Morgunblaðið - 13.06.1998, Blaðsíða 49

MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
LAUGARDAGUR 13. JÚNÍ 1998 49 *
I
:
(
<
i
i
!
<
<
<
<
<
<
<
<
<
<
<
<
(
(
<
(
(
J
(
+ Óli Jóhannes
Sigmundsson,
húsasmíðameistari
og kaupmaður, var
fæddur á ísafirði 1.
apríl 1916. Hann
lést á Hrafnistu í
Reykjavík 7. júní
síðastliðinn. For-
eldrar hans voru
Júlíana Óladóttir og
Sigmundur Brands-
son járnsmiður. Al-
systkini hans eru
Þorbjörg, f. 19.
sept. 1913, d. 5. okt.
1913; tvíburabróðir- _
inn Dani'el G.E. og Ásta Sigur-
rós, f. 1919. Uppeldissystir Óla
var Anna Kristín Björnsdóttir,
f. 23. sept. 1908, d. 25. des.
1993. Árið 1951 kvæntist Óli
Halldóru Sigurjónsdóttur, f. 3.
okt. 1908, d. 16. júlí 1995. Þau
voru bamlaus. Sljúpsonur Ing-
Mér er bæði ljúft og skylt að
minnast stjúptengdaföður míns,
Óla J. Sigmundssonar, sem andað-
ist á Hrafnistu í Reykjavík á sjó-
mannadaginn. Dagurinn var fagur
og bjartur, sannkallaður hátíðis-
dagur fyrir allflesta. Þó það virðist
e.t.v. öfugmæli, þá er ég viss um að
dagurinn var dagur fagnaðar fyrir
Óla. Hann var áreiðanlega burtfór-
inni feginn, enda orðinn lang-
þreyttur og löngu tilbúinn að
kveðja. En um slíkt hefur enginn
yfir sjálfum sér að segja. Sjálfur
ræður maður heldur ekki miklu um
það með hvaða hætti manni endist
líf og heilsa.
Þegar ég kynntist Óla var hann
á besta starfsaldri og hafði töluvert
mikið umleikis, bæði sem verslun-
arrekandi, innflytjandi og bygg-
ingameistari, með marga menn í
vinnu, auk þess að sinna ýmsum fé-
lagsstörfum. Dagarnir vora í föst-
um skorðum. Klukkan 7 byrjaði
starfsdagurinn hjá honum, eilítið á
undan smiðunum og þeim öðram
sem hann hafði yfir að segja. Það
var ekki langt að fara milli heimilis
og vinnustaða, þess vegna var hægt
að skjótast heim í kaffihléum, rétt
sem snöggvast, og að sjálfsögðu í
hádegismat. Én þessar stuttu
stundir í dagsins önn vora samt
perlur á „hjónabandinu". Dóra
hafði alltaf undirbúið þessar stund-
ir á þann hátt að þau nutu þeirra
bæði. Kaffið var tilbúið, maturinn
stóð á dúkuðu borðinu, og allt var
fram borið með lystugum hætti.
Samræðumar vora ósköp hvers-
dagslegar og ekki alltaf orðmargai’.
En samveran og viðmótið var það
sem gerði þessar stundir dýrmætar.
Eftir hádegismat fleygði Óli sér í
sófann í stofunni með púðakríli ofan
á bijóstinu og sofnaði á augabragði.
Eftir 10 mínútur stóð hann upp,
fékk sér molasopa og var farinn.
Hann kom á íöstum tíma og fór eftir
ákveðinn tíma. Vinnudegi lauk kl.
19. Það kom að vísu fyrir að ein-
hveiju þurfti að sinna eftir kvöldmat
og var það helst ef einhver þurfti
einhvers með, sem ekld hafði getað
komið að deginum. Ég þekki það
ekki gjörla, en ég veit að það var
frekar í þágu annarra en hans sjálfs.
Óli var félagslyndur og glað-
sinna. Enginn var skemmtilegri en
hann að vera með á góðri stund.
