Morgunblaðið - 26.10.1997, Page 31

f
I
m
»
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 26. OKTÓBER 1997 31
SKOÐUIM
fl
%
3
MALEFNIÆSKU OG
ELLIIUPPNAMI
fl
«
«
Það er ekki ofsögum sagt af því
að um þessar mundir séu mál-
efni æsku og elli í alverlegu upp-
námi, - málefni æskunnar þó miklu
fremur en ellinnar, þótt hið síðar-
nefnda sé þó hábölvað við að búa,
þar sem stöðugt og með ýmsum
hætti er verið að rýra og þrengja
kjör lífeyrisþeganna, - illu heilli. Það
er einkennileg árátta og vera æ ofan
í æ að ráðast á garðinn, þar sem
hann er lægstur, - sjúka og gaml-
ingja, vera sífellt að plokka af þessu
fólki, rétt einsog það væri fullfrískt
og fullvinnandi. Engin goðgá væri
það þótt lífeyririnn, sem er sparifé
launþega, til hliðar lagt á starfsæ-
vinni, yrði skattlagður á sömu nótum
og íjármagnstekjur, þ.e. 10% í stað
40,88% svo sem nú er gert og er það
harðsvíruð og lítt siðleg flárplógs-
starfsemi af hálfu hins opinbera í
garð þeirra, sem lokið hafa dagsverki
sínu í þjónustu ríkisn, bæja og fyrir-
tækja einstaklinga og félaga.
II
En hvað sem öðru líður verða
málefni æskunnar að sitja í fyrir-
rúmi. Þeir, sem landið eiga og erfa,
tungu þess og menningu, æðri sem
lægri, eiga heilaga kröfu til þess,
að mál þau, sem þá varða og skipta
sköpum í lífi þeirra, séu ekki ævin-
lega í uppnámi, eins og kennslumál
þjóðarinnar eru nú og eru reyndar
búin að vera lengi og þá á vegum
ríkisns að mestu. Og nú hafa mál
þessi verið flutt frá ríkinu til sveit-
arfélaga, sem þeim ber nú skylda
til að sjá um og annast í framtíð-
inni. Sá illi grunur læðist óneitanlega
að manni, að flutningur þessi hafi
ekki verið nægjanlega vel undirbú-
inn svo nauðsynlegt sem það var þó,
og forsvarsmenn sveitarstjórna hafi
ekki gert sér nóga og skýra grein
fyrir því við hverju þeir voru að taka
eða voru nógu vel í stakk búnir til
þess að vega það og meta, hveiju
þeir voru að samsinna og taka við
fyrir hönd sveitar- og bæjarfélaga.
Illt er í efni, ef sú er rauninn, - og
ill þeirra fyrsta ganga ætli þeir að
klúðra málinu. Betra hefði þá verið
heima setið en af stað farið.
Sveitarstjórnarmenn máttu vita
það í upphafi, að þeir voru að taka
við launamálum kennara illa eða
jafnvel óleystum. Þeir máttu og vita
það í upphafi, að kennarar almennt
voru með ýmsar væntingar um það,
að grunnskólinn og hagur þeirra
yrði betur kominn hjá sveitarfélög-
unum en ríkinu. Alið var líka á þeim
rómi og um það talað út og suður,
að grunnskólinn og allt, sem að hon-
um sneri væri betur komið hjá sveit-
um og bæjum en ríkinu. Eftir að
flutningur var ákveðinn voru málefni
grunnskólans látin reka á reiðanum
allar götur frá áramótum og fram í
ágúst. Þá er einsog menn færu að
ranka við sér og átta sig á því, að
þeir áttu eitthvað vantalað við kenn-
ara og að við þá þurfti að semja um
kaup og kjör og allt að komast í
óefni og dýrmætur undirbúningstími
farinn til einskis.
III
Og nú á elleftu stundu, eftir dúk
og disk, - hefur samninganefnd
sveitarstjórna loksins lagt fram laun-
atilboð fyrir kennara, launatilboð,
sem er að vísu umhugsunarvert, en
hvorki fugl né fiskur, þegar grannt
er skoðað. Þar er m.a. lagt til, að
byijunarlaun kennara grunnskólans
fari úr 77.976 kr. í 88.546 kr. á
mánuði. Þetta samsvarar að mánað-
arlaun þeirra yrðu á líkum nótum og
mánaðarlaun konu, sem afgreiðir
brauð, kökur og drykki í skóla og
er hún sennilega ekki of sæl með
kaupið sitt. Og samkv. þessu tilboði
myndu laun kennarans hækka á
samningstímanum, til 1. des. árið
Þorgeir Ibsen
2000, í 103.638 kr.
