Morgunblaðið - 29.11.1994, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 29. NÓVEMBER 1994 31
að
gör-
í vor
hefur auðvitað bitnað á láglauna-
fólki. Það telst hvorki stjórnlist né
réttsýni að viðhalda stöðugleika í
efnahagslífinu með því að halda
hálfri þjóðinni undir hungurmörkum
í launakjörum, þrengja sífellt að vel-
ferðarkerfinu, viðhalda auðsöfnun á
fárra manna hendur og misrétti í
tekjuskiptingunni," sagði Jóhanna.
Hún sagði að stjórnmál ættu að
snúast um fólk. Staðreyndin sé hins
vegar sú, að þau snúist um hina
köldu gróða- og markaðshyggju, sem
nánast hafi ýtt hinum siðferðilegu
mælikvörðum hugsjónanna út af
borðinu. Heilbrigðis- og félagsþjón-
usta eða menntakerfið sé ekki bara
stærð í ijárlögum né atvinnuleysi
bara prósentur. „Virðingin fyrir
manninum, rétti hans til sómasam-
legs lífsviðurværis skiptir líka máli.
Þess vegna skiptir máli að taka mál-
stað aldraðs fólks og fatlaðs eða
ungbarnafjölskyldna sem vinna lang-
an vinnutíma til að komast í húsa-
skjól. Þess vegna skiptir það máli
að vera ærlegur og láta sig varða
umhverfi fólksins og daglegt líf þess.
En það er ekki umhverfi siðvædds
samfélags sem við höfum búið fólk-
inu sem byggist á jafnrétti og eðli-
legri og réttlátri skiptingu þjóðarkö-
kunnar. Þess vegna er fólk að losa
af sér viðjar staðnaðs flokkakerfis,
þar sem fámennir valdahópar og
þingmannabandalög ráða ferðinni
sem sífelld reyna að hreiðra betur
um sig og sitt valdakerfi en gleyma
að hlusta á rödd fólksins og vilja
þess.“
Landsfundur opinn öllum
Hún sagði að boðið yrði fram um
allt land og landsfundur hreyfingar-
innar haldinn í janúar. Hann yrði
opinn öllum sem skráð hefðu sig í
samtökin fyrir þann tíma. Þangað til
myndu hópar í öllum kjördæmum
lengri tíma og eflingu á sjálfstæði
opinberra stofnana. Bætt áætlana-
gerð og stöðugleiki séu lykilatriði í
efnahagsstjórn. Stefnan í sjávarút-
vegsmálum sé að hámarka afrakstur
af auðlindum sjávar með skynsam-
legri nýtingu fiskistofna. Hlut inn-
lendrar fiskvinnslu eigi að tryggja
að afli fari sem mest um innlenda
fiskmarkaði. Hóflegt veiðigjald komi
til greina sem taki mið af afkomu
útgerða, en slíkt veiðigjald geti runn-
ið til hagræðingar og uppbyggingar
í sjávarútvegi. Þjóðvaki vilji skoða
kosti og galla aðildar að ESB. Hafa
verði í huga að langflest ríki Evrópu
hafi valið ESB sem vettvang á sviði
menningar- og stjórnmála, félags-
pg efnahagslegra samskipta. Standi
ísland eitt Norðurlanda utan ESB
sé rétt að hefja viðræður við hags-
munasamtök um skilgreiningu samn-
ingsmarkmiða Islendinga og samráð
haft við þá um hvort og hvenær
umsókn verði lögð fram. Skilyrði sé
að hagsmunir íslendinga séu tryggð-
ir. Þessi hreyfing geti breytt íslensk-
um stjórnmálum varanlega. Hinir
pólitísku flokkarnir geti ekki tekist
á við vandamálin í þjóðlífinu.
Bilið milli ríkra
og fátækra breikkar
Guðrún Árnadóttir sagði að þjóðin
hefði misst tiltrúna á stjórnmálum
og stjórnmálamönnum yfir höfuð
vegna gegndarlausrar misskiptingar,
auk þess sem hver uppákoman ræki
aðra í spillingu, misbeitingu valda
og pólitískum hroka. Jóhönnu Sig-
urðardóttur sé treystandi sem stjórn-
málamanni og hún hafi traust al-
starfa og sinna því verkefni að fjalla
um málefnagrundvöllinn og undirbúa
framboð fyrir alþingiskosningarnar.