Hann talaði hátt og hló hátt, hann
kunni ótal gamansögur og sagði
skemmtilega frá. Sögurnar hans
urðu aldrei leiðigjamar, hversu oft
sem maður heyrði þær, vegna þess
hversu vel hann sagði þær. Hann
var líka afbragðs söngmaður og
naut þess að taka lagið með öðrum.
Líklega þykir mér ennþá gaman að
heyra Bellman-söngvana og Glúnt-
ana, af því að þeir vora í uppáhaldi
hjá Óla og hann söng þá gjaman
þegar við átti. „Káraste bröder,
systrar och vánner“, kraftmikil
rödd hans hljómar í eyram mér.
Karlakórinn á Isafirði naut um
þór Haraldsson,
kaupmaður. Óli
lærði skipasmiði hjá
Marzelíusi Bern-
harðssyni og lauk
prófi 1940, en síðar
lauk hann prófi í
húsasnn'ði 1946.
Hann stofnaði timb-
urverslunina Björk
árið 1956 og rak
haua til ársins 1987.
Óli átti sæti í sókn-
arnefnd ísafjarðar-
kirkju og var for-
maður um árabil.
Hann átti sæti _ í
stjórn Iðnaðarmannafélags Is-
fírðinga og sat lengi í bygginga-
nefnd bæjarins. Hann tengdist
frímúrarareglunni og var félagi
í stúkunni Njálu. Hann var líka
mörg ár í Rótary-hreyfingunni.
títför Óla fór fram frá Digra-
neskirkju 12.júní.
árabil söngkrafta Óla, eins og hin
ýmsu félög og samtök nutu ann-
arra krafta hans, atorku og fórn-
fysi. Það verða áreiðanlega aðrir
en ég til að geta þess þáttar í ævi
hans sem lýtur að hinum ýmsu fé-
lagsmálum og ábyrgðarstörfum
sem honum var falið að inna af
hendi í bæjarfélaginu, sakir marg-
háttaðra hæfileika hans og mann-
kosta. Ég minnist þess Ola Sig-
mundssonar, sem ég kynntist við
það að tengjast honum fjölskyldu-
böndum. Óli var „maðurinn hennar
mömmu“ - ekki minnar, heldur
mannsins míns. Aðeins sjö áram
áður en ég giftist Ingþóri Haralds-
syni, hafði tengdamóðir mín, Hall-
dóra Siguijónsdóttir, gifst manni
sem hún kynntist norður á Djúpu-
vík, þar sem þau vora bæði að
vinna við þá miklu uppbyggingu
sem þar átti sér stað á þeim áram,
eða í kringum 1950. Hann sem
byggingameistari, hún sem starfs-
stúlka í mötuneyti. Það vora mikil
gæfuspor þeirra beggja. Allmörg
ár vora þá síðan hjónaband Dóru
og fyrri manns hennar, Haraldar
Sveinbjarnarsonar, stórkaup-
manns í Reykjavík, hafði slitnað.
Óli hafði ekki kvænst.
Frá því fundum okkar Óla bar
fyrst saman, hefur hann reynst
mér sem hinn besti tengdafaðir, en
öllu fremur sem hinn besti vinur.
Við áttum svo sannarlega margar
gleðistundir saman ásamt okkar
góðu mökum og sameiginlegum
vinum, bæði á heimilum okkar og á
ferðalögum sem við fóram iðulega í
saman, innanlands og utan. Ingþór
og Óli störfuðu um tíma báðir í
samskonar viðskiptagreinum og
fóru þeir oftar en ekki saman í við-
skiptaferðir til útlanda. Við Dóra
fóram stundum með eða við fóram
saman á eftir þeim og hittum þá
þegar þeir höfðu lokið viðskiptaer-
indum sínum og bragðu þeir þá á
það að fara með okkur kerlur sínar
í skemmtiferð í framhaldinu. Um
eitthvert kynslóðabil var aldrei að
ræða, eða forsjárhyggju af þeirra
hálfu gagnvart okkur yngra fólk-
inu. Ingþór og Óli vora vinir og
jafningjar og milli okkar allra
mynduðust mjög náin og sterk
tengsl, sem með árum og aldri
styrktust svo þau urðu hreinrækt-
uð kærleiksbönd.
