Morgunblaðið - 17.12.1995, Blaðsíða 29

28 SUNNUDAGUR 17. DESEMBER 1995
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
VIÐLEITNI STJÓRNVALDA
til þess að koma böndum á
kostnað við heilbrigðisþjónustuna
hefur kostað mikil átök í allmörg
undanfarin ár. Þetta er ekkert sér-
íslenzkt fyrirbæri. Alls staðar á
Vesturlöndum er það sama að ger-
ast. Kostnaður eykst gífurlega
vegna nýrrar tækni og nýrra lyfja.
Menn leita margra leiða til að
halda þessum kostnaðarauka í
skefjum.
Borgarspítali og Landakots-
spítali hafa verið sameinaðir og
unnið hefur verið að margvíslegri
hagræðingu innan spítalanna. Sér-
stakt átak hefur verið gert í að
draga úr lyfjakostnaði og margvís-
leg þjónustugjöld hafa verið hækk-
uð. Ef ekkert af þessu hefði komið
til væri vandinn óviðráðanlegur í
dag.
En nú er ástæða til að spyrja,
hvort ekki sé komið á endapunkt
í þeim aðferðum, sem beitt hefur
verið til þessa. Síðustu daga hafa
farið fram töluverðar umræður um
rekstrarvanda ríkisspítala. Halla-
rekstur er mikill. Fjármálaráð-
herra segir, að stjórnendur Rík-
isspítala hafi ekki staðið við gerða
samninga. Stjórnendur spítalans
segjast hafa verið knúðir til að
skrifa undir samninga, sem þeir
hafí í raun og veru lítið vitað um.
Fyrrverandi heilbrigðisráðherra
mótmælir þeirri sögutúlkun.
Þolinmæði starfsfólks spítal-
anna er greinilega brostin. í sam-
tali við Morgunblaðið í gær sagði
Jónas Magnússon, yfirlæknir á
skurðdeild spítalans, að allt bendi
til þess, að á næsta ári fækki
skurðaðgerðum um 600 en í dag
bíði 1266 sjúklingar eftir aðgerð.
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Biðlistar muni því lengjast veru-
lega. Jónas Magnússon segir: „Eg
óska eftir, að allt fólk í landinu
hugleiði hvernig það vill hafa
þetta. Vill fólk hafa þessa biðlista
svona langa og að þeir haldi áfram
að lengjast? . . . Sjúklingar eru
sífellt að hringja í okkur og spyija
hvenær þeir komist að og við eig-
um erfitt með að gefa skýr
svör . . . Við verðum líka að hafa
í huga að það er dýrt fyrir okkur
að vera með langa biðlista. Sjúk-
lingar bíða oft óvinnufærir. Þeir
þurfa dýr lyf og þeir geta veikst
meðan þeir bíða. Við þurfum oft
að gera aðgerðir á biðlistasjúkling-
um á kvöldin, á nóttunni eða um
helgar vegna þess, að þeir veikjast
skyndilega. Það gefur augaleið,
að þetta er ekki hagkvæmt."
Andrúmi á Landspítalanum við
þessar aðstæður lýsir Jónas Magn-
ússon með þessum orðum:„Þess
er stöðugt krafizt að hagrætt sé
meira og skorið niður. Það er farið
að bera á uppsögnum. Störfum á
spítalanum hefur fækkað um 40 á
þessu ári. Þetta hefur eðlilega
slæm áhrif á starfsandann. Fólk
er hrætt um stöðu sína auk þess
sem það liggur undir árásum fjár-
málaráðuneytisins um óábyrga
stjórn og að við virðum ekki fjár-
lög. Þetta hefur niðurbijótandi
áhrif á fólk, sem er að reyna að
gera vel í sínum störfum og er líka
að leggja sig fram um að spara.“
Ásgeir Haraldsson, yfiríæknir á
Barnaspítala Hringsins lýsir
ástandinu þar með þessum orðum:
„Barnaspítali Hringsins býr við
mjög kröpp kjör og sú aðstaða, sem
við veitum veikum börnum og að-
standendum þeirra er engan veg-
inn viðunandi. Við höfum orðið að
loka mörgum deildum í langan
tíma á þessu ári . . . Það er búið
að þrengja svo að rekstri Barnasp-
ítala Hringsins að það er ekki
hægt að skera meira niður í rekstri
án þess að taka ákvörðun um að
hætta einhverri ákveðinni þjón-
ustu.“
Lárus Helgason, yfirlæknir á
geðdeild Landspítalans hefur lýst
ástandinu þar sem martröð. Þórar-
inn Sveinsson, yfirlæknir á
krabbameinslækningadeild segir,
að hættan sé sú að sparnaður á
deildinni leiði til þess að kostnaður
við meðferð sjúklinga verði meiri
annars staðar.
