Morgunblaðið - 13.06.1998, Blaðsíða 40

40 LAUGARDAGUR 13. JÚNÍ 1998
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Lorca í hjört-
um okkar
„Morðið á García Lorca er Ijótur blett-
ur á sögu Spánar og verður aldrei af-
máður. Fleiri féllu þó en García
Lorca, m.a. skáld sem ekki vildu að-
hyllast stefnu lýðveldissinna. “
Mikið hefur verið
skrifað um
spænska skáldið
Federico García
Lorca í tilefni
þess að 5. júní voru hundrað ár
liðin frá fæðingu hans. Islend-
ingar kynntust fyrst García
Lorca að marki með þýðingu
Magnúsar Asgeirssonar á
Vögguþulu, ljóðinu um hestinn
úti í miðri á og um dauðann.
Þýðingin snjalla olli því að fá-
tæklegar tilraunir annarra til að
þýða García Lorca voru dæmdar
á þeim forsendum að þær stæðu
þýðingu Magnúsar mjög að baki.
Gareía Lorca
VIÐHORF er reyndar nær
----- óþýðanlegur
Eftir Jóhann gv0 nærrj
Hjálmarsson stendur hann
uppruna sínum
og tungu og hljómlist málsins er
einstök hjá honum.
Aftur á móti eru þýðingar á
verkum hans ekki aðalumræðu-
efnið nú heldur ástæða morðsins
á honum í Granada forðum daga.
Sumir kenna samkynhneigð
hans um, aðrir að hann hafi ver-
ið fómarlamb pólitísks ofstækis
því að þótt García Lorca hafí
ekki verið sósíalisti, svo kunnugt
sé, starfaði hann með leikhópi á
vegum lýðveldisstjórnarinnar og
átti marga vini meðal helstu
vinstrisinna á Spáni.
Þegar ég kom til Spánar fyrst
í byrjun árs 1959, lands García
Lorca, nánar tiltekið Barcelona,
hafði mér verið sagt (og það er
reyndar fullyrt enn) að bækur
García Lorca væru bannaðar á
Spáni og ekki seldar þar. Eg
hafði þó ekki lengi reikað um
gotneska hverfið í Barcelona
þegar ég rakst á bókabúðir sem
höfðu argentínskar útgáfur á
verkum García Lorca í búðar-
gluggum og þá var bara að
ganga inn og kaupa vægu verði.
Staðreyndin er sú að
Barcelona og Katalónía yfirleitt
varð aldrei jafn þrúguð af
Francotímanum og til dæmis
Madríd, að minnsta kosti ekki
menningarlega. Katalónar voru
ekki reiðubúnir til að fara eftir
öllum skipunum frá Madríd.
Væri þeim bannað að seija bæk-
ur geymdu þeir bækurnar undir
borði eða menn lögðu inn pöntun
ogfengu daginn eftir.
Irskt skáld og spænskufræð-
ingur, Ian Gibson, hefur skrifað
bækur um García Lorca og gert
sér far um að kynna sér allan
æviferil hans til hlítar. I ævisög-
unni kemur fram að García
Lorca freistaði þess að leyna
samkynhneigð sinni og vinir
hans stóðu með honum í þvi sem
öðru. Minniháttar lögreglufor-
ingi í Granadahéraði sem stund-
aði ólmur kommúnistaveiðar
hætti ekki fyrr en García Lorca
var handtekinn og síðan skotinn
á afviknum stað. Hann leitaði
skjóls hjá fjölskyldu vinar síns
og skáldbróður, Luis Rósales, í
Granada sem var hlynnt falang-
istum, en engu að síður tókst
ekki að koma honum undan.
Morðið á García Lorca er ljót-
ur blettur á sögu Spánar og
verður aldrei afmáður. Fleiri
féllu þó en García Lorca, m. a.
skáld sem ekki vildu aðhyllast
stefnu lýðveldissinna. Ekkert
þeirra náði sömu frægð og
Lorca og flest þeirra hafa orðið
gleymsku að bráð.
Spænska borgarastyrjöldin
sameinaði og sundraði. Ungir
sósíalistar, kommúnistar og lýð-
ræðissinar flykktust til Spánar
að verja málstað lýðveldisins. I
þeirri hörmulegu bendu og mót-
sögnum sem styrjöldin leysti úr
læðingi urðu margir fyrir von-
brigðum og erfitt var stundum
að greina hver barðist við hvem.
Einna verst úti urðu anarkistar
sem voru í senn óvinir sósíalista
og falangista. Draumsýn þeirra
um frelsi var kæfð í blóði.
