Morgunblaðið - 30.11.1995, Page 24

24 FIMMTUDAGUR 30. NÓVEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Járn, viður, eir
MYNDLIST
Listasafn íslands
ÞRÍVÍDD
Guðmundur Benediktsson. Opið alla
daga nema mánudaga frá 12-18.
Til 10. desember. Aðgangur ókeypis.
SÉ LITIÐ til baka og á þróun
rýmislistar hér á landi kemur helzt
tvennt í ljós, hið fyrsta hve högg-
myndalistin var lengi einangruð og
stéttin fámenn, og svo hve mynd-
höggvurum fjölgar ört við stofnun
sérdeildar í skúlptúr við Myndlista-
og handíðaskóla íslands 1979 eða
’80, í skólastjóratíð Einars Hákon-
arsonar.
Framan af öldinni var einungis
um einn starfandi myndhöggvara að
ræða, sem var brautryðjandinn Einar
Jónsson, en á þriðja og fjórða ára-
tugnum komu þeir fram Ríkarður
Jónsson, Asmundur Sveinsson og
Siguijón Ólafsson, og má segja að
þeir hafi verið alltyfirgnæfandi
stærðir meðan þeir voru og hétu, að
ógleymdri Nínu Sæmundsson, sem
vann mestmegnis að list sinni í
Bandaríkjunum. Ymsir ágætir hæfi-
leikamenn voru starfandi i faginu,
t.d. Marteinn Guðmundsson og Guð-
mundur frá Miðdal, en það var svo
ekki fyrr en með Ragnari Kjartans-
syni, bræðrunum Guðmundi og Jóni
Benediktssyni og Jóni Gunnari Arna-
syni að markverðar stærðir sóttu á
vettvanginn.
Það má lengi velta því fyrir sér,
hvers vegna sérdeild við MHÍ var
ekki stofnuð löngu fyrr, og hví öll
viðleitni er skaraði rúmtak var
lengstum kennd í námskeiðaformi
og þeim stuttum. Fjöldi nemenda
skiptir hér engu máli, því hveiju þjóð-
félagi eru slíkir svo mikilvægir að
kennarastóll er réttlætanlegur utan
um einn framúrskarandi nemanda,
og mun frekar en 10 miðlunga.
Þótt Guðmundur Benediktsson
hafi starfað að höggmyndalist frá
miðbiki aldarinnar, var það ekki fyrr
en hann hóf að vinna í eirmyndir,
að athygli manna fór
að beinast að honum í
vaxandi mæli. Ekki svo
að hann hafi ekki gert
markverð verk áður,
heldur var sleginn nýr
og ferskur tónn með
þessum verkum, auk
þess sem þau voru
langtum fremri öllu því
sem hann hafði áður
gert og samstiga því
framsæknasta sem ver-
ið var að gera á vett-
vanginum hér á landi.
Með þeim var hann ein-
faldlega kominn upp að
hlið þeirra Ásmundar og
Sigutjóns, en naut
hvorki sömu hvatningar né meðbyrs
sem fyrirrennarar hans. Hefðu þess-
ar myndir þó tekið sig mjög vel út
í stækkuðu formi, því þær búa marg-
ar hveijar yfír þeim upphafna
„monumentala" krafti sem er kostur
allra mikilsverðra minnisvarða á op-
inberum vettvangi. Þá er meira af
listamanninum sjálfum í þeim en
nokkru því sem hann hefur tekið sér
fyrir hendur fyrr og síðar, og verkin
voru um leið „últra móderne" er þau
komu fram, eins og listamenn kom-
ast stundum að orði til áherzluauka.
Guðmundur hafði ekki til að bera
þá næstum lífsnauðsynlegu hæfíleika
hér á landi, að trana sér fram og
vaða yfir aðra, en hins vegar naut
hann handlagni sinnar og menntunar
sem smiður. Var nauðsynlegur mað-
ur í innviðum FÍM um árabil og sá
sem skilaði einna raunhæfustu starfi
,í sýningarnefnd. Má þess geta sér-
staklega hér, því þakkir liggja ekki
á lausu í þeim samtökum, einkum
má nefna hlut hans að Samnorrænu
sýningunni að Kjarvalsstöðum 1972,
en hún hefði aldrei gengið jafn
snurðulaust fyrir sig án hans aðstoð-
ar, sem var allstaðar ef á þurfti að
halda. Átti hann stóran hlut í að
sanna, að þetta var i raun ekki úrelt
sýningarform, heldur hafði verið illa
staðið að málum lengi vel, því sýning-
in gekk mun betur en í annan tíma
og hinir norrænu listamenn og gest-
ir sem furðu lostnir.
Má segja að Kjarvals-
staðir hafi verið eins
og aðaljámbrautar-
stöð á háannatím-
anum síðustu helgina.
Eru .mehn merkilega
fljótir til að gleyma
hér í stað þess að
heiðra viðkomandi og
minnast skal þess, að
hér var um hugsjóna-
eld að ræða o'g nær
alltaf ólaunað starf.
- Guðmundur var
ekki í sama mæli
menntaður mynd-
höggvari og fyrir-
rennarar hans, og því
þurfti hann lengri aðlögunartíma
til að koma að sjálfi sínu og þroska
hugsæið, sem er svo stór þáttur í
listinni. Þetta kom þó allt með
eirmyndunum og því sem fylgdi,
énda höfðu sumir á orði er þeir
báru nýjustu verk hans augum á
sýningunni, að hann, þessi sjötíu
og fimm ára maður, væri einna
yngstur myndhöggvara á landinu!
