Morgunblaðið - 13.06.1998, Blaðsíða 34

34 LAUGARDAGUR 13. JÚNÍ 1998
MORGUNBLAÐIÐ

STOFNAÐ 1913
UTGEFANDl
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
NATO VIÐBUIÐ
ÁTÖKUM
YARNARMÁLARÁÐHERRAR aðildarríkja Atlants-
hafsbandalagins ákváðu á fundi í Brussel í fyrradag
að undirbúa íhlutun í málefni íbúa Kosovo í Júgóslavíu.
Ráðherrarnir gerðu ráð fyrir árásum úr lofti og beit-
ingu landhers ef nauðsyn krefði. Samþykktu ráðherr-
arnir áætlun um að stöðva eða draga úr skipulögðum
ofbeldisaðgerðum gegn Albönum í Kosovo. Þeir for-
dæma ofbeldi, hvort sem í hlut eiga yfirvöld í Belgrad
eða öfgamenn meðal Kosovo-AIbana.
Kosovo-hérað í Serbíu hefur verið sem púðurtunna í
mörg ár. Þar búa svokallaðir Kosovo-Albanir og eru
þeir 90% íbúanna, en serbnesk stjórnvöld í Belgrad
hafa verið andsnúin kröfum þeirra um sjálfstæði hér-
aðsins. Reynt hefur verið til þrautar að stilla til friðar
í landinu, en allt virðist koma fyrir ekki, áfram heldur
ófriðurinn og á miðvikudag ákvað Bill Clinton, forseti
Bandaríkjanna, að frysta allar eignir og fjárfestingar
Júgóslava í samræmi við ákvörðun frá því í maí.
Ákvörðun Bandaríkjaforseta var tekin vegna aðgerða
Serbíuhers gegn Kosovo-Albönum. Er nú talið að
Slobodan Milosevic forseta verði veittur frestur til að
binda enda á ofbeldið, ella láti NATO til skarar skríða.
Svo virðist sem aðildarríki Atlantshafsbandalagsins
séu loks að missa þolinmæðina og forsætisráðherra
Breta, Tony Blair, hefur sagt að eina leiðin til þess að
hafa áhrif á Milosevic sé að hóta hernaðaraðgerðum.
Talið er og að Rússar, sem yfirleitt hafa staðið við
bakið á Serbum, muni ekki hafa athugasemdir við
ákvörðun NATO, gegn því að Rússar njóti efnahags-
aðstoðar vegna erfiðleika heima fyrir.
Balkanskaginn hefur löngum verið viðsjárvert
svæði, þar sem hatur og illdeilur eru landlægar. Hinn
26. júní 1914 var þar framið það voðaverk, sem kom
fyrri heimsstyrjöldinni af stað, og æ síðan hafa menn
óttazt að átök í Serbíu breiddust út. Svo virðist sem
Atlantshafsbandalagið hafi það og í huga. Friður skuli
ríkja í Kosovo, ef ekki með fortölum, þá með vopna-
valdi.
KAUPÞING
íLÚXEMBORG
UTRÁS ÍSLENZKRA fjármálafyrirtækja á erlend-
um mörkuðum er hafin með stofnun Kaupþings
hf. á eigin verðbréfafyrirtæki í Lúxemborg. Þetta nýja
fyrirtæki var formlega opnað sl. fimmtudag.
Kaupþing hóf starfsemi í Lúxemborg fyrir tveimur
árum með stofnun verðbréfasjóðafyrirtækis í sam-
vinnu við Rothschilds-bankann þar. Starfsemin hefur
gengið vel og nema sjóðirnir nú um fimm milljörðum
króna. Á síðasta ári stofnsetti Kaupþing sérstakan ís-
landssjóð í Lúxemborg, sem fjárfestir eingöngu í ís-
lenzkum verðbréfum, t.d. hlutabréfum og skuldabréf-
um til langs tíma. Reynsla fyrirtækisins af starfsem-
inni í Lúxemborg leiddi svo til stærsta skrefsins til
þessa, stofnunar verðbréfafyrirtækisins.
Viðstaddir opnun fyrsta íslenzka verðbréfafyrirtæk-
isins á erlendri grundu voru Geir H. Haarde fjármála-
ráðherra og Goebbles, efnahagsmálaráðherra Lúxem-
borgar. Ráðherrarnir lýstu báðir ánægju með stofnun
verðbréfafyrirtækisins og minntu á góð samskipti
landanna fyrr og síðar.
Vaxandi umsvif Kaupþings í Lúxemborg er fagnað-
arefni og vonandi munu þessi fyrstu skref leiða til
sóknar íslenzkra fjármálafyrirtækja á erlendum mörk-
uðum. íslenzkir fjárfestar horfa sífellt meira til fjár-
festingarkosta erlendis, en ekki er vanþörf á því, að
laða erlenda fjárfesta til að beina viðskiptum til Is-
lands. Það mun vafalaust efla traust þeirra á slíkum
viðskiptum geti þeir skipt beint við íslenzk fyrirtæki í
eígin fjármálaumhverfi.