Af meiru er að taka en það er
nánast augljóst, að það verður
ekki lengra komizt í niðurskurði
kostnaðar á Ríkisspítölum með
hefðbundnum hætti. Fyrir nokkr-
um árum lýsti erlent ráðgjafafyrir-
tæki þeirri skoðun, að svo lítil þjóð,
sem við íslendingar hefðum ekki
efni á því að reka nema einn há-
tæknispítala. Er nú að koma í ljós,
að þetta hafi verið rétt mat? Er
eitthvert vit í eða þörf á að feka
hér tvo hátæknispítala? Þetta er
spurning, sem tímabært er að ræða
af fullri alvöru. Þá hafa komið
fram áleitnar spurningar um það,
hvort kostnaður við rekstur
sjúkrahúsa á landsbyggðinni sé
alltof mikill. Hvoru tveggja þetta
er ástæða til að ræða af fullri ein-
urð.
Jafnframt er óhjákvæmilegt að
ræða í meiri alvöru en gert hefur
verið, hvort hægt sé að byggja upp
einkarekinn valkost við hið opin-
bera heilbrigðiskerfi. Smátt og
smátt eru að verða tii einstöku
læknamiðstöðvar, þar sem hægt
er að vinna ákveðin verk fyrir heil-
brigðisþjónustuna. Er ekki ástæða
til að kanna möguleika á útboðum
á læknisverkum f ríkara mæli en
gert hefur verið til þessa?
Jafnhliða einkareknum valkosti
í heilbrigðiskerfinu sýnist ástæða
til að kanna möguleika á því, að
fólk geti keypt sér tryggingar, sem
greiði kostnað af læknisþjónustu,
ef á henni þarf að halda.
Það er ekki endalaust hægt að
gera kröfu um það að starfsfólk
spítalanna skeri niður. En það er
heldur ekki hægt að horfa á kostn-
að við heilbrigðisþjónustuna vaxa
okkur yfir höfuð á örfáum árum.
Þess vegna verður að leita nýrra
leiða og ræða í alvöru kosti, sem
menn hingað til hafa talið fráleita
en eru það kannski ekki eins og
nú horfir.
SJÚKRAHÚS OG
SPARNAÐUR
HELGI
spjall
qe í
*/0»bertsson sagði mér
að dag einn undir lok styij-
aldarinnar hafí verið farið
inní íbúð Kambans-hjón-
anna þarsem þau bjuggu í
Bertoli-pensjónati við Upp-
sala-götu í Kaupmannahöfn, ásamt Sibil dóttur sinni;
rótað í öllu, skrifborð skáldsins brotið upp. Augsýni-
lega í leit að einhveijum sönnunum fyrir því að skáld-
ið ætti samstarf við nazista. En dönsku andspymu-
mennimir fundu ekkert bitastætt. Og skáldið saknaði
einskis.
Kamban vann að því síðustu mánuðina sem hann
lifði að snara hinu fræga kvæði Oscars Wilde, The
Ballad of Reading Gaol á íslenzku. Hann sagðist vilja
dunda við eitthvað sem hann hefði gaman af fyrst
hann hafði ekki aðstöðu til að gera neitt að gagni ein-
sog hann komst að orði. Hann skrifaði hvert erindi
fyrir sig á lítið spjald og las fyrir vini sína þegar þeir
komu í heimsókn og gátu þeir þannig fylgzt með hvern-
ig verkinu miðaði. Að Kamban dauðum fundust ekki
þýðingar þessa fræga kvæðis og munu þær nú glatað-
ar. En Kristján Albertsson lærði þýðinguna á þekkt-
asta erindinu utanbókar, og kenndi mér svo:
Hver banar þeim sem bezt hann ann,
því beri enginn mót.
Eins vopn er napurt augnaráð,
en annars fögur hót.
Að vopni heigull kýs sér koss,
en kempan tekur spjót.
