Morgunblaðið - 07.08.1997, Blaðsíða 36

36 FIMMTUDAGUR 7. ÁGÚST 1997
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ

>
+ Jóhannes Gunn-
ar Helgason
fæddist 25. apríl
1911 í Vík í Mýrdal
og lést á heimili
sínu, Stóragerði 26
í Reykjavík, hinn
28. júlí síðastliðinn.
Foreldrar hans
voru Helgi Dag-
bjartsson, verka-
maður í Vík í Mýrd-
al, f. 1.8. 1877,_ d.
6.3. 1941, og Ág-
ústa Guðmunds-
dóttir, húsfreyja, f.
29.7. 1885, d. 11.10.
1943. Systkini Jóhannesar: Frí-
mann, f. 21.8. 1907, d. 29.11.
1973, Axel, f. 12.4. 1913, d.
17.7. 1959, Dagmar, f. 15.6.
1914, d. 10.10 1980, Laufey,
15.6. 1914, d. 22.2. 1995. Anna
Guðbjörg, f. 15.8, 1917, d. 14.7.
1993, Kristinn, f. 9.5. 1922.
Hinn 23. september 1954
kvæntist Jóhannes eftirlifandi
eiginkonu sinni, Oddnýju Eyj-
ólfsdóttur, húsmóður, f. 2.2.
1927 í Reykjavík, dóttir Eyjólfs
Eiríkssonar, _ kaupmanns í
Reykjavík, og Ólínu Jónsdóttur,
húsmóður. Börn Jóhannesar og
Oddnýjar eru: 1) Ólína Ágústa,
f. 3.9. 1957, gift Kjartani Georg
Gunnarssyni. Börn þeirra eru
Oddný Anna, f. 11.2. 1984, og
Lára Margrét, f. 9.4. 1993,
ásamt uppeldisdóttur, dóttur
Kjartans, Asdísi, f. 27.10. 1978.
2) Jóhannes Ágúst, f. 26.6. 1963
og er kona hans María Skafta-
dóttir. Börn þeirra eru Rakel,
f. 6.7. 1992, og Daníel, f. 26.4.
1996. 3) Anna Margrét, f. 16.9.
1965, og er maður hennar
í dag verður kvaddur tengdafað-
ir okkar, heiðursmaðurinn Jóhann-
es G. Helgason, og viljum við minn-
ast hans örfáum orðum. Kynni
okkar af Jóhannesi hófust um svip-
að leyti, fyrir u.þ.b. fimmtán árum,
er við kynntumst dætrum þeirra
Oddnýjar Eyjólfsdóttur, Ólínu Ág-
ústu og Önnu Margréti.
Ungur maður er að jafnaði dálít-
ið kvíðinn þegar hann heimsækir
fyrsta sinni heimili væntanlegra
tengdaforeldra, en jafnframt ríkir
eftirvænting um hvernig þeim lítist
á kappann og hveijar viðtökurnar
verði. Skemmst frá að segja reynd-
ist ástæðulaust að bera ugg í
bijósti, því að móttökurnar voru
hlýjar og vingjarnlegar og við vor-
um boðnir velkomnir. Þegar við
fyrstu kynni kom í ljós hvílíkur
sómamaður Jóhannes var, einbeitt-
ur, viðræðugóður og alúðlegur og
þau hjón bæði. Þau tóku okkur
alltaf fagnandi þegar við komum í
heimsókn og sýndu mikinn áhuga
á öllu því er við tókumst á hendur.
Jóhannes hafði alltaf nægan tíma
til að hlusta og gefa góð ráð.
Jóhannes lét sér mjög annt um
fjölskylduna og velferð hennar.
Hann var nokkuð fullorðinn er
fyrsta barnabarnið leit dagsins ljós,
en nú eru þau fimm auk eins „fóst-
urbarnabarns". Jóhannes naut þess
að fá barnabörnin í heimsókn, enda
var hann einstaklega ljúfur afí.
Minningarnar um Jóhannes eru
margar og góðar og við, sem næst
honum stöndum, söknum hans sárt.
Veiztu hvað gleðin tefur tæpa
stund en treginn lengi, segir Hann-
es Pétursson skáld í ljóði. Það eru
orð að sönnu.
Jóhannes var bókhneigður og
víðlesinn og fyigdist alla tíð vel
með á öllum sviðum, vissi hvað var
að gerast á hveijum tíma. Þetta á
við um pólitík, fréttir, nýjungar í
vísindum og margt fleira. Hann
missti helst ekki af fréttum og lét
sér hvorki nægja innlendar frétta-
stofur né innlend blöð; sótti víða
fanga. Hann flíkaði ekki tilfinning-
um sínum og skoðunum, en sagði
okkur þó oft ýmislegt frá fyrri tíð,
Högni Hróarsson.