Klúbbur að alþjóðlegri fyrirmynd
til stuðnings geðfötluðum
Ætlað að brúa
bilið milli
stofnunar og
atvinnulífs
Klúbbnum Geysi er ætlað að styðja geðfatlaða
út 1 atvinnulífið. Arna Schram ræddi við þær
Onnu Valdimarsdóttur og Aðalbjörgu Eddu
Guðmundsdóttur um fyrirhugaða starfsemi.
ANNA Valdimarsdóttir iðjuþjálfi oj
m.a. að
OFT tekur ekkert við úti í
samfélaginu hjá þeim
geðsjúklingum sem hafa
lokið þjálfun hjá okkur á
geðdeild Landspítalans.
Skrefið út í samfélagið er fyrir marga
sjúklinga mjög erfítt, því þeir eru
sumir hverjir búnir að vera lengi í
vernduðu umhverfi og hafa lítið þurft
að takast á við ábyrgð, skipulagningu
og ákvarðanatöku," segir Anna Valdi-
marsdóttir, iðjuþjálfi og einn af frum-
kvöðlum þess að mynda áhuga-
mannahóp um stofnun klúbbsins
Geysis hér á landi að fyrirmynd
bandarískrar hugmyndarfræði sem
hlotið hefur heitið Fountain House og
hefur verið reynd víða um heim með
góðum árangri.
Eitt af meginmarkmiðum klúbbs-
ins er að hjálpa geðfötluðu fólki að
fóta sig á almenna vinnumarkaðnum
eftir að hafa dvalið á stofnunum í
lengri eða skemmri tíma vegna veik-
inda sinna. Þannig er klúbbnum ætl-
að að brúa bilið á milli stofnana og
samfélagsins. Allir þeir sem eiga eða
hafa átt við geðsjúkdóm að stríða eru
velkomnir í klúbbinn og félagsaðild
er ekki háð neinum tímatakmörkun-
um. Þar er lögð áhersla á að meðlimir
séu ekki sjúklingar heldur félagar
sem beri sameiginlega ábyrgð á dag-
legum rekstri ásamt starfsfólki.
Að sögn Önnu og Aðalbjargar
Eddu Guðmundsdóttur, félaga og
fulltrúa geðfatlaðra í klúbbnum, er
undirbúningsvinnan að starfsemi
klúbbsins hér á landi komin vel á veg
og eru vonir bundnar við það að hann
verði kominn inn í sitt eigið húsnæði
um næstu áramót. Áhugahóp um
stofnun klúbbsins var komið á fót í
janúar 1997, eftir að Anna og Anna
Guðrún Arnardóttir iðjuþjálfi höfðu
haldið íyrirlestur í húsi Geðhjálpar
og kynnt Fountain House-hug-
myndafræðina. Nú er svo komið að
hópurinn hefur fengið nafnið Geysir
auk kennitölu og hittist vikulega í
húsakynnum Geðhjálpar. Búið er að
skipa nokkra fulltrúa í stjóm klúbbs-
ins og ennfremur stendur um þessar
mundir yfir undirbúningur að mögu-
legri fjármögnun hans, en á hinum
Norðurlöndunum eru ríki, borg og
góðgerðarsamtök stærstu fjárveit-
endur klúbba sem þessa.
Fimmtíu ára reynsla
af Fountain House
Áður en lengra er haldið skulum
við fara um það bil fimmtíu ár aftur í
tímann og kynna okkur upphaf þeirr-
ar hugmyndafræði, sem klúbburinn
Geysir er byggður á, eða stofnun
samtakanna sem nefnd hafa verið
Fountain House. Fyrsti vísir að sam-
tökunum varð til um 1940 í Banda-
ríkjunum. Þá tóku sjúklingar, sem
höfðu verið á geðdeild í New York,
sig saman um að hjálpa hver öðrum
að finna vinnu og húsnæði, en jafn-
framt ákváðu þeir að leita leiða til að
uppfylla sínar félagslegu þarfir og
verða þannig virkir þátttakendur í
samfélaginu.
Hópurinn kallaði sig í fyrstu
WANA sem var skammstöfun á setn-
ingunni, We Are Not Alone eða við
erum ekki ein. Hins vegar urðu
þáttaskil í starfsemi hópsins árið
1948 þegar hann festi kaup á húsi
einu í New York, en þar lögðust allir
á eitt að gera það sem gera þurfti til
að ná markmiðum hópsins. I bak-
garði hússins var gosbrunnur og
þannig varð nafn samtakanna til,
Fountain House, en Fountain þýðir
gosbrunnur.
Smám saman hefur hróður sam-
takanna Fountain House breiðst út
og í dag eru starfandi 340 sams konar
klúbbar í 22 löndum víða um heim
þar á meðal á öllum hinum Norður-
löndunum. Einnig eru slíkir klúbbar í
löndum eins og Rússlandi, Ástralíu
og Englandi, svo önnur dæmi séu
nefnd. Allir þessir klúbbar eru hluti
af alþjóðlegum samtökum, I.C.C.D.