Hvílík rausn. Hver
skyldu laun afgreiðslu-
konunnar verða þá? Að
öðru leyti er talið, að
samanlögð vegin launa-
hækkun grunnskóla-
kennara og stjómenda
skóla frá upphafi þessa
árs og til loka samn-
ingstímans, 1. des. árið
2000, verði 27,74%. Og
þetta kalla þeir gott til-
boð til grunnskólakenn-
ara og stjórnenda. Þess-
ir sjálfumglöðu menn,
sem standa þannig að
þessum málum, eru allt-
af að hreykja sér af því, hversu þeir
séu að hækka laun kennara í prósent-
um talið, miðað við aðrar stéttir. En
hafa þeir gert sér grein fyrir því, að
iaun kennara eru svo aftarlega á
merinni og út úr öllu samhengi við
laun þeirra starfsstétta, sem bera
Sveitarstjómarmenn
máttu vita það í upp-
hafi, að þeir vom að taka
við launamálum kennara
illa eða jafnvel óleystum,
segir Þorgeir Ibsen.
Þeir máttu og vita það
í upphafí, að kennarar
almennt vom með ýmsar
væntingar.
ætti þá saman við. Eða hafa þessir
„prósentumeistarar" sveitarfélag-
anna ennfremur áttað sig á því, að
þótt þeir hækkuðu byijunarlaun
kennara um 100%, gerðu þau vart
meira en hanga í byijunarlaunum
færeyskra kennara og annarra kenn-
ara frændþjóða okkar.
IV
Undirrituðum er það ekkert undr-
unarefni, að samninganefnd kennara
snarhafnaði þessu tilboði sveitar-
stjómarmanna, sem greinilega hafa
ekkeft lært og engu
gleymt frá því mál þessi
voru á vegum ríkisins,
sem um langt skeið eid-
aði grátt silfur við kenn-
ara í launamálum þeirra
og oftast af litlum skiln-
ingi á kjörum þeirra og
stöðu. A þeim tíma var
engin ríkisstjórn annarri
betri eða verri í þessum
sökum. Allar vom þær
undir þá sök seldar að
hafa hvorki vilja né getu
til þess að bjóða kennur-
um upp á eðilega lífsaf-
komu eða svipuð kjör
og kennarar höfðu og
hafa hjá frændþjóðum okkar. Þetta
hefur ekki þótt gott til afspurnar
fyrir þjóð, sem lengi er búin að státa
sig af því að vera með efnuðustu
þjóðum heims og skipar nú 7. sætið
í þeim efnum. Nú kostar þetta marga,
marga milljarða að koma skikki á
þessi mál eða einhverri leiðréttingu,
sem einhver sanngirni og vit er í.
Vanrækslan er dým verði keypt og
einhverntíma kemur að skuldadögun-
um hjá þjóð, sem sóar og eyðir fjár-
munum á báða bóga og um efni fram,
en trassar að leggja fjármuni til
þeirra hluta, sem em til gagns og
þrifa þjóðarheildinni. - Og satt sagði
formaður samninganefndar sveitar-
félaganna, þegar hann var spurður,
hvort peningar væm til, til þess að
standa við tilboð þeirra til kennara
og svaraði í þá veru; að svo væri
ekki, það sem peningar væru ekki
bara tíndir upp úr götunni til þessa
hluta. Þetta mátti hann vita og aðrir
fáráðar í sveitarstjórnum þessa lands
áður en þeir tóku við þessum málum
af ríkinu.
Verkfall, ekki síst kennaraverkfall,
er grafalvarlegt mál, sem skekur allt
þjóðfélagið, skelli það á. Alvarlegast
bitnar það á skólaæskunni og heimil-
unum. Það mikla tjón, sem af verk-
falli hlýzt, verður seint eða jafnvel
aldrei bætt. - Sagt er, að sá valdi
miklu, sem upphafinu veldur. - En
ekki eru kennarar upphafsmenn að
því ófremdarástandi, sem ríkir í
launamálum þeirra. Ekki era kennar-
ar valdir að því, að skortur á réttinda-
kennurum fer sífellt í vöxt, allt vegna
líflegra launakjara. Ekki er það kenn-
aranna sök, að við kennslu í gunn-
skólum landsins starfa nú meira en
500 réttindalausir. Þeir eru í engu
upphafsmenn að þessu. Augljóst er,
að sökm er alfarið hins opinbera, sem
hefur vanrækt að standa við skyldur
sínar í þessum máium.
Komi til verkfall, mun margur
grunnhygginn kenna kennurum um,
hvernig komið er, án þess að leita
að frumorsökinni á ófremdarástand-
inu. Upphafið að þessu öliu saman
kemur frá hinu opinbera ráðamönn-
um þar, sem beinlínis neita að horf-
ast í augu við staðreyndir, - raun-
veruleikann, kaldan og napran. Svo
skelfilegt sem verkfall er er hitt öllu
verra, að kennarar hafa sagt upp í
stórum stíl og ekki er víst að allir
þeirra komi til baka þótt semjist í
launamálum. Oft er það hæfileika-
fólkið, sem snýr ekki til baka og
hverfur beizkt og vonsvikið frá
kennslustarfi um aldur og ævi.