Barn þeirra er
Sara, f. 12.11. 1995.
Jóhannes stund-
aði nám við Sam-
vinnuskólann 1931-
1933, við Pittman’s
College og London
School of Ec-
onomics i London
1937, við Alliance
Francaise í París
1938, við University
of California
(UCLA) í Los Angel-
es í Bandaríkjunum
1949-50 og við Uni-
versity of Chicago 1950-52,
MBA þaðan 1952 og til viðbótar
nam hann við Columbia Uni-
versity í New York 1952-53.
Jóhannes var skrifstofustjóri
á Hótel Borg 1933-35. Gjald-
keri hjá Mjólkursamsölunni
1935-36. Hann starfrækti og
rak eigin fyrirtæki; m.a.
Skermagerðina Iðju, í Reykja-
vík 1941-1948, byggði Jarðhús-
in við Elliðaár 1945-46, rak
þau um skeið og seldi 1957 en
lengst af starfaði hann sjálf-
stætt við sljómunar- og rekstr-
arráðgjöf allt frá 1955.
Jóhannes var hvatamaður að
stofnun Skaftfellingafélagsins
í Reykjavík og ritari þess
1940-49. Ritari Golfsambands
íslands 1945-49. íslandsmeist-
ari í golfi 1948. Hvatamaður
að stofnun Félags Sameinuðu
þjóðanna á Islandi 1948, for-
maður 1955-60 og gerður að
heiðursfélaga 1983.
Útför Jóhannesar fer fram
frá Grensáskirkju í dag og
hefst athöfnin klukkan 13.30.
uppvexti og manndómsárum. Sú
saga verður ekki rakin hér, en í
hugum okkar eru hún í senn merki-
leg og viðburðarík.
Frá fyrstu tíð var hugsjón Jó-
hannesar að læra. Foreldrar hans
voru bjargálna eins og þorri fólks,
en samt sem áður var erfitt um vik
fyrir hann að leita sér menntunar
eftir að skólaskyldu lauk. Hann
varð sjálfur að afla sér fjár til
menntunar eins og raunin var með
þorra fólks af þessari kynslóð og
var raunar misjafnt hvemig til
tókst. En honum tókst það sem
hann ætlaði sér. Jóhannes var tvö
ár á togara til að afla tekna og lauk
síðan prófi frá Samvinnuskólanum.
Að námi loknu hreppti Jóhannes
starf skrifstofustjóra á Hótel Borg
en það var Jónas frá Hriflu, skóla-
stjóri Samvinnuskólans, sem mælti
með honum við Jóhannes Jósefs-
son, eiganda Hótels Borgar. Þetta
var stórkostlegt tækifæri á kreppu-
tímum og nýtti Jóhannes það vel.
Hótel Borg var fínasta hótel á ís-
landi og þó víðar væri leitað og
allir tiginbornir gestir stjórnvalda
höfðu þar viðdvöl. Jóhannesi var
minnisstætt að hann hitti þar menn
eins og flugkappana Lindbergh og
Balboa sem höfðu hér viðdvöl á
ferðum sínum. Auðvitað verður
ungum mönnum minnisstætt að
hitta slíka menn, og líklega hafa
þau áhrif verið þeim mun meiri sem
færra var þá af ijölmiðlum.
Jóhannes fór utan til náms í
Englandi og Frakklandi og kom
aftur heim þegar ófriðaröldur risu
í Evrópu og stríðið virtist óumflýj-
anlegt. Honum féll aldrei verk úr
hendi og samhliða því að reka
skermagerðina Iðju hóf hann undir-
búning að reisa í Reykjavík geymsl-
ur fyrir kartöflur og grænmeti en
þau mál voru í ólestri og höfðu
valdið garðyrkjubændum miklum
vandræðum. Eftir ítarlegar rann-
sóknir, heima og heiman til að
kynna sér slík mannvirki, reisti
hann jarðhúsin við Elliðaár. Það
þurfti hugvit og þrekvirki til að
koma jarðhúsunum upp, en þar
gátu Reykvíkingar geymt kartöflur
sínar og grænmeti yfir vetrartím-
ann eins og best verður á kosið.