Þjóðvaki myndi beijast fyrir afkomu-
öryggi fjölskyldunnar, traustu vel-
ferðarkerfi, réttlátri tekjuskiptingu,
jöfnun lífskjara og jafnrétti kynj-
anna.
Jóhanna sagði að þau vildu að
mörkuð yrði opinber stefna í málefn-
um fjölskyldunnar, sem styrki innviði
hennar meðal annars með því að lág-
launastörf verði endurmetin og stutt
verði kröftuglega við barnaverndar-
starf og barnafjölskyldur. Hreyfingin
muni beita sér fyrir víðtækum að-
gerðum sem geri heimilum, sem hafi
lent í greiðsluerfiðleikum vegna at-
vinnuleysis, lágra launa, minnkandi
tekna eða veikinda, kleift að endur-
skipuleggja ijármál sín. Hún sagði
að það væri barnaskapur að halda
því fram að húsnæðiskerfið væri or-
sökin fyrir vaxandi skuldastöðu
heimilanna. Þvert á móti væri skulda-
staða heimilanna mun verri ef ekki
hefði verið gripið til víðtækra kerfis-
breytinga á umliðnum árum, enda
hefði hlutfall húsnæðisskulda minnk-
að úr 90% í 70% af heildarskuldum
heimila á síðustu árum.
Hún sagði að Þjóðvaki myndi
hvergi hvika frá ábyrgri efnahags-
stefnu. Ríkisfjármál yrðu í jafnvægi,
stöðugleiki í efnahagslífi varðveittur
og dregið úr erlendri skuldasöfnun.
Hlutverk ríkisstofnana yrði endur-
metið og stjórnsýslan einfölduð.
Byggt yrði á rammfjárlögum, sem
næðu til alls kjörtímabilsins, og þar
yrði skilgreind forgangsröðun út-
gjalda ásamt áætlun um þróun tekna.
Skýr markmið verði sett í áætlanir
opinberra stofnanna og ábyrgð
stjórnenda skilgreind. Öll launakjör
og hlunnindagreiðslur æðstu emb-
ættismanna verði endurskoðuð þann-
ig að eðlilegs samræmis verði gætt
í kjörum þeirra sem vinni hjá hinu
opinberra. Ferðakostnaður, risna og
bílakostnaður hins opinbera verði
lækkaður um fjórðung.
Nýtt lífeyriskerfi
Þá muni Þjóðvaki koma á nýju líf-
eyriskerfi landsmanna sem tryggi
öllum verðtryggðan lífeyri á sömu
forsendum. Dregið verði úr skatt-
byrði fólks með lágar tekjur með
lægra skattþrepi og tekjutengdum
persónuafslætti, tvísköttun lífeyris
yrði afnumin og ónýttur persónuaf-
sláttur barna millifæranlegur með
sama hætti og nú væri hjá hjónum
og sambúðarfólki. Fjármagnstekju-
skattur yrði lagður á það sem væri
umfram eðlilegan sparnað fólks.
Skattaleg meðferð hlunnindagre-
iðslna yrði endurskoðuð sem og
reiknað endurgjald í atvinnurekstri.
Ákvæði um framseljanlegt tap fyr-
irtækja yrðu þrengd og barist yrði
með öllum tiltækum ráðum gegn
skattsvikum.
Þá boðaði hún að heildarstefna í
atvinnumálum yrði lögð fram á
landsfundi Þjóðvaka sem byggðist á
nýrri sókn. Öflugt menntakerfi sé
lykillinn að nýsköpun í atvinnulífinu.
