Morgunblaðið - 22.09.1993, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 22. SEPTEMBER 1993
11
Hraði hins dauðvona manns
Lee (Gunnar Helgason) reynir að troða sínum veruleika í hausinn
á kennaranum, Tom (Felix Bergssyni).
________Leiklist___________
Súsanna Svavarsdóttir
Frjálsi leikhópurinn í Tjarnar-
bíói: STANDANDI PÍNA. Höf-
undur: Bill Cain. Þýðandi:
Magnea Hrönn Örvarsdóttir.
Þýðing á rappi: Hallgrímur
Helgason. Danshöfundur: Ast-
rós Gunnarsdóttir. Leiksljóri:
Halldór E. Laxness.
Ofbeldi, fúkyrði og harka, hnef-
ar, vopn og fíkniefni eru daglegt
líf þeirra drengja sem fjallað er
um í „Standandi pínu“. Því skyldu
þeir vera í skóla, ef þeir geta unn-
ið sér inn meiri pening með því
að selja dóp en vel menntaður
kennari hefur í laun á viku? Því
skyldu þeir leggja grunn að vel
lukkuðu lífi, þegar þeir eiga litla
von um að verða eldri en 16-18
ára? Hvaða gildi hefur þekking á
sögu og landafræði í frumskógin-
um, þar sem þú ert hvort eð er
rifinn á hoi ef þú opnar munninn?
Hvernig á að vera hægt að troða
gildismati hinna „menntuðu"
stétta upp á drengi sem lifa svo
hratt að þeir deyja nánast í hárri
elli á unglingsaldri. Þeir hafa reynt
allt, séð allt og heyrt allt. Það er
ekkert eftir. Gildismat hinna
„menntuðu" stétta er nánast óvið-
eigandi í þessu dýraríki; þar sem
prestar og kennarar reyna að vinna
innan frá til að breyta einhveiju á
meðan stjórnvöld þurfa á því að
halda að þarna sé ríki í ríkinu sem
sé utan við lög og reglur; það
græða svo margir á því að við-
halda ástandinu og hvernig sem
peningar eru fengnir, þýða þeir
völd.
Leikritið gerist í kaþólskum
skóla sem stjórnað er af Föður
Larkin og hefst þegar nýr kenn-
ari, Tom Griffin, kemur til skól-
ans. Hann á auðvitað von á dálítið
óþekkum strákum og bregst við
aðstæðum á sinn lífsreynslulausa
hátt - þrátt fyrir aðvaranir Föður
Larkins. Hann og aðrir kennarar
skólans, hafa þegar tamið sér þá
reglu að kenna, kenna og kenna
meira; vera sama um strákana,
skipta sér ekki af aðstæðum þeirra,
mætingum og líðan (því þeir geta
engu breytt), tala ekki við þá,
vegna þess að þetta eru litlir bar-
áttuhundar sem eru fljótir að taka
völdin og stýra umræðunum og
ráða því hvert þær leiða. Líf þeirra
er blóðugur bardagi dag út og dag
inn; þeir bera ekki virðingu fyrir
neinu (kunna það ekki), síst af
öllu mannslífi og kennari fyrir þeim
er bara enn eitt karldýrið í frum-
skóginum.
Á öllu þessu flaskar Tom. Hann
vill svo vel og langar til að upp-
skera þá umbun að verða hetja.
Hann sér Lee, lítinn dreng með
ótvíræða myndlistarhæfileika, en
vonlausar aðstæður heima fyrir,
og gerir sér far um að „bjarga“
drengnum frá því lífi sem bíður
hans. Tom gerir sér enga grein
fyrir því að í þessum heimi verða
allir að fylgja lögmálum þess sam-
félags sem þeir búa í; honum finnst
rétt að allir fylgi lögmálunum úr
hans eigin samfélagi. Lee reynir
sjálfur oft að benda honum á þetta,
en Tom er haldinn hugsjónablindu.
Átökin í verkinu snúast um bar-
áttu Toms við Lee og fyrir Lee -
við hann sjálfan, móður hans og
bróður, við skólastjórann og hina
kennarana.
„Standandi pína“ er óhemju vel
skrifað verk þar sem sterkar per-
sónur eru dregnar mjög skýrum
dráttum og heimur þeirra er nak-
inn og hrár; strákarnir horfast
grimmt í augu við veruleikann;
reyna ekki að kalla hlutina öðrum
nöfnum en þeir nefnast og velta
sér ekki upp úr einu eða neinu.