Eftir að byggingu jarðhúsanna
lauk fór Jóhannes enn á ný að leita
sér menntunar, og að þessu sinni
til Bandaríkjanna. Að ráði sendi-
herra Bandaríkjanna á íslandi á
þessum tíma sótti Jóhannes nám í
þremur af fremstu háskólum þar í
landi, einum á vesturströndinni,
einum í miðríkjunum og einum á
austurströndinni. Hugmyndin var
að fá þverskurð af því besta sem
bandarískir háskólar buðu upp á.
Jóhannes lauk MBA-gráðu í þessu
námi og mun hann hafa verið einna
fyrstur íslendinga til að öðlast þá
námsgráðu.
Þegar Jóhannes kom heim úr
námi kvæntist hann Oddnýju sinni
og drógu þau saman í bú við Boga-
hlíð. Stuttu seinna settust þau að
við Stóragerði og hafa búið þar
síðan. Þar var ekki í kot vísað.
Öllum, sem sóttu þau heim, er ljóst
hve happasælt hjónaband þeirra
hefur verið. Þau voru samhent og
samhuga, enda er heimilisbragur
að því skapi hlýr og notalegur; þar
er gott að dveljast.
Hin seinni ár í lífi Jóhannesar
þekkjum við tengdasynirnir af eigin
raun. Börn þeirra, barnabörn, allt
sem þeim heyrði til, það var þeim
mest virði. Þau studdu í orði og
verki við bakið á bömum og barna-
börnum. Skrifstofa Jóhannesar í
Stóragerði var ekki einungis afdrep
til að sinna sínum málum, heldur
leituðu börnin þangað alla tíð til
þess að spjalla við hann um hvað-
eina sem kom í hugann og barna-
bömin til að hlusta á sögur eða
lesa í bók í nærveru hans.
Jóhannes vakti mikla athygli
samferðamanna sinna hin síðari ár
fyrir það hvað hann var heilsu-
hraustur og sprækur miðað við ald-
ur. Hann þakkaði þetta heilbrigð-
um lífsháttum, en hann fór reglu-
lega í gönguferðir og var tíður
gestur í sundlauginni á Hótel Loft-
leiðum. Hann bjó á fjórðu hæð og
taldi það gera sér gott að skokka
stigana upp og niður.
Falls er von af fornu tré. Traust-
ar eikur falla um síðir. Við söknum
þess að eiga ekki fleiri stundir með
Jóhannesi. Við vitum með vissu
hvers barnabörn hans fara nú á
mis. Við emm þakklátir fyrir þær
góðu stundir sem við höfum átt
saman.síðastliðin hálfan annan ára-
tug.
Við biðjum góðan Guð að vaka
yfir Oddnýju á þessum erfiðu tím-
um.
Kjartan Georg Gunnarsson,
Högni Hróarsson.
Kær vinur er látinn. Að leiðarlok-
um viljum við bræður þakka Jó-
hannesi fyrir einstaka tryggð og
vináttu hans allt frá því að við
vomm börn að aldri. Jóhannes og
faðir okkar bræðra vom sérstakir
æskuvinir síðan þeir ólust upp sam-
an í Mýrdalnum. Leiðir þeirra lágu
síðan saman í námi í Bandaríkjun-
um og með þeim hélst óslitin vin-
átta og sérstakt fóstbræðralag
meðan faðir okkar lifði en hann
lést árið 1954. Jóhannes aðstoðaði
föður okkar á margan hátt við
sandgræðslustörf og erlend sam-
skipti. Eftir lát hans sýndi Jóhann-
es móður okkar og okkur bræðrun-
um mikla tryggð og vináttu sem
alla tíð hefur haldist. Er einn okkar
sótti um að verða skiptinemi árið
1961 í Bandaríkjunum aðstoðaði
hann við allan undirbúning s.s.
umsókn og þess háttar. Hann var
öllum hnútum kunnugur í hinu
stóra ríki. Aðstoð hans var ómetan-
leg þar sem skiptinemaárið var
mikil og góð lífsreynsla og gott
veganesti fyrir óharðnaðan ungl-
ing. Jóhannes fylgdist ætíð með
námi okkar bræðra og síðar störf-
um og hafði alla tíð mikinn áhuga
á hvernig okkur vegnaði. Og síðar
á lífsbraut okkar þegar makar og
börn voru komin í okkar líf þá
hafði hann jafnmikinn áhuga fyrir
farsæld þeirra og hann hafði haft
fyrir okkur. Slík vinátta og tryggð
er mikils virði í lífínu.
