, sem vitna
fremur um skopskin en hugsjónir,
svo sem Framboðsflokkurinn,
Stjórnmálaflokkurinn, Sólskins-
flokkurinn o.s.frv. Sama máli
gegnir um nokkur kreddu-fram-
boð, sem kenndu sig við einhvers
konar marx-lenínisma en hlutu
litlar undirtektir.
íslenzkir stjórnmálaflokkar eru
fremur of margir en of fáir. Af-
leiðing: ómarkvissar samsteypu-
stjórnir, skortur á ákveðni og
festu í landsstjórninni. Dægur-
flokkar bæta síður en svo úr skák
í þeim efnum.
Það er máske kominn tími til
þess að þjóðin láti reyna á annað
en samsteypustjórnir: efli einn
flokk til ábyrgðar á landsstjórn-
inni; láti hann svo standa reikn-
ingsskil á gjörðum sínum í kosn-
ingum — að hæfilegum reynsl-
utíma loknum. Þetta gerist hins-
vegar vart að óbreyttri kjördæma-
skipan. Einmenningskjördæmi
myndu hinsvegar flýta þróun til
meiri festu í íslenzkum stjórn-
málum.
Utbúa íslenska
baðstofu í Seattle
Kjósin stefiiir í 2.000 laxa
„Þetta er fínt núna, mjög fínt,
áin var orðin vatnslítil og veiðin
dvínandi, en rigningin breytti því
snarlega. Nú er vatnið stórgott,
það skolaðist aðeins en er óðum
að hreinsast og veiðin hefur tekið
kipp. Nú eru komnir rétt yfir
1.900 laxar úr ánni og það stefnir
í milli 2.000 og 2.100 laxa,“ sagði
Árni Baldursson leigutaki Laxár
í Kjós í samtali við Morgunblaðið
í gærdag. Hann sagði lax um alla
á og enn væru brögð að því að
lax væri að ganga á neðstu svæð-
unum. Sem dæmi um líflega veiði
síðustu daga má nefna, að síðdeg-
is á þriðjudag veiddust 19 laxar
í ánni, allt að 17 punda.
Rólegt í Langá
Flestir tengdir Langá á Mýrum
hafa trúlega sætt sig við að sum-
arið telst lélegt, það eru aðeins
komnir eitthvað á áttunda hundr-
að laxar á land og ólíklegt að
heildarveiðin nemi þúsund löxum.
Þetta er þó snöggtum skárra en
1984 og í raun engin neyð, því
lax er víða um á, bara ekki mjög
mikið nema á einstöku stöðum.
Göngur eru fyrir þó nokkru hætt-
ar og veitt er úr legnu Iöxunum.
Það er helst að það lifni í veður-
breytingum eins og síðustu daga.
En það er aldrei meira en þokka-
legpir reytingur í besta falli. Sem
dæmi um Langá í sumar eða í
fyrra, þá hafa vel innan við 100
laxar veiðst á fjallinu í sumar, en
um 300 allt síðasta sumar.
Veiði að ljúka ...
Veiði lýkur í þremur laxveiðiám
nú um mánaðamótin, Norðurá,
Þverá/Kjarrá og Laxá á Ásum.
Um 900 laxar hafa komið úr
Norðurá sem telst rýr afrakstur.
Eitthvað er þó talið af laxi í ánni
og vonandi að hrygning í haust
gangi upp. Þverá/Kjarrá hefur
gefið um 1300 laxa eftir því sem
komist verður næst og Laxá á
Ásum um 700 laxa. Á mælikvarða
Laxár er það léleg veiði, nánast
aflabrestur, en laxafjöldi á hveija
dagsstöng er þó meiri en í öðrum
ám.
Norðurlandasafhið „Nordic He-
ritage Museum" hefur verið starf-
rækt í borginni Seattle við Kyrra-
hafsströnd Bandaríkjanna í nokk-
ur ár. í safninu er sögð saga Norð-
urlandabúa frá því þeir fluttu vest-
ur um haf. Nú er í undirbúningi
að opna þar herbergi hvers lands
fyrir sig og verður baðstofa í
íslenska herberginu með gömlum
íslenskum munum. Vestur-íslend-
ingurinn Sigurbjörn Johnson var
á Islandi á dögunum og barst hon-
um talsvert af munum sem hann
tók með sér til Bandaríkjanna.