Mótsagnimar í verkum Guðmundar Kambans eru í
ætt við þær þverstæður sem við þekkjum úr lífi okkar
og umhverfi.
Q Q FRÆG ER VÍSA Bjöms Ásbrandssonar Breið-
•J í/ *víkings í Eyrbyggja sögu um ástir þeirra Þuríð-
ar á Fróðá. Slíkur skáldskapur berst víða. Tímaiaus
og minnisstæður og kviknar einsog mý í logni. Púpa
hans er tungan. En hann er ekki bundinn við hana,
heldur tekur hann hamskiptum. Þannig leitar gömul
sígild hugsun að nýjum búningi á ferð sinni frá einni
hugmynd til annarrar.
Bandaríska ljóðskáldið Robert Bly minntist á vísu
Bjöms Ásbrandssonar í mikilvægum og þekktum fyrir-
lestri sem hann hélt fyrir nokkram árum vestan hafs
og hafði þá snarað hugsun skáldsins yfír á enska
tungu.
Þannig vitjar mikilsverður en lágvær skáldskapur
nýs umhverfís þarsem hans er beðið með eftirvænt-
ingu.
Hvaðsem líður ummælum Winslows í Marmara um
að það ætti að refsa hveiju því skáldi sem yrkir nýtt
kvæði um næturgalann og fólki sem vill bæta aðra,
þá fylgir næturgalinn okkur enn og löngunin til um-
bóta er stundum forsenda mikilsverðra tíðinda, þótt
ekki hafí það unnizt sem ætlað var. Og vinaleg þögn
tunglsins er í för með okkur, hvaðsem öðru líður.
Einstæður boðskapur um afnám refsingar ætti frem-
ur að vera ætlaður guðum en mönnum af holdi og
blóði. Hann er svo nátengdur dýrmætasta fyrirheiti
Krists um byltingu í hjarta mannsins að við hefðum
þess vegna vel getað reist Robert Belford styttuna
miklu. En á því verður samt bið í ógnlegum heimi sem
helzt er með hugann við hryðjuverk og manndráp. Þau
era með þeim hætti að höfundur Eyrbyggju hefði ekki
talið ástandið á nokkum hátt stinga í stúf við öld sína
og umhverfí. En hvergi hef ég séð fyrrnefndri byltingu
lýst af jafn áhrifaríkri innlifun og í Vesalingum Hu-
gos, þegar byskupinn umbreytir hjarta Jeans Valjeans
í gósenland kærleikans og afstaða þjófsins til umhverf-
isins breytist í einu vetvangi. Slík bylting losar ekki
um neina forherðingu í Marmara. Þar leikur sérhver
sitt hlutverk til enda, án byltingar. Þó er gefíð í skyn
að Belford hafi tumazt. En byltingin étur hann einsog
önnur böm sín, því að umhverfið er ekki undir hana
búið.
Við lifum ekki í þjóðfélagi hjartans, ekki enn.
MORGUNBLAÐIÐ
1-
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 17. DESEMBER 1995 29
MÁNUDAGINN, 18.
desember, verður
Sigurður Bjarnason
frá Vigur, fyrrum
alþingismaður,
sendiherra og rit-
stjóri Morgunblaðs-
ins áttræður. Þótt
aldarfjórðungur sé
liðinn frá því að Sigurður frá Vigur lét
af störfum á Morgunblaðinu hefur hann
alltaf haldið sterkum tengslum við sitt
gamla blað og ósjaldan látið orð falla um,
að af þeim þremur vinnustöðum, þar sem
hann hefur komið við sögu, þ.e. á Alþingi,
í utanríkisþjónustu og á Morgunblaðinu,
þyki honum einna vænzt um hinn síðast-
nefnda.
Sigurður Bjarnason var einn af þeim
komungu og baráttuglöðu æskumönnum,
sem kvöddu sér hljóðs á upphafsárum ís-
lenzka lýðveldisins. Hann var kjörinn á
þing árið 1941, aðeins 26 ára gamall og
sat því stofnfund Alþingis á Þingvöllum
17. júní árið 1944. Næstu áratugi, allt
fram til ársins 1970, tók Sigurður Bjarna-
son virkan þátt í stjórnmálabaráttunni,
bæði á Alþingi og á síðum Morgunblaðs-
ins. Hann kom einnig ungur til starfa á
blaðinu og skrifaði þá fyrst og fremst um
stjórnmál, bæði forystugreinar og annað
efni, sem tengdist stjómmálabaráttunni. Á
þeim áram vora náin tengsl milli Sjálfstæð-
isflokksins og Morgunblaðsins og návígið
í orrahríð stjórnmálanna mikið, ekki sízt
þegar menn störfuðu á báðum vígstöðvum
eins og Sigurður frá Vigur gerði.