Á starfsferli sínum flutti Jó-
hannes inn nýjar hugmyndir að
ýmsum þjóðþrifamálum til hags-
bóta fyrir landsmenn. Eftir veru
sína í Bandaríkjunum í byijun
fimmta áratugarins var honum
ljósara en flestum öðrum þörfin
fyrir nýja nálgun og ferskar hug-
myndir til lausnar þeirra fjölmörgu
verkefna sem þá biðu þjóðarinnar.
Eitt hið merkasta framfaraspor er
Jóhannes stóð fyrir var bygging
Jarðhúsanna við Elliðaár er hann
byggði á árunum 1945 og 1946.
Þau voru fyrst og fremst byggð
sem geymsla fyrir kartöflur lands-
manna en reyndust einnig frábær-
lega til geymslu hvers konar
garðávaxta og grænmetis. Jó-
hannes vann þarna mjög merkt
brautryðjandastarf sem leysti mik-
il vandamál fyrir einstaklinga,
garðyrkjustöðvar og verslanir í
Reykjavík og varð einnig mikil-
vægt fordæmi fyrir aðra lands-
menn.
Sérfræðiþekking Jóhannesar á
rekstri fyrirtækja og fjármála-
stjórnun nýttust einnig vel í ráðgjöf
hans til ríkisstjórna um rekstur
stórfyrirtækja á umbrotatímum í
þjóðfélaginu um miðbik aldarinnar.
Jóhannes vann m.a. merka úttekt
og ráðgjöf til þáverandi ríkisstjórn-
ar um framleiðslu og sölu á tilbún-
um áburði hér á landi. Sú vinna
markaði án efa tímamót í faglegum
vinnubrögðum í upphafi nýrra um-
svifa hjá íslensku þjóðinni á þeim
tíma.
Jóhannes hafði alla tíð mikinn
áhuga á landgræðslu- og gróður-
vemdarmálum. Hann kom á fram-
færi við okkur ýmsum erlendum
nýjungum á því sviði og fylgdist
afar vel með því sem gerðist hjá
Landgræðslunni. Það var því gott
að leita til hans með holl ráð og
fjölmörg símtöl og heimsóknir í
Gunnarsholt eru þeim ógleyman-
legar er þeirra nutu. Alltaf horfði
hann fram á veginn og lagði ávallt
til jákvæðar lausnir til viðfangsefn-
anna sem til umræðu voru. Öll sam-
skipti okkar við Jóhannes voru því
þroskandi og mannbætandi.
Jóhannes unni náttúru landsins
og gæðum þess. Margar sögur höf-
um við bræður heyrt af ferðum
þeirra fóstbræðra um landið þar sem
veiðistöngin var með í för. Þær ferð-
ir ræktuðu vináttu, útivist og tengsl
við byggðir landsins ekki hvað síst
í Skaftafellssýslum. Hugur Jóhann-
esar var ávallt tengdur Mýrdalnum
og lífsbaráttu fólksins þar.
Hann var glaðvær maður og afar
viðræðugóður og vel heima í málum
líðandi stundar, ekki aðeins á inn-
lendum vettvangi heldur einnig í
heimsmálunum enda víðlesinn og
fróður og las jafnan erlend tímarit
til að fylgjast með. Hann var höfð-
ingi heim að sækja enda stóð eigin-
konan, Oddný, þétt við hlið hans
alla tíð.
Kæra Oddný, börn og barna-
börn. Við og fjölskyldur okkar vott-
um ykkur okkar dýpstu samúð.
Megi Guð styrkja ykkur.
Kæri vinur. Blessuð sé minning
þín.
Þórhallur, Sveinn,
Halldór og fjölskyldur.
Með Jóhannesi G. Helgasyni er
genginn mætur og hugljúfur mað-
ur. Kynni mín af honum tengdust
Félagi Sameinuðu þjóðanna á ís-
landi, en hann var allt í senn aðal-
hvatamaður að stofnun félagsins,
formaður um skeið, eini heiðursfé-
laginn og loks endurskoðandi fé-
lagsins. Tengsl hans við félagið
rofnuðu aldrei. Segja má að hann
hafi stofnað félagið einn og óstudd-
ur og tryggð hans og ræktarsemi
við það brást aldrei.
Jóhannes var á ýmsan hátt sér-
stæður og minnisstæður maður.
Hann var fríður sýnum, snyrti-
menni í öllum háttum, en undir
rólegu yfirbragði var hann hug-
sjónamaður og eldhugi. Hann var
af traustum skaftfellskum ættum,
vel íþróttum búinn eins og Frímann
knattspyrnukappi,_ bróðir hans,
enda golfmeistari íslands um skeið.
JOHANNES G.