En hvað sem líður nýjustu verk-
unum, sem maður er enn varla búinn
að melta, er það skoðun mín að eir-
myndirnar muni halda nafni Guð-
mundar lengst á lofti og þá öðru
fremur fyrir hina dijúgu efniskennd
og mjúku lífrænu form, sem hafa
einhvern veginn svo ríkan samhljóm
með íslenzkri sögu og mennt.
íslenzkir myndhöggvarar hafa
hingað til ekki haft aðgang að verk-
stæði, þar sem sérmenntaðir fag-
menn aðstoða þá við útfærslu verka
í vandmeðförnum og/eða hættuleg-
um efnum, svo sem algengt er er-
lendis, frekar en t.d. grafíklistamenn,
og það stendur íslenzkri myndlist
mjög fyrír þrifum. Þannig hafa ís-
lenzkir myndlistarmenn og þá helzt
myndhöggvarar orðið að hætta við
ýmis efni og mikilvæga tilraunastarf-
semi, vegna þess að þau voru einfald-
lega of hættuleg, eða aðstaða var
ekki nægilega forsvarleg, þannig að
þeir lögðu heilsu sína að veði við
útfærslu verka sinna. Af þeim sökum
Guðmundur
Benediktsson
Ljósmynd/ Guðm. Pálsson
EIRMYND frá 1977, um 1983.
varð Guðmundur að hætta við eirinn,
aðþrengdur með vinnuaðstöðu og
afleita loftræstingu. Geta menn sjálf-
ir um dæmt við skoðun sýningarinn-
ar, hve mikill skaði það var íslenzkri
myndlist, og er þetta þó einungis
eitt dæmi af mörgum er skarar
vinnuaðstöðu og tómlæti.
Fram kemur í aðfararorðum, að
Guðmundur tilheyri kynslóð, sem
lendir á milli listamanna sem helguðu
sig abstraktlist undir frelsismerkjum
stríðsáranna og hinna sem ruddu
braut framúrstefnu sjöunda áratug-
arins.
Að mínu mati er hér um miskiln-
ing að ræða og fljótfæmislega sögu-
skoðun, sem hlutdrægir eru duglegir
að halda fram, því að September-
menn og Súmmarar eiga hér ekki
allan heiðurinn, heldur einnig mark-
tækur fjöldi listamanna utan samtak-
anna. En það hefur einfaldlega verið
vanrækt að halda þeim fram, eða
reynt að bera hlut þeirra fyrir borð,
en það er ekki hægt og er verk
metnaðarfullra, stórhuga og hlut-
lægra söguskýrenda að bæta hér úr.
Sýningin í Listasafninu er mikill
sigur fyrir Guðmund Benediktsson
og hann fær hér síðbúna viðurkenn-
ingu, og er mikilvægt að menn séu
hér með á nótunum. Naumast er þó
hægt að nefna þetta yfirlitssýningu,
því hér vantar svo margt og fullmik-
il áhersla lögð á að búa til heild-
stæða framkvæmd fyrir fagfólk,
frekar en að kryfja Iist og feril Guð-
mundar og veita mannlegri hlýju í
framkvæmdina. Sýningarskráin er
vel úr garði gerð, en fleiri þurfa að
skrifa í slík rit og þá er æskilegt að
auka myndafjöldann, sem mun gera
þau skilvirkari og eigulegri heimild
um listamennina.
Bragi Ásgeirsson
Verið velkomin
á gjafavöru- og
húsbúnaðarsýningu
um helgina.
Opið laugardag kl. 10-18
Sunnudag kl. 14-18
Mörkinni 3, sími 588 0640
Morgunblaðið/Ásdís
Islenska mafían
ÞESSA dagana er verið að æfa
hjá Leikfélagi Reykjavíkur nýtt
íslenskt leikrit eftir Kjartan Ragn-
arsson og Einar Kárason, sem
heitir íslenska mafían.
Þegar Ijósmyndari Morgun-
blaðsins kíkti yfir götuna var ver-
ið að flytja í hús hluta af leikmynd-
inni, sem eins og sjá má, eru göm-
ul og ónýt bílhræ. Það er Axel
Hallkell Jóhannesson sem hannar
leikmyndina. Ekki vildi hann láta
nokkuð uppi um hlutverk bílhlut-
anna enda algjört leyndarmál
fram að frumsýningu, sem verður
28. desember næstkomandi.
við hrukkurnar!
ÚTSOMJSTAÐIR: Akranes Apólek, Akurcyrar Apótek, Apótek Austurbæiar, Apótek Auslurlands, Arbæ|ar Apólck, Blöraluós Apótek, Borgar Apólek, Borgaraes Apótck, Brelöholts Apótek, Garöabæ|ar Apótek, Gratarvogs
Apótek, lláaleitis Apótek, llafnar Apólek Höfn, Hafnarf)arðar Apótck, Heba Sigfufirói, Holls Apótek, Hraunbergs Apótek, Húsavtkur Apótek, Hygea Reykiavfkur Apóteki, löunnar Apótek, Ingólfs Apótek, IsaflarBar Apótek,
Keflavíkijr Apótek, Kópavogs Apótek, Laugamesapótek, Ijísala Hólmavfkur, tyfsala Vöpnallaröar, l<yfsalan Stiiðvarnröi, Mosfells Apótek, Nesapótek Eskinröi, Ncsapótek Nrakaupstaö, Nes Apótek Seltjarnarn., Noröurbæjar
Apótek, Olafsvfkur Apólek, Sauðárkróks Apólek, Selfoss Apótek. Stykklsliólms Apólek, Veatmannaeyta Apótek. Vesturbæiar Apótek.
Melit )ios j Á augu: Eye Gontour Á andlit: Light Texture og ROC
Enrich Texture.
LACMARKS OFNÆMI
ENGIN ILMEFNI