Morgunblaðið - 29.11.1994, Blaðsíða 30

30 ÞRIÐJUDAGUR29. NÓVEMBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Haraldur Sveinsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
ÞJOÐVAKINN -
SAMFYLKING
ÓÁNÆGÐRA
ÞÓTT FJÖLMENNI hafi verið á stofnfundi pólitískra
samtaka Jóhönnu Sigurðardóttur, Þjóðvaka, á Hótel
íslandi nú á sunnudaginn, var fátt sem kom á óvart í mál-
flutningi hennar. Ekkert gaf vísbendingu um að hér væri
að verða til stjórnmálahreyfing með nýjan málefnagrunn —
nýjan tón.
Þrátt fyrir ítrekaðar tilraunir hefur Jóhönnu Sigurðardótt-
ur ekki tekist að skýra hver málefnalegur ágreiningur henn-
ar er við Alþýðuflokkinn. Henni tókst það ekki fyrir hálfu
öðru ári, þegar hún sagði af sér varaformennsku í Alþýðu-
flokknum; henni tókst það ekki á flokksþingi Alþýðuflokks-
ins í júní í sumar, þegar hún laut í lægra haldi í formanns-
kjöri fyrir Jóni Baldvin Hannibalssyni; henni tókst það ekki
þegar hún sagði sig úr Alþýðuflokknum síðsumars og lét í
veðri vaka að hún myndi beita sér fyrir stofnun stjórnmála-
hreyfingar þeirrar, sem nú er orðin að veruleika.
Málefnalegur grundvöllur, sem skapar nýrri stjórnmála-
hreyfingu sérstöðu, í samanburði við aðra stjórnmálaflokka,
hlýtur að vera forsenda þess, að ný stjórnmálahreyfing nái
fótfestu í íslenskum stjórnmálum. Fjölmennur stofnfundur
dugar ekki til og heldur ekki velgengni í skoðanakönnunum.
Jóhanna Sigurðardóttir hefur haft óvenjulegt tækifæri
til þess að koma baráttumálum sínum í stjórnmálum í fram-
kvæmd. Hún gegndi ráðherraembætti í sjö ár samfleytt.
Það eru ekki margir alþingismenn, sem fá slíkt tækifæri.
Þegar horft er til baka er ljóst, að þetta tækifæri notaði
hún ekki til þess að beijast sérstaklega fyrir nokkrum þeim
málum, sem hún lagði áherzlu á í ræðu sinni á stofnfundi
Þjóðvaka svo sem upptöku veiðileyfagjalds, jöfnun atkvæðis-
réttar, fækkun þingmanna og aukinn jöfnuð í þjóðféiaginu.
Spyija má hvers vegna ráðherrann notfærði sér ekki það
tækifæri. Hins vegar fagnar Morgunblaðið sérhveijum nýj-
um liðsmanni í baráttu fyrir breytingum á fiskveiðistjórnun-
arkerfinu.
Ekki þarf að fara nema rúman áratug til baka í ís-
lenskri stjórnmálasögu til þess að rifja upp óánægjufram-
boð, sem náðu nokkrum árangri í kosningum, en hurfu fljót-
lega aftur af sjónarsviðinu. Bandalag jafnaðarmanna, klofn-
ingsframboð Vilmundar heitins Gylfasonar úr Alþýðuflokkn-
um, hlaut 7,3% atkvæða í alþingiskosningunum 1983 og
fimm þingmenn. Árið 1986 hvarf BJ inn í Alþýðuflokkinn
á ný.
Albert heitinn Guðmundsson klauf Sjálfstæðisflokkinn
vorið 1987 og stofnaði Borgaraflokkinn. í kosningunum 25.
apríl 1987 hlaut Borgaraflokkurinn 10,9% atkvæða og fékk
sjö menn kjörna. Skoðanakannanir sýndu Borgaraflokkinn
með mun meira fylgi, allt upp í 17,1% skömmu fyrir kosning-
ar. Borgaraflokkurinn er ekki lengur til.
Á vissan hátt má segja að svipuðu máli gegni um þá, sem
nú fylkja sér um Jóhönnu og vilja veita henni og Þjóðvaka
brautargengi, og þá sem gengu til liðs við Albert Guðmunds-
son á sínum tíma.
Þeir sem fylgdu Albert að málum voru flestir óánægðir
sjálfstæðismenn, sem ekki höfðu náð þeim árangri í póli-
tísku starfi, sem þeir hefðu kosið. Þeir höfðu margir farið
illa út úr prófkjörum flokksins og ekki hlotið þá vegtyllu á
framboðslistum, sem þeir sóttust eftir.
Svipaða sögu má segja um Jóhönnu og stuðningsmanna-
hóp hennar. Oánægðir alþýðuflokksmenn, alþýðubándalags-
menn og framsóknarmenn ganga nú til liðs við Jóhönnu.