í afmælisgrein, sem Matthías Johannes-
sen, ritstjóri Morgunblaðsins, skrifaði um
Sigurð Bjarnason sjötugan lýsti hann
störfum Sigurðar á Morgunblaðinu m.a. á
þennan veg: „Sigurður Bjamason haslaði
sér ungur völl á Morgunblaðinu. Hann var
vinur Valtýs og frændi . . . Þegar við
Eykon voram ungir ritstjórar og galsinn
hvað mestur, minnti hann okkur stundum
á, að hann væri gamall og vitur Lappi.
Þá brostum við fóstbræður og sýndum
honum þá virðingu og nærgætni, sem
hann átti skilið eftir langt og mikið starf.
Hann sýndi okkur einnig þann góðhug og
vinarþel, sem honum er eiginlegt og er
arfur að vestan. Samstarf okkar var gott
og farsælt . . . Ritstjórar hafa ekki skipt
með sér verkum en stjórna öllu senn. Þann-
ig var það einnig meðan Sigurður Bjama-
son var einn af ritstjóram Morgunblaðs-
ins. Þá tókum við sameiginlegar ákvarðan-
ir um alla hluti. Aldrei reynt að knýja fram
vilja eins á annars kostnað. Á blaðinu rík-
ir jafnrétti og tillitssemi. Það er arfur frá
fyrri tíð. Þó að Sigurður hafi haft meiri
áhuga á stjómmálum en öðrum þáttum
þjóðmála leitaði hann ekki síður til sam-
starfsmanna sinna um þau en þeir til
hans.“
Á ritstjóraárum sínum fylgdist Sigurður
Bjamason vel með ungu fólki, sem ýmist
lagði leið sína á ritstjórnarskrifstofur
blaðsins eða kom þar til starfa. Einum
ungum Sjálfstæðismanni þeirra tíma er
minnisstætt, að heimsóknir á ritstjórnina
leiddu stundum til þess, að Sigurður frá
Vigur kyrrsetti hann og félaga hans við
ritvél og óskaði eftir því, að þeir skrifuðu
Staksteina í blaðið næsta dag og mundu
fá 500 krónur fyrir! Það var gert.
Ungir samstarfsmenn Sigurðar á þess-
um áram kynntust því, að hann hafði
sterkari dómgreind og raunsærra mat á
stjómmálaatburðum líðandi stundar en
flestir aðrir. Þegar saman fór starf á Al-
þingi, náið samband við kjósendur á Vest-
fjörðum og ritstjórastarf á Morgunblaðinu
fór ekki hjá þvi að Sigurður frá Vigur
hafði mikið jarðsamband, sem kom sér vel
fyrir samstarfsmenn hans. Löngu eftir að
Sigurður Bjarnason var hættur afskiptum
af stjómmálum og hafði tekið við sendi-
herraembættum, fyrst í Kaupmannahöfn
og síðar í London, hélt hann miklu og
nánu sambandi við gamla kjósendur sína
á Vestfjörðum, enda era rætur hans þar
svo sterkar, að þar hefur hann alltaf átt
heima, þótt starfsvettvangur og heimili
„Auðvitað
gerir þú
þetta,
drengur“
REVKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 16. desember
hafi verið víða annars staðar.
Þegar Sigurður Bjarnason varð sendi-
herra í Kaupmannahöfn á árinu 1970 var
það eðlilegt framhald af miklum störfum
hans á vettvangi Norðurlandaráðs um
langt árabil. Fáir Islendingar höfðu á þeim
tíma jafn mikla þekkingu á samstarfí
Norðurlandaþjóðanna og hann enda komu
náin tengsl við helztu forystumenn í stjórn-
málum á öðrum Norðurlöndum sér vel
þegar hann hafði tekið við sendiráðinu í
Kaupmannahöfn og þar átti hann farsælan
starfsferil. Síðar varð hann sendiherra í
London og fyrsti sendiherra íslands hjá
Kínverska alþýðulýðveldinu, en þar hefur
nú verið opnað sendiráð eins og kunnugt
er.
