Morgunblaðið - 06.06.1996, Blaðsíða 30

30 FIMMTUDAGUK' 6. JÚNÍ1996
Þótti harð-
fiskur hræði-
lega vondur
Sýningar á einleik Völu Þórsdóttur, Eða
þannig, hefjast á ný í Kaffíleikhúsinu á
laugardag en þær hafa legið niðri um skeið
vegna fundar leikkonunnar við Dario Fo —
fýrst í Mílanó en síðan í Kaupmannahöfn.
I samtali við Orra Pál Ormarsson segir
hún frá kynnum sínum af þessum virta leik-
húsfrömuði sem hún lýsir sem öfgamanni.
ÞEGAR Kaffíleikhúsið í Hlaðvarpan-
um hleypti einleikjaröð sinni af
stokkunum í vetur reið ung leikkona,
Vala Þórsdóttir, á vaðið. Fer hún
jafnframt með eina hlutverkið í leikn-
um sem fjallar um fráskilda konu
sem lætur sér ekki allt fyrir bijósti
brenna. Eftir einungis þijár sýningar
fyrir fullu húsi varð Vala hins vegar
frá að hverfa, þar sem hún átti
stefnumót við hinn kunna leikhús-
mann Dario Fo á Ítalíu.
Þessi annálaði meistari commedia
dell’arte hefur löngum verið í miklum
metum hjá leikkonunni. Tileinkaði
hún honum meðal annars einleiks-
verk sem hún samdi þegar hún var
í leiklistarnámi í Englandi. Byggði
það á leiklist Fos, stjómmálaskoðun-
um og fleiru manninum tengdu.
Sendi Vala honum verkið og í þakk-
lætisskyni bauð Fo henni tii fundar
við sig í Mílanó.
Vala dvaldist í fjóra „geysilega
skemmtilega" daga í herbúðum
kappans og konu hans, leikkonunnar
Frönku Rame. Fyrstu kynni hennar
af Fo voru þó heldur annarleg. „Við
vorum stödd í lyftu á leið upp í íbúð-
ina þeirra Frönku, ég, Dario, aðstoð-
armaður hans og stelpa sem er að
skrifa doktorsritgerð um hann. Þá
segir Dario allt í einu: „Hvaða rosa-
lega fýla er þetta.“ Steipan brást
skjótt við og sagði að þetta væri
örugglega iimvatnið hennar. Svo var
ekki. Ég var hins vegar svo dijúg
með mig að það hvarflaði ekki að
mér að lyktin væri af mér.“
Féllust leikkonunni því hendur
þegar böndin bárust að henni. „Vala,
þessi lykt er af þér,“ sagði Dario og
ég hugsaði með mér: „Guð minn
góður, það hefur aldrei verið kvartað
yfir ilmvatninu mínu áður, hvers
vegna gerist það endilega hér?“
Vala segir að aðstoðarmaður Fos
hafí fómað höndum og vinsamlegast
beðið hann um að vera ekki svona
dónalegan. Meistarinn hafí hins vegar
hvergi gefíð sig og haldið langa ræðu
um ilmvatnið og alla þess galla.
„Þarna sýndi alþýðuhetjan á sér
óvænta hlið en skömmu síðar skipti
ég engu að síður um ilmvatn — fékk
mér Armani. Það líkaði Dario betur,
því þegar ég hitti hann næst faðmaði
hann mig og kyssti og varð tíðrætt
um hvað lyktin af mér væri góð.“
Vala segir þessa sögu lýsa Fo
ágætlega, hann sé öfgamaður —
hlutimir séu ýmist of eða van. „Síðan
ber hann óneitanlega keim af því að
hafa verið vinsæll og umtalaður
lengi.“
Meistarinn átti þó eftir að sækja í
sig veðrið en Vala fylgdist meðal
annars með þeim hjónum að störfum
í leikhúsinu, auk þess sem hún snæddi
kvöldverð á heimili þeirra. „Ég var
auðvitað dauðfeimin í fyrstu en feimn-
in var hins vegar fljót að renna af
mér, sérstaklega í návist Darios,
Franka er svolítil prímadonna."
