Morgunblaðið - 17.02.1998, Page 39

Morgunblaðið - 17.02.1998, Page 39
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 17. FEBRÚAR 1998 39 . AÐSENDAR GREINAR Afgangur af rík- issjóði í fyrsta sinn frá 1984 SÚ VAR tíðin að ís- lensk íyrirtæki sem áttu í nánum samskipt- um við erlend fyrir- tæki, þurftu að upplýsa þau um að verðbólga væri hér mun meiri en í öðrum Evrópuríkjum, verðmæti íslensku krónunnar væri sífellt að minnka og tekju- skattar fyrirtækja væru tiltölulega háir. Eðlilega drógu slíkar fregnir úr áhuga út- lendinga á að eiga sam- skipti við íslensk fyrir- tæki. Nú hefur blaðinu Friðrik Sophusson verið snúið við. Verðlag og gengi er stöðugt og skattalegt umhverfí fyr- irtækja vel viðunandi í samanburði Erlendar skuldir ríkis- sjóðs, segir Friðrik Sophusson, lækkuðu um 6,5 milljarða á síð- asta ári. við það sem er í öðrum ríkjum. Víða sjást þess merki að menn séu að „virkja stóriðjuna í kollinum" á ýmsum sviðum svo að gripið sé til líkingar Einars Más Guðmundsson- ar, þegar hann fjallaði nýlega um menninguna. Og möguleikarnir virðast óþrjótandi. Nægir að nefna nýlegan milljarðasamning Islenskr- ar erfðagreiningar við svissneskt risafyrirtæki. Pjóðin má hins vegar ekki sofna á verðinum heldur verð- um við að kappkosta að viðhalda lágin verðbólgu, stöðugu gengi og öflugu atvinnulífi. Þannig örvum við best nýsköpun í íslensku at- vinnulífi og bætum lífskjörin. Eitt mikilvægasta verkefnið í þvi sam- bandi er að skila ríkissjóði með af- gangi og draga úr skuldum ríkisins. Afkoma ríkissjóðs hefur batnað A undanfórnum árum hefur af- koma ríkissjóðs batnað verulega. Arið 1991 var ríkissjóður rekinn með halla sem nemur 15 milljörð- um króna á núgildandi verðlagi, en árið 1997 varð hins vegar afgangur á rekstri ríkissjóðs. Afgangurinn nam tæplega 1.200 milljónum króna, samanborið við rúmlega 100 milljóna króna áætlaðan afgang í fjárlögum. Þetta er í fyrsta sinn síðan árið 1984 að ríkissjóður er rekinn með afgangi. Reyndar er af- komubatinn enn meiri, eða nálægt 5 milljörðum, þegar tekið er tillit til 3,5 milljarða króna greiðslu vaxta- gjalda vegna sérstakrar innlausnar spariskírteina, en ekki var áætlað fyrir því í fjárlögum. Afkoma ríkis- sjóðs árið 1997 er því í raun og veru nálægt 20 milljörðum betri en árið 1991. Góð rekstrarafkoma endur- speglast í lítilli lánsfjárþörf ríkis- sjóðs, en hún nam um 600 milljón- um króna og þarf einnig að fara aft- ur til ársins 1984 til að finna minni lánsfjárþörf. Heildartekjur ríkissjóðs á síðasta ári námu 131,9 milljörðum króna, eða 5,7 milljörðum meira en áætlað var í fjárlögum. Þessi tekjuauki stafar fyrst og fremst af meiri um- svifum í efnahagslífinu en ráð var fyrir gert, meðal annars vegna auk- ins kaupmáttar heimilanna í kjölfar nýrra kjarasamninga, lækkunar tekjuskatts og minna atvinnuleysis. Nær helming tekjuaukans má rekja til meiri launa- og tekjubreyt- inga en forsendur fjárlaga gerðu ráð fyrir. Auk þess jukust tekjur af vörugjöldum verulega, aðallega hefur þá flutnings félaga. vegna mikils innflutn- ings bíla. Heildarútgjöld ríkis- sjóðs á síðasta ári námu 130,7 milljörðum króna, eða 4,6 milljörðum meira en í fjárlögum. Þar af stafa 3,5 millj- arðar af auknum vaxta- útgjöldum vegna sér- stakrar innlausnar spariskírteina. Það sem eftir stendur má eink- um rekja til aukinna út- gjalda til heilbrigðis- og menntamála. Hlutfall útgjalda af landsfram- leiðslu var með lægsta móti á síðasta ári og verið tekið tillit til áhrifa grunnskólans til sveitar- Erlendar skuldir ríkissjóðs lækka Betri rekstrarafkoma ríkissjóðs og minnkandi lánsfjárþörf skapaði svigrúm til þess að greiða niður skuldir ríkissjóðs. Þannig lækkuðu erlendar skuldir ríkissjóðs um 6V2 milljarð króna á síðasta ári. Enn- fremur hefur verðbréfaútgáfa ríkis- sjóðs verið endurskipulögð með það fyrir augum að stuðla að lækkun vaxta. Loks má nefna að lánskjör