Þessi áttræði vestfírzki höfðingi og eld-
hugi hefur heimsótt sinn gamla vinnustað
á hveiju ári frá. því hann lét af ritstjóra-
starfi og tók við sendiherraembætti árið
1970 og hans er von á næstu dögum. Hér
nýtur hann virðingar og væntumþykju.
Yfírsýn og lífsreynsla þeirra, sem lifað
hafa langa ævi, verður aldrei ofmetin.
Samstarfsmenn Sigurður Bjarnasonar á
Morgunblaðinu senda honum og fjölskyldu
hans hugheilar hamingjuóskir á áttræðis-
afmælinu.
UNDIR LOK
sjötta áratugarins
var bjartsýni og eft-
irvænting í loftinu,
þótt ástandið í ís-
lenzkum þjóðmál-
um væri ömurlegt.
Hafta- og skömmt-
unarkerfið var að syngja sitt síðasta. Gjald-
eyrir var vart fáanlegur í bönkum, svo að
við lá, að stúdentar, sem útskrifuðust frá
Menntaskólanum í Reykjavík vorið 1958,
fengju ekki gjaldeyrisyfírfærslu fyrir efni
í stúdentshúfur! Samt fann ný kynslóð,
að eitthvað var að gerast, breytingar vora
í vændum.
Miklar vonir vora bundnar við Sjálfstæð-
isflokkinn á þessum áram. Vinstri stjórnin
var að hrökklast frá. Nýtt og ungt fólk
var að koma fram á sjónarsviðið á fram-
boðslistum Sjálfstæðisflokksins. Framboð
Ragnhildar Helgadóttur á lista Sjálfstæðis-
flokksins í Reykjavík í kosningunum 1956
hafði fangað hugi ungra manna og vorið
1959 birtist Pétur Sigurðsson, ungur tog-
arasjómaður og þá orðinn sjómaður á
kaupskipi, í einu af efstu sætunum á fram-
boðslista flokksins í höfuðborginni. Þetta
vora breytingar, sem eftir var tekið og
áttu mikinn þátt í að efla gengi flokksins
í tvennum kosningum á því ári, sem urðu
undanfari Viðreisnartímabilsins, gullaldar-
skeiðs lýðveldisins.
Nú hefur Ásgeir Jakobsson skrifað bók
um Pétur sjómann. Það er við hæfí. Ás-
geir Jakobsson hefur skrifað stórmerkar
bækur um mestu stólpana í íslenzkum sjáv-
arútvegi á þessari öld. Þar má nefna bæk-
ur hans um Einar Guðfinnsson, Tryggva
Ófeigsson, Aðalstein Jónsson á Eskifírði,
Einar Þorgilsson, Pétur J. Thorsteinsson
og Óskar Halldórsson, svo að nokkrir séu
nefndir. Pétur Sigurðsson starfaði að
mestu leyti á öðram vettvangi en þessir
menn, en hann hefur með sínum hætti
markað djúp spor í sögu íslenzkra sjó-
manna.
í bók Ásgeirs Jakobssonar um Pétur
sjómann er því lýst, hvernig hið óvænta
framboð hans vorið 1959 bar að. Þar segir:
„Árið 1959 var farið af krafti að vinna
að kjördæmabreytingunni og afla henni
fylgis og henni fylgdu samkvæmt stjórnar-
skránni tvennar alþingiskosningar. Það var
vitað, að Sjálfstæðisflokkurinn myndi fá
fleiri alþingismenn um haustið en í fyrri
kosningunum um vorið. Ég var orðinn
afleysingastýrimaður á Gullfossi, þegar
þetta var, og þá lokið hinni löngu, sam-
felldu útivist.