Menntamenn og rithöfundar
eins og George Orwell, til dæm-
is, sneru heim og voru ekki leng-
ur jafnsannfærðir sósíalistar,
kannski hölluðust þeir eilítið til
hægri.
A Spáni og í öðrum löndum
hafa verið gerðar kvikmyndir
sem sýna styrjöldina í öðm ljósi
en áður. Reynt er að sýna hið
mannlega sem venjulega sam-
anstendur af mistökum og ýmiss
konar barnaskap. Sagnfræði-
bækur og minningar draga fram
það sem áður mátti ekki tala um.
García Lorca var svo heillaður
af dauðanum að hann orti helst
ekki eða talaði um annað. Hann
var gagntekinn dauðageig.
Dauðinn kom fram í öllu sem
har.n snerti. Eitt sinn lék hann
sig dauðan, að sögn Ian Gibsons,
með slíkum sannfæringarkrafti
að enginn vina hans skildi
hvemig hann komst aftur til
meðvitundar. Einn þeirra var
Salvador Dalí, besti vinur hans,
sem í banalegunni talaði um ást
þeirra Lorca svo að Gibson
skildist að Lorca hefði verið
stóra ástin í lífi hans en ekki hin
lostafulla duttlungasama Gala
sem svaf hjá flestum skáldum og
listamönnum.
Lorca fór líka með hlutverk
dauðans í einu leikrita sinna. Sá
hann fyrir öriög sín?
Atvikið þegar Lorca lék sig
dauðan hafði svo rík áhrif á Dalí
að það kemur fram aftur og aft-
ur í verkum hans. Andlit Lorca
er líka víða falið eða hálffalið í
verkum málarans.
Eitt af bestu ijóðum García
Lorca er minningarljóð um vin
hans, nautabanann Ignacio
Sánchez Mejias sem laut í lægra
haldi fyrir nauti á leikvanginum.
Þegar hann var að deyja á spít-
ala treysti Lorca sér ekki til að
heimsækja hann því slík ógn
stóð honum af dauðanum.
í ljóðinu reisir hann vini sín-
um minnisvarða: „Aldrei framar
mun fæðast/ Andalúsíumaður
jafn glæstur/ og ævintýralegur."
Ósjálfrátt var García Lorca að
yrkja um sjálfan sig, dáðasta
Andalúsíumann okkar tíma, en
enginn skortur er á skáldum
sem koma frá Andalúsíu þar
sem varð ein hin mesta menn-
ingar- og þjóðablanda sem sögur
fara af. Arabíska menningin
festi þar rætur og setur svip
sinn á margt, ekki síst skáldskap
um ástina og dauðann.
„Erkibiskups-
boðskapur“
Á SÍÐASTA starfs-
degi hins háa Alþingis
var samþykkt tillaga
um skipan nefndar,
sem taka á til meðferð-
ar auðlindamál Islend-
inga. Við það vaknaði
lítil von í brjóstum
manna að stjómvöld
væru að átta sig á
háskalegri stöðu þeirra
mála. Sú von varð
skammlíf. Hún var
send út í hafsauga af
fulltrúa ríkisstjórnar-
innar og LIÚ í sjó-
mannadagsræðu tveim-
ur dögum seinna. Þar
var talað tæpitungu-
laust um óbreytta fisk-
veiðistjórnun, sem ein yrði til bjarg-
ar auðlindinni, afkomu útvegsins og
búsetu þjóðarinnar.
I upphafi ræðunnar talaði laga-
júristi, sem hefir háskólapróf í útúr-
snúningum, þar sem hann lýsti yfir,
að aukning fiskveiðiheimilda væri
litin homauga af ýmsum á Alþingi
og víðar. Það þarf hyldjúpa mann-
fyrirlitningu til að leyfa sér að bera
slíkt á borð fyrir þjóðina á hátíðis-
degi sjómanna og ætlast til að hún
trúi.
Það, sem menn horfa á, þrumu-
lostnir af undmn, er áframhaldandi
úthlutun gjafakvóta og mest til
þeirra, sem mest eiga fyrir. Miðað
við braskverð þorskkílós er talið að
verðmæti aukins þorskkvóta séu 25
milljarðar króna. Vill ekki sjávarút-
vegsráðuneytið svo vel gera og upp-
lýsa skiptinguna til einstakra fyrir-
tækja og báta?