Óli og Dóra eignuðust ekki böm,
en okkar Ingþórs böm vora ekki
gömul þegar þau fóra að fara til
ömmu og Óla á ísafirði, fyrst með
okkur foreldrunum. Hai-aldur, elsti
sonur okkar, var aðeins níu mánaða
þegar ég fór með hann til ísafjarðar
í nokkurra vikna dvöl að sumarlagi.
Það er nú einu sinni svo, að vega-
lengd milli vina fer ekki eftir kíló-
metratölu, heldur eftir því hve sam-
fundir era mikið gleðiefni. Það var
ævinlega gleðiefni að hitta Dóra og
Óla. Þegar bömin urðu það stór að
óhætt var að senda þau að heiman
ein síns liðs, fóra þau hvert sumar
til ísafjarðar til að vera hjá ömmu
og Óla. Strax og þau fengu getu til
fóra þau að hjálpa til í Björk, búð-
inni hans Óla, ekki bara til mála-
mynda, þeim var kennt að gera
gagn. Strákamir fengu svo að kom-
ast í byggingarvinunna þegar þeim
óx fiskur um hrygg. Óli var stund-
um svolítið harður húsbóndi, en
kröfuharðastur var hann ævinlega
við sjálfan sig og var þar með ákaf-
lega gott uppeldislegt fordæmi.
Óli var lengst af þekktastur af
fsfirðingum og um allar nágranna-
byggðir sem Óli í Björk. Ég held
að ég megi líka segja að enginn að-
komumaður hafi dvalið lengi á
staðnum, áður en hann vissi hvar
Björk var og hver Óli í Björk var.
Óli var þannig, að hann gerði
hverjum þeim greiða sem til hans
leitaði og margir vora þeir sem
tóku út í reikning hjá Óla. Hann
bað aldrei um tryggingu eða
ábyrgð. Hann einfaldlega treysti
orðum manna. í fæstum tilfellum
bragðust menn því trausti. „Það
sem þér viljið að aðrir menn gjöri
yður, það skuluð þér og þeim
gjöra.“ Þannig held ég að Óli hafi
hugsað, af hjartans lítillæti og án
nokkurra þankabrota. Hann upp-
skar líka samkvæmt því. Öllum
sem kynntust Óla liggur gott orð
til hans. Allir tala um hann með
hlýju og velvild.
Það er stundum sagt að gott
hjónaband byggist á því að jafn-
ræði sé með hjónum. Hjónaband
Dóra og Óla var gott. Með hana sér
við hlið, sem uppörvaði og hvatti,
hana sem var reiðubúin að sætta
sig við það sem aðstæður buðu upp
á hverju sinni og gera það besta úr
öllu, byggði hann upp sitt fyrir-
tæki. Hægt og rólega í fyrstu en
þegar að því kom að hann ákvað að
selja fyrirtæki sitt og hætta
rekstri, var það eitt hið stærsta
sinnar tegundar á Vestfjörðum.
Hún með hann sér við hlið, glað-
væran, eins og hún var sjálf, dug-
legan og traustan og umfram allt
tillitssaman og ástríkan. Dóra hafði
alltaf búið yfir miklu listfengi, eins
og ríkt er í hennar fjölskyldu. En
það er ekki fyrr en eftir að hún
hætti að þurfa að vinna fyrir sér
sem einstæð móðir, þ.e. eftir að
hún giftist Óla, að hún gat farið að
leggja veralega rækt við hina list-
rænu hæfileika sína. Þeir hæfileik-
ar blómstraðu hratt og birtust í
margs konar formi. Hápunktur
þess vaxtar er e.t.v. málverkasýn-
ing sem henni bauðst að halda í
stórri húsgagnaverslun sem þá var
á ísafirði, og öll málverkin seldust,
tuttugu að tölu. Eftir það annaði
hún vart eftirspurn heimamanna
og annarra sem leið áttu um, því
orðsporið barst út. Dóra hafði mik-
ið yndi af fallegum hlutum og fal-
legum fötum og hvort tveggja
veittist henni þegar fram liðu
stundir í hjónabandi þeirra Óla.