Styðja eigi markaðssetningu og þró-
Kostir og gallar ESB
aðildar kannaðir
Allir njóti afraksturs
af auðlind sjávar
Siðvæðing I stjórn-
mála- ogviðskiptalífi
Landið eitt kjördæmi
Opinber stefna í mál-
efnum fjölskyldunnar
Jafnvægi í ríkisfjár-
málum
Tvísköttun lífeyris
afnumin
Skýrari mörk milli
löggjafar- og fram-
kvæmdavalds
unarstarf og efla hátæknigreinar.
Þjóðvaki vilji fækka atvinnuvega-
ráðuneytum og -sjóðum með samein-
ingu, endurskoða sjávarútvegsstefn-
una og að þeirri þróun sé snúið við
að forræði auðlindarinnar verði smá
saman eign fámenns hóps. Allir eigi
að njóta afraksturs af auðlind sjáv-
ar. Þá vilji Þjóðvaki þátttöku í samfé-
lagi þjóðanna á jafnréttisgrundvelli
og að samningurinn um EES verði
lagaður að breyttum aðstæðum.
Kannaðir verði ítarlega kostir og
mennings.
Ástandið í hús-
næðismálum sé
tilkomið vegna
launanna í land-
inu og einskis
annars. Laun séu
orðin svo skamm-
arlega lág að
jafnvel flótta-
menn frá Kína
segist ekki geta
staldrað hérna við, þótt þeir séu að
leita sér að góðu landi til að lifa í.
Bilið milli ríkra og fátækra breikki
stöðugt. Hver skilji til dæmis lífeyris-
samninga sumra manna sem hafi
fleiri hundruð þúsundir króna í eftir-
laun og það jafnvel hjá fyrirtækjum
sem séu löngu komin á hausinn. Þá
gerði hún starfslokasamninga að
umtalsefni og sagði að mönnum
væru borgaðar milljónir fyrir að taka
saman á skrifborði sínu og koma
ekki aftur í vinnuna.
Niðurskurður til
skólamála geysilegur
Sigurlín Sveinbjörnsdóttir gerði
mennta- og umhverfismál að umtals-
efni. Hún sagði að aukin hagvöxtur
krefðist ekki síst öflugs menntakerf-
is. Mörg stór verkefni væru framund-
an og það yrði að tryggja að við flutn-
ing grunnskólans frá ríki til sveitar-
félaga dfægi ekki úr jafnrétti til
náms. Hún sagði að niðurskurður til
skólamála hefði verið geysilegur und-
anfarin ár og nefndi sem dæmi að
ætlast væri til þess að námsgögn á
hvert barn á grunnskólaaldri kostuðu
ekki meira en 3 þúsund krónur á
ári. Flutning-
unum fylgdi auk-
ið sjálfstæði skól-
anna og þá
reyndi mjög á
gæðastjórnun
þeirra. Laun
kennara væru
mikilvægur þátt-
ur og auðvitað
þyrftu laun
þeirra að batna
svo sem annarra launþega þessa
lands, annars sé ekki búast við því
að hægt verði að fá hæfasta fólkið
til þessara mikilvægu starfa. Leggja
ætti áherslu á menningarmál og
standa vörð um landið og hreinleika
þess. Hérlendis væru einungis endur-
unnin 10% sorps, en þetta hlutfall
væri 70% í Evrópu.
Ríkið skattleggur vanskil
Runólfur Ágústsson sagði að efna-
hagslegt misrétti hér á landi væri
svo mikið, að það væri í reynd brot
á mannréttind-
um. Hann gagn-
rýndi það harð-
lega að ríkið
skattlegði vanskil
með því að
smyrja á þau alls
kyns gjöld á
sama tíma og
fjármagnstekjur
væru ekki skatt-
lagðar. Hann Runóifur
sagði að það
þyrfti að taka til hendinni. íslenskt
flokkakerfi endurspeglaði ekki vilja
fólksins og það þyrfti uppstokkun á
Sigurlín
gallar aðildar að ESB. Málið sé á
dagskrá, en ekki það að leggja inn
aðildarumsókn. Ef niðurstaðan verði
sú að ísland verði eitt Norðurlanda
utan ESB þurfi að grandskoða hvort
ekki eigi að taka upp viðræður við
aðila vinnumarkaðarins og hags-
munasamtök, skilgreina samnings-
markmið okkar og meta síðan með
þeim hvort og hvenær rétt sé að
leggja fram aðildarumsókn. For-
senda þess sé hins vegar fullt for-
ræði í sjávarútvegsmálum.