Meðal nýrra stuðningsmanna hennar eru kunnugleg andlit,
sem ekki hafa náð árangri innan eigin flokka, í samræmi
við persónulegar væntingar.
Jóhanna Sigurðardóttir og hreyfing hennar munu nú fram
í janúar reyna að móta stefnuskrá Þjóðvaka. Fari leikar
þannig, að hún og helstu stuðningsmenn hennar finni sér
engan annan samnefnara í íslenskum stjórnmálum en per-
sónulega óánægju og vonbrigði, verður Þjóðvaki ekki annað
en tímabundinn farvegur óánægjuaflanna — óánægðra kjós-
enda og óánægðra frambjóðenda.
Á hinn bóginn er Ijóst, að mikil hreyfing er á fylgi vinstri
fiokkanna um þessar mundir. Jóhanna Sigurðardóttir og
stjórnmálahreyfing hénnar hafa vissulega möguleika á að
notfæra sér þá gerjun, sem þar er á ferð. En til þess að
svo megi verða þarf málefnagrundvöllurinn að byggjast á
meira hugmyndaríki en fram kom á stofnfundinum sl. sunnu-
dag.
STJÓRNMÁL
Þjóðvaki stefnir
framboði í öllum 1
dæmum landsins í
Ný stj órnmálahreyfing, Þjóðvaki, var stofn-
uð á sunnudag fyrir tilverknað Jóhönnu
—— —
Sigurðardóttur, alþingismanns. Aætlað er að
landsfundur hreyfíngarinnar verði haldinn í
janúar og verði opinn öllum félögum.
Morgunblaðið/Þorkell
JÓHANNA Sigurðardóttir í hópi stuðningsmanna á fundinum.
STJÓRNMÁLAHREYFINGIN
Þjóðvaki byggist á hugsjón-
um jafnaðarstefnunnar og
nútímalegum fijálslyndum
viðhorfum, eins og það er orðað í
upplýsingabæklingi sem lá frammi á
stofnfundi samtakanna á Hótel ís-
landi á sunndag. Nokkuð er á reiki
hve fjölmennur fundurinn var og
nefndar tölur allt frá 600 og upp í
1.000 manns í því sambandi. Hins
vegar voru þeir innan við 200 sem
skráðu sig í hreyfinguna á fundinum
samkvæmt upplýsingum Morgun-
blaðsins.
í upplýsingabæklingnum segir að
Þjóðvaki sé ný hreyfing fólks sem
vilji breytingar í íslenskum stjórnmál-
um og beijist fyrir heiðarleika, trú-
verðugleika, samhjálp og sjálfsvirð-
ingu í þjóðfélaginu. Markmið hreyf-
ingarinnar sé að mynda breiðan sam-
starfsvettvang á landsvísu fyrir alla
þá sem aðhyllist framsækna jafnað-
arstefnu á grundvelli lýðræðis, vald-
dreifingar, félagshyggju, jafnréttis,
mannúðar og mannréttinda. Hreyf-
ingin muni vinna markvisst að efl-
ingu atvinnulífs, varanlegri velferð
og jöfnun lífskjara, en gegn spill-
ingu, forréttindum og að auður og
vald safnist á fárra manna hendur.
Megináhersla er lögð á eftirfarandi
þætti: Siðvæðingu í stjórnmála- og
viðskiptalífi, afkomuöryggi fjölskyld-
unnar og traust velferðarkerfi, sókn
í atvinnumálum, menntun og at-
vinnuöryggi, mannréttindi, jöfnun
lífskjara og atkvæðisréttar, breytta
skipan skattamála, ábyrga efnahags-
stefnu, umhverfisvernd og þáttöku í
samfélagi þjóðanna á jafnréttis-
grundvelli.
Hálf þjóðin undir
hungurmörkum
Jóhanna Sigurðardóttir sagði í
ávarpi, að stjórnmálahreyfingunni
væri ætlað að breyta íslenskum
stjórnmálum og svara kalli fólks um
nýjar áherslur, breytt vinnubrögð og
meiri ábyrgð í stjórnmála- og við-
skiptalífi. Hreyfingin muni starfa
með fólkinu að jöfnun lífskjara og
meira réttlæti. „Fólk gerir kröfur um
að allir fái lifað lífinu með mann-
legri reisn og af sjálfsvirðingu. ísland
á að vera fyrir alla en ekki bara
suma. Þjóðin er í vaxandi mæli að
skiptast í tvennt, ríka og fátæka.