Birgir Kjaran hafði þá tal af mér til að
ráðgast við mig um mann eða menn til
framboðs úr launþegastéttunum. Sjálf-
stæðismenn töldu þá orðið flokknum nauð-
synlegt að hafa mann úr þessum stéttum
í öruggu sæti. Ásgeir Sigurðsson, skip-

AUSTFIRZK SKAMMDEGISSÓL
stjórinn þekkti, hafði verið varaþingmaður
flokksins í Reykjavík, en hann gerðist nú
gamlaður, auk þess, sem hapn gat tæpast
kallazt ímynd launþegans. Ég sagði Birgi
álit mitt á þeim kandidötum, sem hann
nefndi við mig og hrósaði þeim líklega
gott betur en þeir áttu skilið. Svo verður
það, að ég fer sem þriðji stýrimaður í
næstu ferð Gullfoss. Hannes Þ. Hafstein
var þá annar stýrimaður og var ég í brúnni
að leysa Hannes af í kvöldmat, þegar loft-
skeytamaðurinn, Teddi vinur minn, góður
Krati, kemur framí brú, íbygginn mjög á
svip og réttir mér skeyti. Ég reif upp skeyt-
ið, sem reyndist vera frá þáverandi fram-
kvæmdastjóra fulltrúaráðsins, Baldvini
Tryggvasyni, og hljóðaði eitthvað á þessa
leið: Vilt þú taka að þér sjöunda sæti á
lista Sjálfstæðisflokksins við næstu alþing-
iskosningar? Ég fór að hlæja og rétti Hann-
esi skeytið. Við voram að sigla norður
Sundin og ég hafði allan hugann við út-
kikkið. Þá tekur Hannes þéttingsfast í
öxlina á mér og segir: Auðvitað gerir þú
þetta , drengur, auðvitað gerirðu þetta.“
Það er sjálfsagt erfítt fyrir þá, sem
þekkja einungis Sjálfstæðisflokk og stjórn-
málabaráttu síðari tíma að skilja þá gífur-
legu þýðingu, sem framboð Péturs Sig-
urðssonar hafði, svo og starf hans og nokk-
urra annarra ungra baráttumanna Sjálf-
stæðisflokksins á vettvangi verkalýðs-
hreyfingarinnar á þessum áram. Kommún-
istar höfðu haft tögl og hagldir í verkalýðs-
hreyfingunni árum saman og beittu henni
miskunnarlaust gegn þeim ríkisstjómum,
sem þeir vora andvígir.
Sjálfstæðismenn hófu gagnsókn innan
verkalýðsfélaganna sjálfra en til þess
þurftu þeir trúverðuga forystumenn. Pétur
Sigurðsson var fremstur þeirra. Nokkra
áður en Pétur fór í framboð til þings hafði
fyrsta vígi kommúnista fallið. Það var Iðja,
félag verksmiðjufólks í Reykjavík og for-
maður Iðju var kjörinn Guðjón Sigurðsson,
bróðir Péturs. Þeir bræður skipuðu, ásamt
Guðmundi H. Garðarssyni og Sverri Her-
mannssyni, nýja forystusveit Sjálfstæðis-
manna í verkalýðshreyfingunni en síðar
komu fleiri til sögunnar.
í allmörg ár vora hörð átök í flestum
helztu verkalýðsfélögunum, alla vega í
Reykjavík. Þeir fjórmenningarnir vora á
oddinum en að baki þeim stóðu, í skipu-
lagsvinnu, Birgir Kjaran, Baldvin
Tryggvason og Gunnar Helgason. Þeir
áttu náið samstarf við Alþýðuflokksmenn
í verkalýðsfélögunum. Árangurinn af þess-
ari baráttu var sá, að það tókst að skapa
ákveðið jafnvægi í verkalýðsfélögunum,
þannig að ekki var lengur hægt að beita
þeim jafn harkalega gegn stjórnvöldum
og gert hafði verið í allmörg ár. Ásgeir
Jakobsson rekur þessa sögu ítarlega í bók
sinni um Pétur sjómann.
Mikilvægi Péturs Sigurðssonar fyrir
Sjálfstæðisflokkinn og baráttu hans á
þessum árum var ekki einungis fólgið í
því hlutverki, sem hann gegndi í átökum
innan verkalýðshreyfingarinnar. Þeir sem
fylgdust með þingflokksfundum Sjálfstæð-
isflokksins á Viðreisnarárunum urðu þess
glöggt varir, að Pétur sjómaður kom með
allt annað sjónarhorn inn í umræður í þing-
flokknum. Hann kom með annan tón. Þeg-
ar flestir þingmenn flokksins lýstu viðhorf-
um atvinnurekenda eða bændastéttar sá
hann til þess að sjónarmið hins almenna
launamanns og sjómanna komust rækilega
til skila. Hann skapaði mótvægi, hina
nauðsynlegu breidd, nánast einn og
óstuddur a.m.k. innan þingflokksins, í
stærsta stjórnmálaflokki þjóðarinnar. Það
er ekki auðvelt að vera einn á báti. En
Pétur sjómaður hafði kraft og kjark til
þess. Enginn einn maður á jafnmikinn
þátt í því og Pétur Sigurðsson að skapa
Sjálfstæðisflokknum þá stöðu meðal sjó-
manna, sem hann hefur enn í dag.