Að sögn Sigurbjörns eru um tvö
þúsund manns af íslenskum uppruna
búsettir í Seattle og nágrenni og eru
um 400 þeirra skráðir í Islendingafé-
lagið. Ymiss önnur starfsemi íslend-
inga hefur verið blómleg í borginni
um langan tíma og má þar nefna
íslenskan söfnuð og kirkjuna sem
reist var um 1915, bókasafnið Vestra
og Vestur-íslenska bókmenntafélag-
ið sem stofnað var um aldamótin.
í minjasafninu er lífi Norður-
landabúa lýst eins og það var þegar
þeir komu til norðvesturríkja Banda-
ríkjanna og ýmsir munir eru varð-
veittir þar, t.d. altarið úr gömlu
íslensku kirkjunni.
íslenska baðstofan, sem opna á í
nóvember, hefur verið reist i sjálf-
boðavinnu af félögum í íslendingafé-
laginu. Viður í baðstofuna fékkst úr
gömlu fjósi ,sem verið var að rífa og
reyna á að hafa alla innanstokks-
muni gamla líka. Sigurbirni bárust
ýmsar gjafir meðan hann var hér en
enn vantar nokkuð upp á að baðstof-
an verði fullbúin gömlum íslénskum
munum. í baðstofunni verða einnig
verkfæri og bækur.
Wélagslíf
[fciJj Útivist
Helgarferðir 1 .-3. sept.
1. Þórsmörk - Emstrur. Boðið
verður upp á göngu frá Emstrum
í Þórsmörk (ca. 7 klst.) á laugar-
deginum. Gist í Básum. Farar-
stjóri Egill Pétursson.
2. Þórsmörk Gist í Útivistarskál-
unum Básum. Gönguferðir um
Mörkina. Fararstjóri Ingibjörg S.
Ásgeirsdóttir.
Uppl. og farm. á skrifst. Grófinni
1, símar 14606 og 23732.
Sjáumst!
Útivist, ferðafélag.
Hjálpræðisherinn
Almenn samkoma í kvöld kl.
20.30. Allir velkomnir.
fhmhjnlp
I kvöld kl. 20.30 er almenn sam-
koma i ÞríÓúðum, Flverfisgötu
42. Mikill almennur söngur,
Samhjálparvinir vitna um
reynslu sína af trú og kórinn
tekur lagið. Allir velkomnir.
Næstkomandi helgi hefst vetr-
arstarf Samhjálpar af fullum
krafti í Þríbúðum.
Á laugardag verður opið hús kl.
14.00-17.00 með fjölbreyttn
dagskrá. Meðal annars upplestri
og fjöldasöng. Á sunnudag er
almenn samkoma kl. 16.00 með
miklum söng, vitnisburðum og
einsöng. Allir eru velkomnir i
Þríbúðir um helgina meðan hús-
rúm leyfir.
Samhjálp.
Skipholti 50b 2. hæð
Samkoma i kvöld kl. 20.30.
Allir velkomnir.
®FERÐAFELAG
ÍSLANDS
ÖLDUGÖTU3
SÍMAR11798 og 19533.
Helgarferðir 1 .-3. sept.:
Óvissuferð
Nú liggur leiðin að hluta um
áður ókannaðar slóðir. Gist i
svefnpokaplássi.
Þórsmörk
Gönguferðir við allra hæfi. Frá-
bær gistiaðstaða í Skagfjörðs-
skála/Langadal.
Landmannalaugar -
Eldgjá.
Á laugardegi er ekið til Eldgjár
og gengið að Ófærufossi. Gist i
sæluhúsi Ferðafélagsins i Land-
mannalaugum.
Brottför í ferðirnar er kl. 20.00
föstudag.
Ferðafélag íslands.
FERÐAFELAG
ÍSLANDS
ÖLDUGÖTU3
SÍMAR11798 og 19533.
Dagsferðir
sunnudag 3. sept.:
Kl. 10.00 - Botnssúlur (1095 m).
Gengið verður frá Svartagili i
Þingvallasveit og komíð niður I
Brynjudal. Verð kr. 1.000,-
Kl. 13.00 - Brynjudalur.
Gengið frá Ingunnarstöðum og
inn dalinn. Verð kr. 1 .OOO,-
Kl. 08.00 - Þórsmörk - dagsferð.
Verð kr. 2.000,-
Brottför frá Umferðarmiðstöð-
inni, austanmegin. Farmiðar við
bíl.
Ferðafélag íslands.
Ungt fólk
með hlutverk
1jfjíSSl YWAM - ísland
Almenn samkoma
Almenn samkoma verður i
Grensáskirkju í kvöld kl. 20.30.
Ræðumaður .Friðrik Schram.
Allir velkomnir.