Siðbót í stjórnmála-
og viðskiptalífi
Þjóðvaki vilji siðbót og siðvæðingu
á vettvangi stjórnmála- og viðskipta-
lífs. Stjórnmálamönnum verði settar
siðareglur og sæti ábyrgð gjörða
sinna. Lög verði sett um starfsemi
stjórnmálaflokka þar sem ítarlega
verði kveðið á um bókhaldsskyldu
og að reikningar þeirra verði birtir
opinberlega. Hámark verði sett á
framlög einstakra aðila til flokkanna
til að koma í veg fyrir óeðlileg hags-
munatengsl. Þá verði settar almenn-
ar reglur um viðskiptasiðferði í fyrir-
tækjum og að ábyrgð forsvarsmanna
þeirra verði aukin.
Þá sagði Jóhanna að Þjóðvaki vildi
jafna atkvæðisréttinn og teldi best,
að það yrði gert með því að gera
landið að einu kjördæmi, þó hreyfing-
in sé opin fyrir öðrum leiðum í þeim
efnum einnig. Þá þurfi að fækka
þingmönnum í 50 og valfrelsi kjós-
enda aukið með því að taka upp per-
sónukjör. Halda eigi sérstakt stjórn-
lagaþing með þjóðkjörnum fulltrúum
úr öllum kjördæmum, þar sem stjórn-
arskráin verði endurskoðuð, ekki síst
mannréttindaákvæði hennar og
kosningareglur. Einnig verði dregin
skýrari mörk milli löggjafar- og
framkvæmdavalds, svo sem hvað
varðar að ráðherrar segi af sér þing-
mennsku og um meðferð aukafjár-
veitinga. Þá þurfi að setja skýrari
ákvæði um beitingu bráðabirgðalaga
og um þingrofsréttinn, til dæmis um
afnám hans eins og í Noregi. Þjóð-
vaki vilji auka valfrelsi og lýðræði
landsmanna með þvi að auka rétt
fólks til þjóðaratkvæðagreiðslu í
stærri málum. Stjórnlagaþing eigi
einnig að íjalla um ráðherraábyrgð
og þær skráðu og óskráðu reglur,
sem ríki um embættisfærslur í ís-
lenskri stjórnsýslu, einkum hvað
varðar embættisveitingar og ráðstöf-
un opinberra fjármuna. Tillögur
stjórnlagaþings eigi að leggja fyrir
þjóðina í bindandi þjóðaratkvæða-
greiðslu og kjósa síðan samkvæmt
nýjum kosningalögum þegar að því
loknu, en það gæti orðið næsta haust.
Sigurður
Mörður
þessu getulausa flokkakerfi. Flokk-
arnir sjálfir myndu aldrei sameina
jafnaðarmenn því þeir væru valda-
stofnanir og vildu varðveita völd sín
óháð vilja kjósenda. Jafnaðarmenn og
félagshyggjufólk yrði ekki sameinað
fyrr en upp sprytti grasrótarhreyfing
sem svifti formenn gömlu flokkanna
völdum. Það væru að verða vatnaskil
í íslenskri stjórnmálasögu.
Stjórnmálamenn brugðust
Sigurður Pétursson sagði að mis-
réttið í íslensku þjóðlífi skæri í augu.
Tók hann misrétti í launamálum, líf-
eyrismálum og skattamálum sem
dæmi. Á sama
tíma og allir
stjórnmálaflokk-
ar hefðu heykst á
því að skatt-
leggja fjár-
magnstekjur
væru barna- og
húsnæðisbætur
skertar, tekju-
skattur launa-
manna stór-
hækkaður og
skattleysismörkin færð niður. í sjáv-
arútvegsmálum væri staðið þannig
að málum að þrengt væri að þeim
sem byggðu afkomu sína á fisk-
vinnslu og sjómennsku. Auka þyrfti
hlutdeild sjómanna og fiskvinnslu-
fólks og tryggja þátt smábátaútgerð-
ar og þar með stöðu smærri sveitarfé-
laga. Hann sagði að stjórnmálaflokk-
arnir og stjórnmálamennirnir hefðu
brugðist því hlutverki að tryggja
jafnan rétt allra. Því væri ljóst að
það væri þörf fyrir nýtt afl.