Hrafnista
EN KANNSKI
stendur Hrafnista
upp úr, þegar horft
er yfír starfsferil
Péturs Sigurðssonar með lestri bókar Ás-
geirs Jakobssonar. í bókinni kemur fram,
að hugmyndasmiðurinn að happdrætti
DAS var Áuðunn Hermannsson frá Svart-
hamri við Djúp. Ólafur Thors mælti fyrir
lagafrumvarpi um happdrættið og er ræða
hans fyrir frumvarpinu minnisstæð þeim,
sem á hlýddu vegna þeirrar virðingar og
hlýju sem þar koma fram í garð sjómanna.
Ásgeir Jakobsson segir: „Þegar lóð
Hrafnistu í Reykjavík þótti fullbyggð - og
í þann tíma máttu menn ekki hugsa til
þess að skerða útsýni og umhverfi heimilis-
ins, a.m.k. ekki með háhýsum - var farið
að hyggja að heimilisbyggingu í Hafnar-
firði og Pétur þar í forystu. Það var göm-
ul hugmynd frá því fyrst var rætt um stað-
setningu Hrafnistu að til álita kæmi að
reisa dvalarheimili á Hvaleyrarholti. Ekki
var lengur um þann stað að ræða í Hafnar-
firði en Hafnfirðingar (og Garðbæingar)
áttu annan stað ákjósanlegan, þar sem sá
yfír innsiglinguna og út á Flóann og víð
útsýn var til fjalla. Fyrsta skóflustungan
að Hrafnistu í Hafnarfirði var tekin sumar-
ið 1974 en byggingaframkvæmdir hófust
ekki fyrr en í september 1975 og var bygg-
ingin vígð á Sjómannadaginn 1977, en
heimilið ekki opnað til vistunar fyrr en um
haustið . . .
. . . Pétur einbeitti sér að uppbygging-
unni í Hafnarfirði og svo segja menn, sem
til þekkja, að Hrafnista í Hafnarfirði megi
kallast hans kraftaverk, innan um ýmis
hans átakaverk. En honum varð margt
andstætt í því verki.“ En Hrafnista í Hafn-
arfírði reis og þar dvelur Pétur Sigurðsson
nú sjálfur að degi til.
Það var löngu tímabært að skrifuð yrði
bók um Pétur sjómann. Fyrir þá, sem á
annað borð hafa áhuga á málefnum Sjálf-
stæðisflokksins, verkalýðsbaráttunni,
hagsmunabaráttu sjómanna og sögu tog-
arasjómannsins, sem hófst til vegs og
áhrifa í íslenzkum stjórnmálum er bókin
um Pétur sjómann verðmæt lesning.
Það menningarlega afrek, sem Ásgeir
Jakobsson hefur unnið með því að halda
til haga sögu mannanna, sem sóttu sjóinn,
verður seint ofmetið. í liðlega tuttugu bók-
um hans er að fínna lýsingar á lífí og örlög-
um fátæks fólks við sjávarsíðuna, sem
vinnur stórvirki í uppbyggingu atvinnulífs,
atvinnuháttum fyrri tíma og baráttu smá-
þjóðar sem er að rísa úr fátækt og verða
bjargálna. Nýjar kynslóðir íslendinga eiga
auðvelt með að skynja og skilja rætur sín-
ar með lestri þessara bóka.
Morgunblaðið/RAX
„Það menningar-
lega afrek, sem
Asgeir Jakobsson
hefur unnið með
því að halda til
haga sögu mann-
anna, sem sóttu
sjóinn, verður __
seint ofmetið. í
liðlega tuttugu
bókum hans er að
finna lýsingar á
lífi og örlögum
fátæks fólks við
sjávarsíðuna, sem
vinnur stórvirki í
uppbyggingu at-
vinnulífs, atvinnu-
háttum fyrri tíma
og baráttu smá-
þjóðar sem er að
rísa úr fátækt og
verða bjargálna.
Nýjar kynslóðir
íslendinga eiga
auðvelt með að
skynja og skilja
rætur sínar með
lestri þessara
bóka.“
i