HELGASON
Hann var smekkvís og listfengur
eins og Helgi, systursonur hans,
Tómasson, hinn heimsfrægi ballett-
meistari. Eins og öll systkini hans
og fleiri ættmenni bar hann einkar
heiðríkan og bjartan svip.
Þá tókst Jóhannesi að afla sér
mjög góðrar menntunar í Bret-
landi, Frakklandi og Bandaríkjun-
um, þar sem hann lauk masters-
gráðu í stjórnunar- og rekstrar-
fræðum frá Chicago-háskóla. Eitt
merkasta framtak hans var bygg-
ing Jarðhúsanna við Elliðaár, en
þau hafa lengi sett svip á um-
hverfí Reykjavíkur. Þetta var eitt
af hugsjónamálum Jóhannesar og
vakti athygli út fyrir strendur
landsins, m.a. var skrifaður leiðari
um málið í eitt helsta dagblað
Chicagoborgar.
Það er fátítt að kynnast hug-
sjónamönnum á borð við Jóhannes
G. Helgason sem hafa til að bera
þetta hreinlyndi og þennan eldmóð
sem stundum er kenndur við alda-
mót og hugljómun ungmennafé-
laga. Slíkir menn eru nú óðum að
týna tölunni og hverfa af sjónar-
sviðinu.
Fyrir hönd Félags Sameinuðu
þjóðanna minnist ég Jóhannesar
með trega og þakklæti og votta
ekkju hans og niðjum samúð, en
það er huggun harmi gegn að góð-
ur drengur á jafnan góða heimvon.
Knútur Hallsson.
Það er sárt til þess að hugsa
að við hér á jörðu niðri fáum ekki
lengur að njóta návistar Jóhannes-
ar eða afa í Stóragerði eins og
hann var svo oft kallaður, hann
er kominn upp til sinna horfnu
ástvina. En minningar um þennan
hjartahlýja mann munu ávallt lifa.
Er maður lítur til baka er efst í
huga manns hvað hann naut þess
að vera með barnabörnunum sín-
um. Hann tók þátt í leikjum þeirra
og gaf þeim ómælda ást og um-
hyggju. Börnunum þótti undur-
vænt um afa sinn, öll voru þau
sérstök í hans huga.
Ég gleymi aldrei okkar fyrstu
kynnum. Það var eins og við hefð-
um þekkst í mörg ár. Ávallt var
gaman að spjalla við hann því hann
var fróður maður og fylgdist vel
með umheiminum. Alltaf var hann
jákvæður, aldrei heyrði maður hann
hallmæla nokkrum manni. Milli
okkar myndaðist fljótlega mikill
kærleikur sem hélst fram á síðasta
dag. Hann var sá tengdafaðir sem
ekki var annað hægt en þykja
vænt um.
Jóhannes var bjartsýnismaður
og trúði á framfarir og vísindi í
heiminum. Hann var ótrúlega
heilsuhraustur miðað við aldur. Það
var því erfitt að sjá horfa upp á
hvað illvígur sjúkdómur gat dregið
burt kraftinn hratt síðustu vikurn-
ar. Hann bar þó ætíð höfuðið hátt
og kvartaði aldrei. Oddný, eigin-
kona Jóhannesar, hefur staðið við
hlið mannsins síns frá því þau giftu
sig árið 1954 þar til yfir lauk. Milli
þeirra mátti finna sérstakan
straum sem bar merki um ást,
umhyggju og gagnkvæmt traust.
Þétt stóðu þau saman síðustu vik-
urnar ásamt börnum sínum og
mátti glöggt sjá hve fjölskyldu-
böndin voru sterk. Þótt veikindin
ágerðust síðustu dagana, mátti
ávallt sjá hve mikill kærleikur var
á milli hans og barnabarnanna.
Ávallt skein gleðiglampi úr augum
hans er þau komu hlaupandi til
hans. Það var með ólíkindum hve
þrótturinn efldist þegar þau voru
nærri. Þau klifruðu upp í rúm til
hans með hans hjálp, föðmuðu
hann, sungu fyrir hann og spjöll-
uðu.
Mikill friður var yfir Jóhannesi
er hann kvaddi. Virtist hann vera
sáttur við ævi sína. Hann var stolt-
ur af íjölskyldu sinni. Hans hlut-
verki var lokið í þessu lífi þótt sárt
við munum sakna hans.
Elsku Oddný mín, við munum
minnast Jóhannesar með hlýju
hjarta, ég bið góðan guð að styrkja
þig og fjölskyldu þína í sorg ykkar.
María Skaftadóttir.