(International Center for Clubhouse
Development), sem byggja á Founta-
in House-hugmyndafræðinni og
fylgja þar með ákveðnum grundvall-
arreglum um starfsemi og skipulag.
Höfuðstöðvar alþjóðlegu samtakanna
eru í New York og innan þeirra
starfa ýmsar nefndir sem eru ávallt
skipaðar fulltrúum frá klúbbum um
allan heim.
Mikil þörf fyrir stuðning
við geðfatlaða
Anna segir að hún hafi kynnst hug-
myndafræði Fountain House í náms-
ferð sem hún og starfsfélagi hennar
Anna Guðrún fóru saman í til hinna
Norðurlandanna fyrir rúmlega
tveimur árum. „Markmið ferðarinnar
var að kynna okkur meðferðarúrræði
fyrir geðsjúka og leita að leiðum til
að brúa bilið milli stofnunar og sam-
félags," segir Anna. Þegar heim var
komið héldu þær stöllur fyrirlestur í
EFTIRFARANDI frásögn birtist í
upplýsingabæklingi um Klúbbinn
Geysi og lýsir reynslu geðfatlaðs
manns, sem hefur verið veikur í
fímmtán ár. Reynslusagan er
skráð í Reykjavík í nóvember síð-
astliðnum.
I henni segir m.a.: „Mín reynsla
af vinnumarkaðnum er neikvæð,
vegna þess að sjúkdómur minn
fælir atvinnurekendur frá að ráða
mig í vinnu. Ég reyndi stöðugt í
fímm ár að útvega mér vinnu og
komast inn á vinnumarkaðinn
með því að vera heiðarlegur, sem
leiddi alltaf af sér neitun, at-
vinnurekendur voru ekki tilbúnir
að gefa mér sjéns.
En ég fékk alltaf vinnu ef ég
þagði yfír mínum sjúkdómi, en
húsakynnum Geðhjálpar, eins og fyrr
var vikið að, en þar sögðu þær frá
ýmsum úrræðum fyrir geðfatlaða,
sem þær höfðu kynnst í námsferð
sinni. „Það varð hins vegar svo mikil
vakning á þessu kynningarkvöldi og
fólk varð svo spennt fyrir því að
stofna Fountain House á Islandi að
það var afráðið að mynda áhugahóp
um stofnun slíkra samtaka,“ segir
Anna. Nafnið Geysir var síðar ákveð-
ið, en að sögn Önnu, vísar það til þess
að goshverinn Geysir sé hinn nátt-
úrulegi gosbrunnur íslendinga.
Anna og Aðalbjörg Edda benda á
að stofnun slíks klúbbs hér á landi
spretti af þeirri gífurlegu þörf sem sé
fyrir stuðning og hjálp við það fólk
sem hafi dvalist inni á sjúkrastofnun-
um vegna geðsjúkdóma sinna. „Spít-
alamir eru að fyllast af fólki sem er
tilbúið til þess að fara að takast á við
lífið, eftir veikindi sín, en kemst ekki
út í atvinnulífið vegna þess hve því
hefur gengið erfiðlega að fá vinnu,“
segii’ Aðalbjörg Edda og bætir því
við að geðfatlaðir standi oft frammi
fyrir því að ákveða hvort þeir eigi að
segja sannleikann um sjúkdóminn
eða halda honum leyndum þegar þeir
sæki um vinnu. Seinni kosturinn, að
ljúga, geti þó ekki talist heillavænleg
byrjun í nýju starfi.
Eitt af viðfangsefnum klúbbsins er
að reka vinnumiðlun fyrir félaga sína
og tryggja það að annar starfsmaður
komi í staðinn fyrir þann sem kemst
ekki í vinnuna, tímabundið, vegna
veikinda sinna. Anna útskýrir starf-
semi vinnumiðlunarinnar nánar og
segir að félagar í klúbbnum vinni
fyrst að því að ná tengslum við vinnu-
veitendur. Þegar það takist sé gerður
tímabundinn ráðningarsamningur, til
sex mánaða, hálfan daginn eða um
slíkt leiddi einungis af sér bakföll
fyrir mig, vegna þess að ég veikt-
ist iðulega eftir skamman tíma f
starfí og fékk uppsögn vinnuveit-
enda í kjölfarið. Þetta ýtti undir
vanmáttarkennd og þunglyndi og
ég sá að svona gat þetta ekki
gengið lengur. Því ákvað ég að
festa mig alfarið í örorkuna og
gefast upp.
Allir þurfa á upp-
byggingu að halda
Sannleikurinn um örorku/and-
legan sjúkdóm fælir flestalla at-
vinnurekendur frá ráðningu ein-
staklings, skiljanlega vegna hugs-
anlegrar Iangrar fjarveru frá
vinnumarkaði og nægu framboði
umsækjenda. Hin eina leið fyrir ör-
Reynslusaga manns með geðrær
„Mín reynsla af vir
aðnum er neik?