VI
Það er síður en svo, að kennarar
fari fram á gull og græna skóga í
kröfum sínum. í raun fara þeir ekki
fram á meira en það, sem stendur
í frægri og helgri bók, einfaldari og
siðlegri bæn: „Drottinn, gjör mig
hvorki ríkan né fátækan en gef mér
minn deildan verð.“ - Með þessu
eru þeir fyrst og fremst að biðja um
réttlæti sér til handa og að gunnskól-
inn sé ekki í stöðugu uppnámi, vegna
bágra launakjara þeirra og koma í
veg fyrir, að af þeirri ástæðu flosni
upp fleiri kennarar úr starfí en orð-
ið er. Ailir sem einn hafa þeir risið
upp gegn misréttinu og láta ekki
undan fyrr en málum þessum er
komið í viðunandi horf til frambúð-
ar. Þeir líta ekki bara á baráttu sína
sem skyldu við sjálfa sig og fjöl-
skyldur sínar, sem þeim ber siðferði-
lega skylda til að sjá sómasamlega
farborða en eigi síður skyldu sína
við grunnskólann og koma honum
úr þessari sjálfheldu, sem hann er
búinn að vera alltof lengi í.
Höfundur er fyrrverandi
skólasijóri.
■ A FJOLMENNUM fundi
sjúkrahúslækna, boðuðum af samn-
inganefndum Læknafélags ís-
lands og Læknafélags Reykjavík-
ur var samþykkt eftirfarandi álykt-
un: „Fundur sjúkrahúslækna hald-
inn í Kópavogi 23. október 1997
lýsir yfir áhyggjum varðandi tak-
mörkun á yfirvinnu sem unglæknar
hafa boðað til þann 1. desember
nk. Fundurinn skorar á stjórnir
sjúkrahúsanna og heilbrigðisyfir-
völd að hefja viðræður við ung-
lækna um vinnufyrirkomulag til
þess að forða því neyðarástandi sem
mun skapast á sjúkrahúsunum
verði þessar aðgerðir að vemleika.
Fundurinn harmar einnig hvernig
komið er fyrir kjaramálum lækna
og að svo margir unglæknar hafi
neyðst til að segja upp sínum stöð-
um vegna vinnuálags og ófullnægj-
andi vinnuaðstöðu."
■ FERÐAFÉLA GIÐ Útivist
stendur fyrir dagsferð um Hengils-
svæðið sunnudaginn 26. október.
Farið verður frá Reykjakoti við
Hveragerði upp Grensdal en þar
finnast góðir útsýnisstaðir. Gengið
verður niður Klambragil í Reykjadal
og jarðhitasvæðið þar skoðað. Frá
Reykjadal verður farið um Djúpu-
gil til Hveragerðis. Brottför er frá
Umferðarmiðstöðinni við Vatn-
smýrarveg kl. 10.30.
■ Á FUNDJ Stúdentaráðs sl.
fimmtudag var samþykkt eftirfar-
andi ályktun: „Háskóli íslands hef-
ur verið fjárhagslega sveltur undan-
farin ár og fjárlagafrumvarp fyrir
árið 1998 gerir lítið til að bæta
skólanum upp niðurskurð síðustu
ára. Háskóli Islands lagði fram vel
rökstuddar tillögur þar sem beðið
var um 250 milljóna aukningu.
Fjárlög ríkisstjórnar íslands fyrir
árið 1998 gera hins vegar einungis
ráð fyrir 60 milljóna króna aukn-
ingu til skólans. Stúdentaráð Há-
skóla íslands sér því enn ástæður
til að minna á orð Björns Bjarnason-
ar menntamálaráðherra á mennta-
þingi 5. október 1996: „Það er Iöngu
kominn tími til að stjórnmálamenn
sýni það í verki sem þeir forgangs-
raða í orði þegar þeir segjast vilja
hlut menntunar sem mestan og
bestan.“ Stúdentaráð Háskóla ís-
lands tekur undir þessi orð mennta-
málaráðherra og skorar á ríkis-
stjórn ísla.nds að verða við óskum
Háskóla íslands um 250 milljón
króna aukningu og bæta þannig
Háskóla íslands niðurskurð síðustu
ára.“
Augsýnilega
eirirt sá mirtrtsti
á markaörtum
GF 788 rúmast hæglega í brjóstvasanum rétt eins
og gleraugun enda vegur hann aðeins 135 g með
rafhlöðunni.
Raflilaða endist í 3 klst.
með stöðugri notkun eða
60 klst. í biðstöðu
99 nöfli í skammvalsminni
10 númera endurvalsminni
Innbyggð klukka og vekjari
SMS skilaboðasending
og viðtaka
ERICSSON
59.980r
stgr.
Söludeild Ármúla 27, sími 550 7800 • Söludeild Kringlunni, sími 550 6690
Þjónustumiðstöð í Kirkjustræti, sími 800 7000 • Póst- og símstöðvar um land allt
PÓSTUR OG SÍMI