Morgunblaðið - 17.12.1995, Blaðsíða 14

14 SUNNUDAGUR 17. DESEMBER 1995
_____________LISTIR
Metropolis
ÞÖGLA myndin Metropolis
eftir Fritz Lang verður sýnd
kl. 14:00 í dag í Háskólabíói
við undirleik lifandi tónlistar
með tveimur píanóum. „Tveir
þýskir tónlistarmenn, sérhæfð-
ir í undirleik við þöglar mynd-
ir koma til landsins sérstak-
lega vegna þessa viðburðar,
sem haldinn er í tilefni 100 ára
afmælis kvikmyndanna. Að-
gangur er ókeypis," segir í
frétt frá Kvikmyndasafni Is-
lands.
Þar segirjafnframt: „“Metro-
polis“ var gerð árið 1926 og
er ein af frægustu expressjón-
istamyndunum frá gullöld
þýskrar kvikmyndagerðar sem
stóð frá fyrri heimsstyijöld
fram á síðari hluta þriðja ára-
tugarins. Myndin gerist árið
2000 og er einskonar spásögn
af veröld tuttugustu og fyrstu
aldar. Hún gerist í sérkenni-
legu samfélagi ofurmenna og
þræla sem búa í skýjakljúfa-
borginni Metropolis. Borgar-
stjóri Metropolis, ríkur iðnjöf-
ur, gerir flókið samsæri með
geggjuðum vísindamanni um
að koma óeirðum af stað til
að beija niður yfirvofandi upp-
reisn þrælanna, sem búa við
illan kost í flóknu völund-
arhúsi neðanjarðar. Inn í átök-
in blandast mjög sérkennileg
ástarsaga milli sonar iðnjöf-
ursins og Maríu sem gætir
barna þrælanna. Hinn geggj-
aði vísindamaður býr til tví-
fara Maríu úr vélmenni sem
leiðir þrælana til uppreisnar.
Allt fer úr böndunum og það
eina sem getur bjargað Metro-
polis eru endanlegar sættir
milli „stéttanna" tveggja og
endurfundir sonarins og hinn-
ar réttu Maríu.“
Hugmyndir um
ofurmenni og þræla
Myndin er einhver dýrasta
kvikmynd sem var gerð á
þessu tímabili og tók tvö ár í
framleiðslu. Alls 37.633 leikar-
ar og statistar komu fram og
tvö milljón fet af filmu fóru í
tökur. „Lang vann hvert atriði
með kvikmyndatökumönnum
sínum af mikilli nákvæmni.
Hann notaði gífurlegan mann-
skap til að mynda „geometr-
ísk“ mynstur og tæknibrell-
urnar vekja undrun enn þann
dag í dag. Þarna var m.a.
fundin upp sérstök aðferð til
að stækka sviðsmyndina af
skýjakljúfunum úr líkönum
með notkun spegla og kallast
tæknibrellan Shuftan-aðferð-
in. Talið er að hugmyndina
að skýjaklúfunum megi rekja
til fyrstu áhrifa Lang af New
York, en þess má geta að hann
var arkitekt að mennt,“ segir
í kynningu.
„í „Metropolis“ koma fram
hugmyndir um ofurmenni og
þræla byggðar á heimspeki
Nietzche sem átti vaxandi fylgi
að fagna í Þýskalandi með til-
komu nasismans. Ætlun Langs
var þó ekki að ýta undir nasis-
mann, heldur reyndi hann að
sætta þessar hugmyndir í lok
myndarinnar. Þrátt fyrir góða
viðleitni Langs hreifst Hitler
svo af myndinni að hann bauð
honum stöðu forstöðumanns
allrar kvikmyndaframleiðslu
þriðja ríkisins. Lang þáði ekki
stöðuna og flúði til Bandaríkj-
anna þegar Hitler komst til
valda. Kona Langs, Thea Von
Harbou, handritshöfundur
„Metropolis“ gerðist hinsvegar
virkur nasisti og leiddi það til
skilnaðar þeirra hjóna.