Stéttaskipting er orðin staðreynd,
auður safnast æ meira á fárra manna
hendur á sama tíma og fjöldi lág-
launaheimila í landinu á varla til
hnífs eða skeiðar. Fyrirgreiðsla,
ábyrgðarleysi og slakt siðferði í
stjórnmála- og viðskiptalífi hefur
fært hér niður lífskjörin, sem mest
EFTIRTALDIR sjö einstakl-
ingar fluttu auk Jóhönnu ávörp
á stofnfundi Þjóðvaka: Þor-
steinn Hjartarson, skólastjóri í
Brautarholti á Skeiðum, Ásta
B. Þorsteinsdóttir, formaður
Þroskahjálpar, Ágúst Einars-
son, prófessor, Guðrún Árna-
dóttir, skrifstofustjóri Hús-
næðisnefndar Reykjavíkur,
Sigurlín Sveinbjörnsdóttir,
framkvæmdastjóri norræna
skólasetursins í Hvalfirði, Run-
ólfur Ágústsson, lögfræðingur
og lektor í Samvinnuháskólan-
um á Bifröst, og Sigurður Pét-
ursson, sagnfræðingur.
Siðvæðing í stjórnmálum
Þorsteinn Hjartarson sagði að sið-
væðing í stjórnmálum yrði ofarlega
á stefnuskránni hjá Þjóðvaka og
réttlátari tekju-
skipting í þjóðfé-
laginu. Ahersla
yrði lögð á aukna
þjónustu í félags-
og menntamál-
um, en niður-
skurður til þess-
ara málaflokka
hafi snert af-
komuöryggi
margra fjöl-
skyldna. Draga
megi í efa hvort íslenska velferðar-
kerfið tryggi nægjanlega þá ræktar-
semi sem börnum sé nauðsynlegt til
að komast til þroska. Þá kom fram
hjá honum að öflugt menntakerfi
væri lykill að lífskjörum í framtíð-
inni. Ennþá væri mikið til af óbeisl-
aðri orku sem væri hugvit fólksins í
landinu. Stutt yrði tímabundið við
bakið á atvinnuuppbyggingu kvenna,
efla þyrfti samvinnu neytenda og
bænda með það að markmiði að ná
niður vöruverði og stuðla að aðlögun
bænda að breyttu umhverfi í land-
búnaðarmálum. Tryggja þurfi rekstr-
arskilyrði og samkeppnisstöðu gagn-
vart innflutningi landbúnaðarvara og
losa bændur sem mest undan of-
hlöðnu milliliðakerfi. Það væru
vaxtarbroddar í landbúnaði, eins og
til dæmis hvað varðaði framleiðslu
vistvænna landbúnaðarafurða.
Stuðningur við fatlaða
þarf að aukast
Ásta B. Þorsteinsdóttir sagði að
Þjóðvaki vildi móta opinbera fjöl-
skyldustefnu. Ef ekkert yrði að gert
væri íslensk æska í hættu. Hún lagði
áherslu á málefni fatlaðra og sagði
að þrátt fyrir mikla uppbyggingu á
undanförnum árum og áratugum
hefði þessi hópur ekki náð jafnstöðu.
Stuðningur í þessum efnum þyrfti
að stóraukast. Margir öryrkjar lifðu
við mörk fátæktar og siðmenntuð
þjóð einy og íslendingar gæti ekki
látið það um sig spyijast. Gera þyrfti
átak í atvinnumálum þeirra og koma
leiðréttingum til þeirra í gegnum al-
mannatryggingakerfið. Hún sagði að
breytingar í heilbrigðisþjónustunni
hefðu oft markast af skammsýni,
stjórnmálamenn þyrftu að hafa
samráð um breytingar og þær að
markast af heild-
arsýn. Hún gerði
verkfall sjúkral-
iða að umtalsefni
og sagði að það
virtist lítill vilji til
að semja við
þessa láglauna-
stétt. Laun þeirra
og Sóknarstarfs-
manna séu 55-65
þúsund krónur og
á þeim launum lifí enginn. Ljóst sé
að efnahagslægðin undanfarin ár
hafi bitnað mest á láglauna- og með-
altekjufólki og óásættanlegt sé að
hluti fólk komist upp með það að
greiða ekki til samfélagsins eins og
því beri.
Hóflegt veiðigjald
Ágúst Einarsson sagði Þjóðvaka
grundvallaðan á hugsjónum jafnað-
arstefnunnar og fijálslyndum við-
horfum. Hreyf-
ingin vilji innleiða
siðareglur fyrir
stjórnmálamenn
og í viðskiptum
og auka upplýs-
ingaskyldu og
draga úr afskipt-
um stjórnmála-
manna í banka-
kerfi. Það þrífist
margt í opinber-
um rekstri í skjóli
leyndar og samtryggingar sem verði
að uppræta. Þjóðvaki vilji lága verð-
bólgu, efla utanríkismál og hagvöxt.
Ríkisfjármál verði að vera í jafn-
vægi, byggð á rammaíjárlögum til
Ágúst