Vala færði hjónunum margvísleg-
an íslenskan varning að gjöf, þar á
meðal harðfisk og lax. „Fo var hrif-
inn af laxinum en þótti harðfiskurinn
alveg hræðilega vondur."
Fo og Rame eru þekkt fyrir að
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
VALA Þórsdóttir ásamt Dario Fo, eiginkonu hans Frönku Rame og vinafólki í Mílanó. „Þetta voru
geysilega skemmtilegir dagar.“
HLÝTT á heilræði meistarans ásamt finnskum dansara.
beina spjótum sínum að þjóðfélags-
legu misrétti og sá Vala í ferðinni
sýningu þeirrar síðarnefndu í verk-
smiðju í Mílanó, þar sem hún var
að lýsa yfír stuðningi við starfskonur
sem sagt hafði verið upp störfum.
„Franka kom fram endurgjaldslaust
og vakti sýningin mikla athygli.“
Mikið álag
Vala segir að mikið álag hafi verið
á Fo og Rame þessa daga, einkum
vegna fyrirhugaðrar ferðar til Dan-
merkur, og fjölmiðlamenn hafí verið
á hveiju strái. Þá sé Fo, sem stendur
á sjötugu, nýstiginn upp úr erfiðum
veikindum. „Þetta var svolítið sér-
kennilegt. Maður var búinn að gera
sér ýmislegt í hugarlund en auðvitað
er þetta fólk bara eins og þú og ég
— hefur sína kosti og galla. Auðvitað
veit maður það innst inni en þarf ein-
hverra hluta vegna alltaf að fá stað-
festingu á því. Þetta voru engu að
síður indælir og skemmtilegir dagar
sem ég hefði ekki viljað missa af og
vonandi á ég eftir að hitta þau aftur.“
Vala lét reyndar ekki þar við sitja
heldur fylgdi Fo og föruneyti hans
til kóngsins Kaupmannahafnar, þar
sem hún tók þátt í námskeiði, Mast-
er Class, undir handleiðslu meistar-
ans í Folketeatret. Fór námskeiðið
fram fyrir fullum sal áhorfenda, auk
þess sem danska sjónvarpið fylgdist
grannt með framvindu mála.
„Þetta var mjög skemmtilegt nám-
skeið sem fólst meðal annars í því
að Fo byijaði á því að segja fólki
sögu en valdi síðan einhvem úr hópn-
um til að endursegja hana með öðrum
hætti." Vala var meðal þeirra sem
Fo fól að spreyta sig. „Ég átti að
segja söguna á íslensku og náði mér
vel á strik, þótt ég væri skíthrædd.
Það er mjög óþægilegt að standa upp
strax á eftir Dario Fo!“
Að sögn Völu var Fo hinn ánægð-
asti með framgöngu hennar og sagði
meðal annars við hana og Dana
nokkum, sem jafnframt vakti mikla
athygli, að hann skyldi ekki hvað þau
hyggðust læra af honum. „Síðar
gáfu þau Franka mér ýmis heilræði
varðandi leikinn og sögðu að ég ætti
fullt erindi á leiksvið á Ítalíu, hefði
ég áhuga. Það var gaman að heyra,“
segir Vala sem talar reiprennandi
ítölsku.
Leikkonan sótti jafnframt tveggja
vikna námskeið hjá hinum nafntog-
aða leikhúsmanni Feruccio Soleri í
Kaupmannahöfn, þar sem commedia
dell’arte var í brennidepli. Segir hún
það hafa verið krefjandi en afar
gagnlegt. „Ætli það taki mig ekki
sumarið að melta þessa ferð.“
Að því er fram kemur í máli Völu
kynntist hún fjölda fólks á þessum
námskeiðum. Var henni meðal annars
boðin vinna hjá tveimur leikhópum.