ís- lenska ríldsins erlendis hafa batnað verulega að undanfömu í kjölfar þess að bandarísku matsfyrirtækin, Moody’s og Standard & Poor’s, hækkuðu lánshæfismat þess. Árið 1997 er afkoma ríkissjóðs í síðasta sinn gerð upp samkvæmt eldri uppgjörsreglum (á svokölluð- um greiðslugrunni). Frá og með fjárlagaárinu 1998 er afkoman met- in á rekstrargrunni, auk þess sem sýndar eru sjóðshreyfingar innan ársins. Þessar breytingar torvelda samanburð milli gömlu og nýju uppgjörsaðferðanna. Áætlanir benda hins vegar til að afkoma rík- issjóðs samkvæmt fjárlögum ársins 1998 muni sýna tæplega 3 milljarða króna afgang, miðað við eldri upp- gjörsaðferðir. Samkvæmt því mun afkoma ríkissjóðs áfram vera góð árið 1998. Batnandi afkoma - bætt lífskjör Góð hagstjórn og batnandi af- koma ríkissjóðs eiga drjúgan þátt í því að íslenskt efnahagslíf hefur styrkst verulega að undanförnu. Vextir hafa farið lækkandi, verðlag verið stöðugt og hagvöxtur verið mikill. Jafnframt hefur kaupmáttur heimilanna aukist ár frá ári, eða sem nemur 11% frá árinu 1994, og spáð er yfir 5% aukningu til viðbót- ar á árinu 1998. Þótt mikilvægt sé að skila afgangi á ríkissjóði má ekki gleyma því að það er ekki endanlegt markmið í sjálfu sér heldur leið til þess að ná öðrum markmiðum eins og að lækka skuldir, viðhalda lágri verð- bólgu, treysta atvinnulífið og auka spamað. Með því móti munu fyrir- tæki halda áfram að treysta sam- keppnisstöðu sína og renna stoðum undir aukið atvinnuöryggi og bætta afkomu heimilanna í landinu. Höfundur er fjármálaráðherra. Hver vill axla ábyrgðina? SIÐUSTU mánuði hafa farið fram deilur í íslensku dagblöðunum um viðskiptabann Sam- einuðu Jijóðanna á hendur Irak. Margir eru sammála um það að Saddam Hussein sé ógnvekjandi, en ki’efj- ast þess samt að við- skiptabanninu verði aflétt vegna þeirra þjáninga sem íraska þjóðin má nú þola. En þá er einni stórri spumingu ósvarað. Ef viðskiptabanni Samein- uðu þjóðanna verður aflétt áður en vopnaeft- irlitsmennimir binda endi á fram- leiðslu Iraka á sýkla-, efna- og kjarnorkuvopnum, hvað er þá hægt að gera til að koma í veg fyrir að Saddam Hussein beiti þessum vopnum aftur? Takið eftir að ég segi „aftur“. Saddam Hussein hefur tvisvar sinnum beitt efnavopnum. Fyrst notaði hann þau gegn sinni eigin þjóð. Við munum öll eftir frétta- myndinni af látinni kúrdískri móð- irr sem hélt utan um látna dóttur sína eftir gasárás íraska hersins. Öðra sinni beitti hann þeim gegn Iran á níunda áratugnum. Og núna, með því að hindra eftirlits- menn Sameinuðu þjóðanna í störf- um sínum, hefur Saddam Hussein gert framleiðsiu þessara vopna, en ekld matvæli og lyf handa þjóðinni, að forgangsverkefni sínu. Tölurnar era skelfi- legar. Samkvæmt upp- lýsingum frá Samein- uðu þjóðunum hafa eftirlitsmennirnir fundið og eytt: 38.000 efnavopnum. 690 tonnum af eitur- efnum í efnavopn. 48 eldflaugum til- búnum til notkunar. 60 föstum skotpöll- um fyrir SCUD eld- flaugar. 30 sprengioddum fyrir efna- og sýkla- Walter vopn. Douglas Hundraðum tækja til notkunar við fram- leiðslu efnavopna. Eftirlitsmenn Sameinuðu þjóð- anna telja að Saddam haldi áfram að ausa fjármunum í víðtæka og Saddam Hussein, segir Walter Douglas, hefur sýnt fram á hernaðar- lega árásarhneigð sína og framið fjöldamorð. fjárfreka aðstöðu til að framleiða efna- og sýklavopn. Á grandvelli þessara gagna er ekki hægt að komast að annarri niðurstöðu en þeirri að Saddam muni nota þessi vopn aftur ef hann fær tækifæri til þess. Hvað segja þá þeir, sem gagn- rýna viðskiptabannið, um framtíð- ina ef banninu verður aflétt áður en vopnaframleiðsla Saddams Hussein verður stöðvuð? Slíkar kröfur fela augljóslega í sér ábyrgð., á framtíð með alvopnuðum Saddam Hussein. Því miður hefur lítið verið fjallað um þetta. Saddam Hussein hefur sýnt fram á hemaðarlega árásarhneigð sína og framið fjöldamorð. Hann mun gera það aftur. Hvernig á að