En um leið og þeir eru óhugnanleg-
ir karlmenn, eru þeir illa farin
böm; stórir karlar og litlir drengir
- allt í einum pakka. Tilfmningar
og rökhugsun eru vanþroska en
hnefarnir stæltir. Öllum þáttum
tilvistar þeirra - orsökum og af-
leiðingum - er komið til skila, án
þess að reynt sé að búa til „ofurdr-
ama“ eða senda prédikunartóna.
Það er magnaður hraði og hreyfing
í verkinu - til að undirstrika
hversu hratt þessir drengir lifa,
en maður hefur það ekki á tilfínn-
ingunni að það sé verið að flýta
sér að leika verkið. En þótt það
fjalli um grimma veröld, er það á
einhvern furðulegan hátt mjög
fyndið, án þess að dregið sé úr
alvörunni í lífi drengjanna.
Uppsetningin í Tjarnarbíói er
ákaflega vei unnin. Hún er krafl>
mikil, fjörug - og skemmtileg;
mjög afdráttarlaus í lýsingum og
orðbragði, þótt ekki hafi ég fundið
neitt sem gæti sært jafnvel þá siða-
vöndustu og góð vinna þýðenda
skiptir þar miklu máli. Ekki þar
fyrir, góð vinna er einkennandi
fyrir alla þætti sýningarinnar.
I aðalhlutverkinu, Lee, er Gunn-
ar Helgason. Hann fer sérlega vel
með hlutverk þessa harða drengs,
sem er ekki hræddur við neitt nema
snertingu og hlýju. Hann verður
að velja milli þess að passa inn í
þann veruleika sem hann hefur
þekkt frá barnæsku og hins sið-
menntaða heims. Hvorutveggja er
lífshættulegt og Gunnar kemur
innri og ytri átökum Less óað-
finnanlega til skila. Það þarf mikla
orku í þetta hlutverk og af henni
virðist Gunnar hafa nóg.
Felix Bergsson leikur kennar-
ann Tom og fer mjög vel með hlut-
verk þessa hægiáta hugsjóna-
manns sem ætlar að breyta heim-
inum og lærir af því harða lexíu.
Það sama má segja um Þorstein
Bachman sem leikur Föður Larkin,
sem í fyrstu virðist kaldur og for-
dómafullur, en hefur í rauninni
ótrúlega yfirsýn og hefur gert sér
grein fyrir því að hann stjómar
engu; hvorki örlögum kennara né
nemenda - hver og einn verður
að læra af reynslunni. Larkin get-
ur gefið góð ráð, en hann getur
ekki stjórnað því að menn fari eft-
ir þeim.
I öðram smærri hlutverkum era
Valgeir Skagfjörð og Gunnar
Gunnsteinsson, sem eru í kennar-
aliðinu, Vilhjálmur Hjáimarsson,
Þórir Bergsson, Páll Banine og
Róbert Aron Magnússon, sem eru
í nemendaliðinu, og er vinna þeirra
í alla staði mjög góð. Það liggur
greinilega mikil þjálfun á bak við
þessa sýningu, því hún er að hluta
til byggð á rappi og þeirri hröðu
hreyfingu sem því fylgir. Dans og
öll hreyfing er mjög vel útfærð og
hópurinn vel þjálfaður að því leyti.
Önnur séramerísk tækni sem notuð
er í verkinu er tækni svokallaðra
„Stand-Up“ grínista - og af þeirri
tækni dregur verkið nafn sitt, þótt
erfitt geti verið að átta sig á því
í íslensku þýðingunni. Þessi tækni
er skemmtilega og þrátt fyrir það
að hér er á ferðinni leiksýning þar
sem beitt er aðferðum afþreyingar-
iðnaðar, er það svo snilldarlega vel
gert; samhæfingin og samræmið
svo gott að úr verður heildstæð
sýning sem ég heid ég gleymi ekki
í bráð.
Leikmyndin fellur mjög vel að
verkinu; gefur mjög gott hreyfi-
rými á þessu litla sviði. Auk þess
renna leikmynd og lýsing saman í
eitt - sem er góður kostur hér og
gerir þennan gráa heim ákaflega
uppáþrengjandi og ógnandi, auk
þess sem skiptingar á milli um-
hverfa verða hraðar og áreynslu-
lausar. Búningar faila einnig vel
að þeim heimi sem birtist á sviðinu
og undirstrika vel í hversu ólíkum
heimum karlpeningurinn í verkinu
lifir; presturinn, kennararnir og
nemendurnir.