Er annar þeirra skipaður Dönum sem
hyggjast sækja liðsstyrk til íslands,
Grænlands og Færeyja til að setja
upp Ofviðrið eftir Shakespeare. Hinn
leikhópurinn er finnskur og styðst
einkum við aðferðir commedia dell-
’arte. Hefur hann meðal annars leitað
eftir samstarfi við Soleri á Ítalíu.
Þá ku sitthvað fleira vera í far-
vatninu. Vala sýndi til að mynda Eða
þannig í tvígang í Kaupmannahöfn
— á íslensku í Jónshúsi og á ensku
fyrir hóp Dana á veitingastað. Lang-
ar hana núna að fá einleikinn þýddan
á dönsku. Auk þess hefur Margrét
mikla, sem Lundúnaleikhópurinn
sýndi í Tjarnarbíói á liðnum vetri,
verið þýdd á ensku og hefur hópur-
inn, sem Vala tilheyrir, hug á að
færa verkið upp í London.
Vala nýtti ferðina ennfremur til
að fara um víðan völl á Ítalíu, sýndi
meðal annars Eða þannig í Napólí,
þar sem hún sótti aukinheldur ráð-
stefnu um Dario Fo. Þá nýtti hún
tímann til að leggja drög að stutt-
mynd sem hún hefur hug á að gera
ásamt Nicola Corvasce, starfsmanni
RÚV, á næsta ári í Mílanó. Handrit-
ið sækir Vala í eigin smiðju en mynd-
in á að fjalla um ævintýri íslenskrar
stúlku á Ítalíu.
Þessi mál eiga þó eftir að skýrast
og í augnablikinu er Eða þannig í
Kaffileikhúsinu mál málanna. Kveðst
leikkonan ekki hafa hugmynd um
hvað hún taki sér næst fyrir hendur
en eins og hún kemst sjálf að orði,
„hef ég engar áhyggjur af því“.
Bækur um andleg
mál seljast grimmt
Chicago. Reuter.
MYNPLIST
Gcrðarsafn
BARBARA MORAY
WILLIAMS ÁRNASON
Útgefandi Listasafn Kópavogs. Rit-
stjóri Guðbjörg Kristjánsdóttir.
í TENGSLUM við hina umfangs-
miklu sýningu á æviverki Barböru
Amason, sem ljúka á um næstu helgi,
var gefin út sérstök bók um listakon-
una. Slíkt kynningarrit um þessa fjöl-
hæfu listakonu hefur ekki komið út
áður og er mikilsvert framlag til ís-
lenzkrar sjónlistarsögu, og því tilefni
að flalla um hana sérstaklega.
Sigurður Geirdal bæjarstjóri skrif-
ar stuttan formála, en Guðbjörg
Kristjánsdóttir, listsögufræðingur og
forstöðumaður Listasafns Kópavogs,
ljallar í mjög ágripskenndri en skil-
virkri ritgerð um listferil Barböru og
kemur víða við eins og kaflafyrir-
sagnir bera vott um; Mótunarár,
elsta svartlistin, Brautryðjandi í
þrykklist, Bókaskreytingar, 50
myndir við Passíusálma séra Hall-
gríms, íslenzk náttúra með vatnslit-
um, Smámyndir á börk og rófu-
þrykkjur, Andiitsmyndir, Mynd-
skreyting Melaskólans, Myndklæði
með útskurðarsaumi, Myndir á tré-
spón, Lopamyndir, Vatnslitaþrykk.
Bók um
Barböru
Arnason
8 A R B
Á R N A S 0 N
KÁPA bókarinnar.