bregðast við því? Við gætum látið sem við sæj- um það ekki, aflétt strax viðskipta- banni Sameinuðu þjóðanna og leyft Saddam Hussein að fremja grimmdarverk sín. En er það ábyrg lausn? Saklausir Irakar hafa þjáðst vegna viðskiptabanns Sameinuðu*~ þjóðanna. Þess vegna samþykkti Óryggisráðið áætlun um „mat-fyr- ir-olíu“ í desember 1996. Þess vegna hafa allir meðlimir Öryggis- ráðsins tekið til jákvæðrar athug- unar tillögu Kofi Annans, aðalrit- ara SÞ, frá því í síðasta mánuði, um að auka matvæla- og lyfjasending- ar til Iraks samkvæmt þessari áætlun. En Öryggisráðið hefur ekki viljað hætta viðskiptabanninu á meðan Saddam Hussein felur vopnaframleiðslu sína. Þetta era aðgerðir aðila sem taka ábyrgð á framtíðinni. Það er auðvelt að gagnrýna við- skiptabannið, en það hefur reynst * vera eina leiðin sem hefur komið í veg fyrir að Saddam Hussein hefji annað stríð eða fremji fjöldamorð. Ef einhver skrifar að viðskipta- banni Sameinuðu þjóðanna verði að ljúka áður en Saddam Hussein gerir hreint fyrir sínum dyram, gæti sá hinn sami þá vinsamlegast sagt okkur hvað beri að gera varð- andi gereyðingarvopn íraka? Höfundur er upplýsingafulltrúi bandaríska sendiráðsins. Vaka - skýr valkostur STUDENTAR við Háskóla íslands hljóta að velta því fyrir sér hvers vegna stúdentar starfa í mismunandi fylking- um. Allt frá fjórða áratugnum hafa ver- ið flokkadrættir meðal stúdenta Há- skóla íslands. Vaka, félag lýðræðissinn- aðra stúdenta var stofnað árið 1935 sem mótvægi við uppgangi sósíalisma innan Háskólans. Barátta í 63 ár í 63 ár hefur Vaka barist fyrir hagsmunum stúdenta. Mörgum af merkustu áföngum í starfi Stúd- entaráðs var náð þegar Vökumenn vora með forystu í ráðinu. Má nefna byggingu Nýja Garðs, stofn- un Lánasjóðs íslenskra náms- manna, yfirtöku stúdenta á bóksöl- unni, aðild stúdenta að Háskóla- ráði, stofnun ferðaþjónustu og sumarhótels. Þá hafði Vaka forystu um stofnun Félagsstofnunar Stúd- enta utan um þjónustufyrirtækin og Garðana og seinna að byggingu Hjónagarða. Enn í dag berst Vaka Alda Sigurðardóttir _ Andri Óttarsson fyrir hagsmunum stúdenta. Und- anfarin ár hafa fylkingarnar, sem starfað hafa saman í Stúdentaráði, verið sammála í flestu því sem við- kemur hagsmunum stúdenta. Þær hafa verið samstíga í baráttu sinni fyrir bættum hag stúdenta sem meðal annars hefur falist í bættum lánasjóði og hagsmunagæslu gagn- vart háskólayfii’völdum. Hver er munurinn á Vöku og Röskvu? I hverju liggur þá munurinn á fylkingunum? Vaka leggur áherslu Vaka vill sjá aukið sjálfstæði Háskólans, segja Andri Óttarsson og Alda Sigurðardótt- ir, sjálfstæði sem ekki yrði háð duttlungum stjórnmálamanna. á frelsi einstaklingsins til orða og aðgerða. Við trúum því að einstak- lingurinn sé best fær um að sjá hvað sér er fyrir bestu og haga lífi sínu og vali samkvæmt því. Slíkt hið sama álítum við að gildi um Há- skóla íslands og teljum hans mál- um best fyrir komið hjá háskóla- fólki sjálfu. Vaka vill sjá aukið sjálf- stæði Háskólans, sjálfstæði sem yrði ekki háð duttlungum stjórn- málamanna. Meðan Röskva að- hyllist félagshyggju leggur Vaka áherslu á einstaklinginn. Til að mynda vill Vaka að einstaklingur- inn fái að ráða því hvort hann er fé- lagi í Stúdentaráði, en Röskva telur það rétt að þvinga alla til aðildar að félaginu. Þessi hugsjón endurspegl- „ ar muninn á fylkingunum; Röskva hefur verið höll undir það að stjórn- völd taki ákvarðanir sem ganga yfir alla, en Vaka vill einstaklingsfi-elsi. Með sjálfstæði og frelsi að leiðar- Ijósi teljum við að Háskólanum sé best borgið í framtíðinni. Höfundar eru Alda Sigurðardóttir og Andri Óttarsson sem skipa 2. og 4. sæti á lista Vöku til Stúdentaráðs- kosninga. Fflndni ^ Hnsið FaKaÍEni14 Sími 5812121 Postulínsbrúður Barnaskoutsala Moonboots frá 790,990,1790 Smáskór i bldu húsi viS Fákafen Sími 568 3919

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.