Fulltrúi ríkisstjórnarinnar rifjaði
upp í ræðu sinni niðurskurð á afla-
heimildum á sínum tíma, sem hefði
bjargað þorskstofnin-
um frá hmni. Um það
veit hann að vísu ekk-
ert. Það liggja engin
vísindaleg rök þeirri
fullyrðingu til grand-
vallar. Það gæti rétt
eins verið að þorsk-
stofninn hefði vaxið
helmingi hraðar við
óhefta sókn. Eftir 20
ára stjórnun fiskveiða
á íslandi virðist þorsk-
stofninn, samkvæmt
áliti sérfræðinga, þola
miklu minni sókn en
hann gerði þar áður,
meðan sókn var óheft
og á miðunum lágu
hundrað togara er-
lendra þjóða. Þess má geta í þessu
sambandi að í Barentshafi standa
Fólk sér og heyrir hvað
fram fer nú við úthlut-
un gjafakvótans, segir
Sverrir Hermannsson.
Það sér óréttlætið og
svívirðuna, þar sem
þeir maka krókinn,
sem sízt skyldi.
öll reiknilíkön fiskifræðinga
nokkum veginn á haus um afkomu
þorskstofnsins þar. Engum hefir
komið til hugar að fiskveiðar verði
án stýringar á Islandsmiðum, en
stórauka þarf frjálsræði fyrir unga
athafnamenn og aflamenn svo þeir
Sverrir
Hermannsson
geti hafizt af sjálfum sér og náð oln-
bogarými í atvinnugi'eininni.
Og þannig mælti ráðherra m.a. á
hátíðisdegi sjómanna:
„Þeir sem færðu fómirnar upp-
skera nú árangur þess erfiðis" og
nú er komið að því „að þeir njóti
ávaxtanna, sem sáðu til uppsker-
unnar“. Hvorum megin á Sjöstjörn-
unni á sá maður heima, sem þannig
talar? Er hann að tala til þeima fjöl-
mörgu, sem standa uppi eignalaus-
ir, rændir atvinnu sinni og lífsaf-
komu, vegna framkvæmdar fisk-
veiðilaganna? Þeir, sem nú upp-
skera mest við auknar þorskveiði-
heimildir, færðu fæstir neinar fóm-
ir né sáðu til uppskera. Þeim vora
þvert á móti í upphafi færðir millj-
arða kvótar að gjöf m.a. með hinum
fáránlegu skipstjórakvótum.
Og svo tók umboðsmaður Krist-
jáns í LÍÚ dæmi af Vestfirðingum.
Nú vanti aðeins um átta þúsund
lestir uppá að vestfirzk fyrirtæki
hafi í tonnum talið jafnmikið afla-
mark og í upphafi niðurskurðarins.
Þess er hér með krafizt, að sjávar-
útvegsráðuneytið upplýsi nákvæm-
lega hverjir fórnuðu á sínum tíma á
Vestfjörðum og hverjir uppskera
nú. Hvað segir fyrrverandi útgerð-
arstjóri úr Bolungarvík, Einar K.
Guðfinnsson, við þessum yfirlýsing-
um? Eða vilja þeir Einarar vestra
bara tala um refaveiðar á Horn-
ströndum?
Fólk í sjávarþorpum hringinn í
kringum landið sér og heyrir hvað
fram fer nú við úthlutun gjafakvót-
ans. Það sér óréttlætið og svívirð-
una, þar sem þeir maka krókinn,
sem sízt skyldi.
Á 60 ára afmælisdegi Sjómanna-
dagsins sendir fulltrúi ríkisstjórnar-
innar landsmönnum þá kveðju, að
aðeins með því móti að framfylgt
verði óbreyttri fiskveiðistjómun
„yrði smám saman hægt að skapa
meira öryggi á ný fyrir fólkið og
treysta efnahag þjóðarinnar allrar“.
Þá er hrapallega illa komið fyrir
íslenzkri þjóð ef hún ljær eyra slík-
um öfugmælum.
Höfundur er fv. bankastjóri.
Enn um stúlk-
ur og íþróttir
FÁTT GLEÐUR
okkur íslendinga meira
en þegar íþróttafólk
okkar stendur sig vel í
alþjóðlegri keppni.
Er skemmst að
minnast þeirri bylgju
gleði og stolts sem fór
um land allt er Vala
Flosadóttir vann sín
frækilegu afrek sl. vet-
ur. Þá hefur það oft
gerst að handknatt-
leikslandsliðið hefur
yljað fólki um hjarta-
rætur með frábæram
árangri sínum, þótt
aldrei hafi það þó náð
alla leið á toppinn.
Knattspyrnulandslið
karla hefur nokkrum sinnum náð
sætum sigram í leikjum sínum, en
ekki er því þó að neita að oftar hef-
ur árangur þess valdið vonbrigðum.