Hvers vegna voru
þau á fundinum?
Farvegur nýrra hugmynda
„Ég tók þessa
ákvörðun hægt og
sígandi," sagði
Helgi Pétursson
varaborgarf ulltrúi
R-Iistans. „Ég tel að
þarna sé farvegur
fyrir nýjar hug-
myndir, þar sem
menn eru ekki Helgi
bundnir í kiafa af gömlum syndum.
Fyrst og fremst vil ég sjá réttlátari
tekjuskiptingu í þessu landi og að
allir greiði til þjóðfélagsins það sem
þeim ber. Fólk er orðið mjög með-
vitað um þá sem eru stikkfrí. “
Morgundagurinn
mikilvægur
„Þetta var
glæsilegur fundur
og mér leist vel á
það sem kom fram
af stefnumálum,"
segir Mörður
Árnason liðsmaður
Alþýðubanda-
lagsins og einn af
forystumönnum
Birtingar. „Til dæmis það sem ég
heyrði í efnahags- og
sjávarútvegsmálum, sem var
kannski eitthvað sem ég var að bíða
eftir að heyra. Svo er hún með
skynsamlega og framsýna línu í
kjördæmamáiinu og um vel-
ferðarmálin þurfti ekki að efast.
Auðvitað er maður að bera þetta
saman við annað en það sem mér
finnst skipta mestu máli er það að
menn séu ekki bara að horfa á
daginn í dag; einstaka flokka og
samtök, heldur á það hvað getur
gerst á morgun."
Jóhanna trúverðug
„Ég styð þessa
hreyfingu sem hún
er að stofna,“ segir
Páll Halldórsson
formaður BHMR.
„Ég tel löngu
tímabært að stokka
upp hjá fé-
lagshyggjumönn-
um, að þeir komi
fram sem sterk heild. Ég held að
flokkarnir eins og þeir eru núna
séu óhæfir til þess og ég er að
vonast til þess að þessi hreyfing
geti orðið uphafið að öflugum
samtökum félagshyggjufólks. Málið
snýst ekki síst um það hvort fólk
sé trúverðugt til að fylgja
málefnum eftir. Mér finnst Jóhanna
hafa sýnt það að hún sé líklegastur
stjórnmálamanna til þess að vinna
málum félagshyggjunnar
brautargengi."
Straumurinn til Jóhönnu
Gerður Stein-
þórsdóttir fyrrver-
andi borgarfulltrúi
Framsóknar-
flokksins er gengin
til liðs við Jóhönnu.
„Þarna finnst mér
eitthvað vera að
gerast, ákveðin
uppstokkun í ÍS- Gerður
lenskri pólitík og mér finnst að eigi
að gefa þessari hreyfingu
tækifæri," segir Gerður. „Ég hef
fylgst með Jóhönnu í gegnum árin
og mér finnst dugnaður og
heiðarleiki hafa einkennt hennar
störf. Straumurinn liggur til
Jóhönnu.“
Mikilvægt skref
„Mér finnst
spennandi að fylgj-
ast með hvort þetta
verður breiðfylking
sem stefnir inn í
framtíðina," segir
Kristín Ólafsdóttir
fyrrverandi borg-
arfulltrúi Nýs
vettvangs „en ég er Kristín
ekki á leið í framboð". Kristín hefur
ekki tekið ákvörðun um hvort hún
gangi til liðs við Jóhönnu en segir:
„Ég held að þetta geti verið
mikilvægt skref í þá átt að stokka
upp flokkakerfið sem er löngu orðið
tímabært. Ég held að þarna muni
ná saman fólk sem á erindi i pólitík
og hefur reynslu."
Páll