Einnig eru í bókinni viðtöl við Bar-
böru, sem Sigríður Thorlacius og
Amalía Líndal tóku og birtust í Tím-
anum 20. apríl 1961 og ritinu 65
1969. Grein Guðbjargar hefur Bern-
ard Schudder snarað yfir á ensku,
en hinar greinarnar eru á íslensku
og ensku og óþýddar sem verður að
teljast galli. Aftast í bókinni eru svo
æviatriði og skrá yfir sýningar, bóka-
skreytingar og verk, ásamt heimilda-
skrá, sem er verk Guðbjargar og
Auðar Sigurðardóttur. Bókin er í
klassísku formi og umbroti, sem þau
Kristín Þorkelsdóttir og Hörður
Daníelsson hafa hannað yst sem
innst og skila þau verki sínu óað-
finnanlega, einkum er kápan aðlað-
andi. Þó er spurn hvort formið sé
ekki dálítið útjaskað í ljósi hinna
miklu framfara í prentiðnaði undan-
gengin ár, sem listaverkabækur hafa
einkum notið góðs af. Litgreining
hefur tekist vel og sömuleiðis Ijós-
myndun sem þeir Ragnar Th. Sig-
urðsson og Kristján Pétur Guðnason
sáu um ásamt því að Andrés Kol-
beinsson á fallega mynd á kápubaki.
Setning, prentun og bókband er svo
verk Odda hf. Bókbandið hefði mátt
vera aðeins hnökralausara, því
nokkrar opnur voru samanklesstar á
stöku stað í mínu eintaki, sem þó
var hægt að ráða bót á.
Hér er um mjög lofsvert og afar
þarft framtak að ræða og þó vottar
fyrir einhveijum séríslenzkum fljót-
virknisbrag á útgáfunni og saknar
maður einkum að fleiri sérfróðir skuli
ekki eiga ritgerðir í bókinni.
Bragi Ásgeirsson
BÆKUR um andleg málefni virðast
vera nýjasta æðið sem hefur gripið
bandaríska bókakaupendur. Æ
fleiri höfundar slíkra bóka komast
inn á metsölulistana og menn eru
ekki á eitt sáttir um hver skýringin
sé. Sumir telja að sjálfsleit eftir-
stríðsárakynslóðainnar endurspegl-
ist í þessum bókum, aðrir fullyrða
að fólk leiti einfaldlega frekar en
áður svara við grundvallarspurn-
ingum á borð við hvort guð sé til.
Neale Donald Walsh, 52 ára, er
höfundur „Samræðna við Guð“ sem
er nýjasta metsölubókin í þessum
flokki. Hún hefur nú þegar selst í
50.000 eintökum og stefnir hraðbyri
á metsölulista New York Times. Þar
eru fyrir bækur á borð við „Himn-
eskir spádómar" og framhald henn-
ar, „Tíunda innsýnin" eftir James
Redfíeld svo og „Sjö andleg lögmál
velgengni" og „Leið töframannsins“
eftir Deepak Chopra.
Bók Walsh er sett upp sem spurn-
ingar og svör, byggt á samræðum
sem höfundurinn segist hafa átt við
kynlausan guð. Walsh skrifaði
spurningar, „heyrði“ svörin og
skrifaði þau niður. „Það var eins
og einhver hvíslaði þeim í eyra
mér,“ segir hann. Spurningarnar
voru úr ýmsum áttum, t.d.: „Hvers
vegna tekst mér ekki að verða mér
úti um næga peninga? Svo og
spurningin um tilganginn með til-
veru okkar.
Að sögn útgefanda bókanna eru
kaupendur fólk á ýmsum aldri og
af báðum kynjum. Fyrri bók Red-
fields hefur selst í um fimm milljón-
um eintaka og var söluhæsta
bandaríska bókin árið 1995. Hún
hefur verið þýdd á 40 tungumál.
Fyrri bók Chopra hefur selst í um
1,5 milljónum eintaka.
Söluaukningar verður til dæmis
vart á bókasýningum. Á sýningu
sem haldin er árlega í Chicago
munu 78 útgefendur kynna bækur
sem flokkast sem „trúarlegar" eða
„andlegar". í fyrra voru þeir 34.
Er fullyrt að sala á bókum um and-
leg málefni hafi aukist um 92% á
árunum 1991 til 1994 en 31% í
öðrum flokkum.