Gottfried Huppertz sem
samdi tónlistina við „Metro-
polis“ tilheyrir horfinni kyn-
slóð tónskálda sem voru sér-
hæfð í að semja kvikmynda-
tónlist á fyrstu árum kvik-
myndanna. Tónlistin var ýmist
flutt af hljómsveitum eða leikin
á píanó og oft voru heimsfræg
tónskáld fengin til að semja
verk fyrir kvikmyndir. Hupp-
ertz samdi tónlistina við
„Metropolis“ af miklum list-
rænum metnaði og nýsköp-
unargleði. Var hún talin til
nýstárlegustu kvikmyndatón-
listai' síns tíma.
Þykir furðuverk
„Metropolis" var frumsýnd
10. janúar árið 1927 í UFA-
Pavillon í Berlín. Óhætt er að
segja að myndin er stórfeng-
legt listaverk og þykir eitt af
furðuverkum kvikmyndasög-
■unnar. Að viðburðinum standa
Germania og Gðthestofnun í
samvinnu við Kvikmyndasafn
íslands."
mBSSk
H.C. Andersen
á fjölunum
SÖNGLEIKIR um danska ævin-
týrahöfundinn H.C. Andersen eru
nú_á fjolunum á tveimur stöðum,
í Árósum og í Gladsaxe. Upp-
færslumar eru báðar nýjar af
nálinni og engin tengsl þar á milli.
Tónlistin skipar veglegan sess í
báðum sýningum en tónlistarmað-
urinn Sebastian á veg og vanda
að sýningunni í Gladsaxe.
Um 150 manns taka þátt í sýn-
ingunni í Árósum. Dregnar eru
upp myndir úr lífi rithöfundarins,
frá æskuárunum í fátækt í Óð-
insvéum, frá skólaárum í Slag-
else, niðurlægingu og velgengni í
Kaupmannahöfn og frá síðustu
dögunum, þar sem skáldið rifjar
upp ævi sína.
Margar skuggahliðar
„Þetta er saga um mann sem
átti sér margar skuggahliðar sem
við segjum á glettinn hátt frá.
Hætt er við því að niðurlæging
hans og hræðsla við kvenfólk sé
hláleg en við reynum að gera
þetta á þann hátt að við séum
ekki að gera lítið úr honum,“ seg-
ir Tommy Jervidal, sem samdi
tónlistina og söngtexta ásamt
konu sinni, Tove Lind.
MIKIL vinna hefur verið Iögð
í að gera leikarann Soren
Hauch-Fausboll sem líkastan
ævintýrahöfundinum.
MORGUNBLAÐIÐ
HÁTÍÐARHÖKULL fyrir Skálholtskirkju( t.h). Upphafsstafír allra
kaþólskra biskupa sem verið hafa í Skálholti eru útfærðir á bak-
hliðinni með höfðaletri, sem Sigrún telur íslenskasta munstur sem
þjóðin eigi, en á framhliðinni eru upphafsstafír allra lútersku bisk-
upanna með höfðaletri. Sigrún Jónsdóttir á sýningunni í Seattle
(t.v). í bakgrunni sést andipendium sem vígt verður ásamt hökli
og fleiri munum í Grafarvogskirkju á aðfangadagskvöld.
Sýning Sigrúnar Jónsdóttur í Seattle
Norsku konungs-
hjónin litu inn
SÝNING á listmunum Sigrúnar Jóns-
dóttur kirkjulistakonu stendur um
þessar mundir yfir í Nordic Heritage
Museum í Seattle. Meðal gesta sem
skoðað hafa sýninguna eru norsku
konungshjónin, sem nýverið voru á
ferð um Bandaríkin og var Sigrúnu
í kjölfarið boðið að sitja veislu þeim
til þeiðurs.
Á sýningunni, sem lýkur á gaml-
ársdag, getur meðal annars að líta
hökla sem Sigrún hefur unnið og eru
í eigu ýmissa kirkna á íslandi. Efni
þeirra er handofið úr frönsku silki,
tvinnaðri kanínuull og íslensku ein-
girni. Margir höklanna eru skreyttir
með íslenskum steinum sem falla inn
í mynstrið sem Sigrún hefur teiknað
og er í senn trúarlegt og þjóðlegt.
Auk þess sýnir Sigrún veggteppi og
annan vefnað, glerlist og fleira í
Seattle.
„Ég vandaði mjög til þessarar sýn-
ingar enda vildi ég sýna fólki sanna
íslenska list og að það sé hægt að
skapa list með nál og þræði,“ segir
Sigrún. „Það er í raun undarlegt að
nál og þráður skuli ekki njóta sömu
virðingar og pensill og málning."