Kannski era kröfurnar sem við Is-
lendingar geram til íþróttafólks
okkar meiri en unnt er að standa
undir. Ef litið er á mál af fyllstu
sanngirni er það raun og vera
ósanngjamt að krefjast þess að svo
fámenn þjóð sem við Islendingar er-
um eigum íþróttafólk eða íþróttalið
sem standast stórþjóðum snúning.
En burtséð frá því er góður ár-
angur í íþróttum í alþjóðlegum mót-
um okkur þjóðarnauðsyn. Fátt eflir
eins þjóðarvitund, samtakamátt og
sjálfstraust okkar og góður árangur
íþróttafólks. Þess vegna hlýtur það
að vera skynsamra manna háttur að
efla það íþróttastarf hérlendis sem
líklegast er til þess að skila árangri
og standa undir væntingum. Það er
samdóma álit allra þeirra er þekkja
til íþrótta á íslandi að
við eigum mjög góða
og raunhæfa mögu-
leika að komast í allra
fremstu röð í
kvennaknattspymu og
í handknattleik, ef rétt
er á spilunum haldið.
Raunar má segja að
við eigum góða mögu-
leika í mörgum öðrum
íþróttagreinum, en
þessar era nefndar hér
sérstaklega vegna þess
að um fjölmennustu
íþróttagreinamar er að
ræða.
Rétt er að geta um
hinn stórgóða árangur
sem kvennalandslið
okkar í knattspyrnu hefur náð að
undanförnu. Liðið tapaði 0-1 fyrir
Ólympíumeisturam Bandaríkjanna
Kynjamismunun í
íþróttum er því miður
alls staðar, segir
---------------------------
Erling Asgeirsson,
og í raun til háborinnar
skammar.
og gerði jafntefli 0-0 við Spán. Báðir
vora leikir þessir á útivelli. Þetta er
árangur sem sannarlega hefði verið
básúnaður ef karlalið okkar hefði
átt í hlut.
Kveikjan að þessu greinarkorni
er viðtal sem undirritaður horfði á í
sjónvarpinu sl. fimmtudagskvöld,
Erling
Ásgeirsson
þar sem rætt var við vallarstjóra
þjóðarleikvangsins í Laugardal, en í
viðtalinu kom fram að ákveðið væri
að loka vellinum um skeið. Ástæðan
var ofnotkun tveggja Reykjavíkur-
liða, Fram og Þróttar á vellinum.
Hvoragt þessara liða hefur
kvennaknattspymu á sínum snær-
um, a.m.k. ekki í meistaraflokki.
Fram kom í viðtalinu að völlurinn
ætti að vera lokaður a.m.k. fram í
júlí, eða þar til umrædd lið tækju
þátt í 16 liða úrslitum bikarkeppn-
innar í knattspymu.
Svo virðist sem vallarstjóranum
væri ekki kunnugt um að kvenna-
landslið íslands ætti að leika seinni
leik sinn gegn Spáni 14. júní n.k.
hér heima og aldrei kom fram í við-
talinu að ástæða hefði verið til þess
að haga notkun þjóðarleikvangsins
þannig að völlurinn yrði nothæfur
þegar kæmi að þeim leik, sem hefði
þó átt að vera sjálfsagt.
Ég hef áður hvatt kollega mína í
sveitarstjórnum um land allt til þess
að vera á verði gegn kynjamismun-
un í íþróttum. Hún er því miður alls
staðar til staðar og í raun til hábor-
innar skammar. Það er svo komið
að það þarf að beita félögin og sér-
samböndin þrýstingi til þess að
uppræta þennan ósóma. Þannig má
spyrja hvort Reykjavíkurborg hafi
sett einhvern þann fyrirvara um
jafnrétti kynjanna til afnota af
mannvirkjunum í Laugardal þegar
þau vora afhent KSI og Þrótti til
rekstrar og afnota.
Þar sem fjárhagur Knattspyrnu-
sambands íslands virðist ekki leyfa
auglýsingar á umræddum kvenna-
knattspyrnuleik við Spán vil ég
nota þetta tækifæri til þess að
hvetja sem flesta til þess að koma
og horfa á stúlkurnar leika á Kópa-
vogsvelli n.k. sunnudag kl. 14:00.
Ef tekið er mið af árangri kvenna-
landsliðsins að undanförnu má alla
vega ætla að leikurinn geti orðið
frábær skemmtun.
Höfundur er formaður bæjarráðs
Garðabæjai'.