Það er fyrst og fremst afrek
leikstjórans að þessi fjölþætta sýn-
ing er svo góð sem raun ber vitni.
Það er ógnarhraði á sýningunni,
þótt hvergi fari hún svo hratt að
áhorfandinn missi af neinu; hvergi
svo hratt að textameðferð sé ekki
skýr. Hann nær að skila af sér
stykki þar sem allt er ljóslifandi;
andstæðir menningarheimar, ólíkir
hugarheimar, örvæntingarhraði
þess dauðvona, hugsjónamennska
þess sem hefur of mikinn tíma til
að lifa sjálfum sér. Hraðinn og
snerpan ríghalda áhorfandanum
við efnið og ég verð að segja eins
og er - af þeim þremur leiksýning-
um sem voru frumsýndar um sein-
ustu helgi hér í Reykjavík, ber
„Standandi pína“ af sem gull af eir.
Sigurður Sigurjónsson og Tinna Gunnlaugsdóttir í hlutverkum sínum
í Kjaftagangi.
Þjóðleikhúsið
Kjaftagangur
aftur á fjalirnar
SÝNINGAR á Kjaftagangi, eftir Neil Simon, hefjast aftur á stóra
sviði Þjóðleikhússins næstkomandi laugardag, 25. september. Þórar-
inn Eldjárn hefur þýtt og staðfært leikinn, sem hann lætur gerast
á íslandi.
í fréttatilkynningu frá Þjóðleik-
húsinu segir: Kjaftagangur var
sýndur fyrir troðfullu húsi allt til
loka ieikársins og komust færri að
en vildu. Þetta vorgrín Þjóðleikhúss-
ins verður nú haustgleði.
Neil Simon er einn þekktasti
gamanleikjahöfundur samtímans.
Leikrit hans hafa verið sýnd við
miklar vinsældir um allan heim og
mörg þeirra hafa verið kvikmynduð.
Leikstjóri sýningarinnar í Þjóðleik-
húsinu er Asko Sarkola, einn af
þekktustu leikhúsmönnum Norð-
urlanda.
Leikritið gerist á fallegu heimili
efnilegs ung manns á Seltjamarnesi
sem ráðherra er nýbúinn að skipa
í gott embætti. Fyrir dyrum stendur
mikil veisla, en þegar fyrstu gestirn-
ir mæta á staðinn er greinilegt að
þar er ekki allt með felldu. í hlut-
verkum veislugestannas era: Sig-
urður Sigurjónsson, Öm Ámason,
Lilja Guðrún Þorvaldsdóttir, Tinna
Gunnlaugsdóttir, ólafía Hrönn Jóns-
dóttir, Pálmi Gestsson, Halldóra
Bjömsdóttir og Ingvar E. Sigurðs-
son. Aðrir leikarar eru Randver
Þorláksson og Þórey Sigþórsdóttir.
K0NUKV0LD
Föstudaginn 24. september verður konukvöld ársins
á Hótei íslandi með öllu tilheyrandi.
Það verður mlkið um dýrðir á þessu kvöldi.
LlC/v , '
r j
« ... \ ^
FM^957
>KAGFJÖRÐ
KrHfjéa Ó. Sk^ffbt U. Héhmlél 4. ÍoÍ jUftjn*. (W hTm
TOPPSÖL
FERÐASKRIFSTOFAN
SIMI652266
KVEMKLllBlllllt
ÍSLANDS

Laddi.
Bergþór Pálsson.
Rokkabillyband
Reykjavíkur.
Lúðvík Líndal ásamt
Halla bróður Ladda.
Fjölmargar konur geta unnið
Ijósakort frá Toppsól og þær sem
koma fyrir klukkan tólf eiga
möguleika á ferðavinningi til
Newcastle á vegum
Ferðaskrifstofunnar Alís.
Tískusýning verður frá Jack and
Jones og Vero Moda. Þá verður
Vania dömubindakynning frá
Kristjáni Ó. Skagfjörð.
Kynnir kvöldsins verður
ki. 21.30 fyrirdömurog litgreiningarsérfróeðingurinn og
eftir ki. 23.30 fynr herra. snyrtirinn Heiðar Jónsson.
Miða- og borðapantanir eru í síma
687111.. og já, ég var næstum búinn
aðgleyma því. Laganna vörður mætir
svæðið ásamt fulltrúa iðnaðarmanna
og þeir tækka „allverulega” fötum.
fíÓTFJ. MÁND