Á Nordic Heritage Museum í Se-
attie er sérstök Islandsdeild og segir
Sigrún að þar kenni margra grasa
en engu að síður vanti sárlega fleiri
íslenska muni. Sigrún hefur verið
búsett í Svíþjóð undanfarinn aldar-
fjórðung en dvelst engu að síður
mikið á Islandi enda íslenskur ríkis-
borgari. „Ef mér bjóðast verkefni hér
heima, kem ég,“ segir listakonan.
Sigrún hefur farið víða til að
kynna sér kirkjulist en hún kveðst
vera afar trúuð. „Öll listsköpun
byggist á tilfinningu," segir lista-
konan sem á listaverk í kirkjum víða
um heim, svo sem í Svíþjóð, Banda-
ríkjunum, Þýskalandi, Hollandi, ítal-
íu og Danmörku, auk íslands.
Hefur Sigrún fengið nokkrar pant-
anir í tengslum við sýninguna og
hefur henni meðal annars verið boðið
í fyrsta sinn að gera tillögur um
skreytingar í kirkjum í Noregi og ísra-
el. Stærsta verkefni hennar á kom-
andi ári verður hins vegar að vefa
altaristöflu fyrir danska kirkju í Se-
attle.
Nýjar bækur
Harmónikuljóð
Goggi og
HARMÓNIKU-
LJÓÐ frá blýósen
heitir ný ljóðabók
eftir Sigurlaug El- 1 j g
íasson. Bókin sjœé* t
r - í skiptist í ljóra i
1 —- M kafla þar sem at- 'í
vikum er fylgt í
eitt ár, frá hausti
Sigurlaugur fram á næsta
Elíasson haUSt.
Þetta er fimmta Ijóðabók höfund-
ar, næsta bók á undan, Jaspís kom
út árið 1990.
Bókin er saumuð kilja, 64 síður.
Prentuð í Sást hf. Norðan niður gef-
ur út. Verð 1.680 kr.
Gallagripir
Andrésar
ÚT er komin bókin
Gallagripir, ný
unglingabók eftir
Andrés Indriðason.
„í bókinni Galla-
gripir segir frá
Asa, sem stendur
uppi atvinnulaus
eftir að hafa orðið
fyrir óhappi á
fýrsta klukkutím-
anum fyrsta daginni í sumarvinn-
unni. Og hvernig í ósköpunum á
hann að útskýra svona klaufaskap
fyrir stelpunni sem hann er hrifínn
af?“
Útgefandi er Iðunn. Gallagripir er
140 blaðsíður, prentuð í Prentbæ hf.
Jakob Jóhannsson gerði kápu. Verð
bókarinnar er kr. 1.780.
ÚT er komin bókin
Goggi og Gijóni
vel í sveit 'settir
eftir Gunnar
Híjlgason. Bókin
fjallar um sömu
söguhetjur og fyrri
bók höfundar,
Goggi og Gijóni,
og segir í gaman-
Helgason sömum stíl frá
sveitadvöl þeirra félaga. „Þeir taka
sér margt óvænt fyrir hendur og
óhætt er að segja að þeir verði reynsl-
unni ríkari,“ segir í kynningu.
Gunnar Helgason er leikari og
annar umsjónarmanna Stundarinnar
okkar í Sjónvarpinu.
Mál og menning gefur bókina út
en hún er prentuð í Prentsmiðjunni
Odda hf. og kostar 1.380 krónur.
Grafít hf. gerði kápu.
Sniglapóstur
ÚT er komin ljóða-
bókin Sniglapóstur
eftir Birgi Svan
Símonarson. Þetta
er tólfta Ijóðabók
Birgis og hefur hún
að geyma 28 ljóð.
Viðfangseftiin eru
fjölbreytt.. í bókinni
eru ástarljóð, þjóð-
.félagsgagmýni og
ljóð um náttúru Islands.
Bókin er gefin út í fáum eintökum
og fer ekki í almenna dreifíngu. Hún
mun hins vegar fást í stærstu bóka-
verslunum á höfuðborgarsvæðinu og
beint frá höfundi.
Birgir Svan
Símonarson