Þau höfðu líka bæði gaman af að
ferðast, eins og ég hef aðeins
minnst á hér á undan, og létu þau
eftir sér árlegar utanferðir hin
seinni ár sín fyrir vestan. Þau fóru
mjög gjaman á þær slóðir þar sem
þýska er töluð, því Óli talaði þýsku
ágætlega.
Ég sagði áðan að sjálf réðum við
litlu um hvernig okkur entist líf og
heilsa. Þegar Óli var um sjötugt fór
að örla á þeim sjúkleika sem síðar
átti eftir að ágerast. Ég minnist
þess að eitt sumarið sem oftar voru
þau á leið til útlanda og höfðu við-
dvöl hjá okkur Ingþóri á Víghóla-
stígnum einhverja daga áður en
þau flugu út. Ég sá þá að Óla var
eitthvað brugðið. Hann var ekki
fyllilega eins og hann átti að sér.
Síðar kom á daginn að hann hafði
heldur ekki verið það á ferðalag-
inu. Þau héldu vestur eftir heim-
komuna að utan, en rétt um ári
seinna var það sem Óli auglýsti
Björk til sölu, vöraskemmuna og
allan reksturinn. Vart hafði hann
snúið sér við þegar tilboð barst í
allt saman og salan varð að vera-
leika. Það er engum hollt að hætta
lífsstarfi sínu með svo skjótum og
lítt undirbúnum hætti.
Þrátt fyrir að Dóra hafi átt góða
daga á Isafirði og unað þar vel í
sínu hjónabandi, þá hafði hún alltaf
heimþrá og saknaði síns stóra
systldnahóps frá Hafnarfirði og
foreldra á meðan þau lifðu. Hin ná-
lægu og yfirgnæfandi fjöll ísafjarð-
ar þóttu henni alltaf nokkuð þrúg-
andi. Nú fannst henni kominn tími
fyrir þau að flytja suður þar sem
fyrirtæki og starf Óla batt þau ekki
lengur. Haustið 1987 fluttust þau
til Reykjavíkur og settust að í
ágætri íbúð í Stóragerði 20. Það
var rétt ákvörðun, því brátt fór
mjög að halla undan fæti með
heilsu Óla. Það gerðist þó með
þeim hætti að fáum var lengi vel
ljóst eðli veikinda hans, jafnvel
ekki Dóra. Hún fór líka sjálf að
kenna alvarlegra veikinda sem hún
reyndi þó að harka af sér í lengstu
lög. En svo fór að sumarið 1993
gekkst hún undir mikla aðgerð
gegn brjóstakrabbameini. Það var
upphafið á endalokunum fyrir
hana. Þegar ljóst var að þau bæði
brast heilsu til að geta haldið eigið
heimili, fiuttust þau á Hrafnistu í
Reykjavík. Dóra var þar aðeins í
átta mánuði, eða þar til hún lést 16.
júlí 1995, eftir að hafa barist af sín-
um einstæða viljastyrk og ótrúlegu
andlegu þreki við hinn skæða sjúk-
dóm krabbameinið.
Eftir lát Dóra dró Óli sig ennþá
meira inn í þá skel sem hann hafði
smátt og smátt verið að mynda um
sig. Þessi lífsglaði maður, þessi
hrókur alls fagnaðar, þessi örláti
gjafari var hoi-finn. Það var sárt að
horfa upp á það og hve ellin fær
stundum dapurlega ásjónu, en það
var gott að hann fékk að fara á
þessum fagra degi. Það var gott að
hann þurfti ekki að bíða lengur.
Það er líka gott að síðustu stund-
irnar voru með friði og fullri rænu.
Ég þakka Guði fyrir það og fyrir
það að fá að kveðja hann á meðan
svo var. Dauðinn er ekki alltaf til-
efni sorgar, þótt enginn ráði við
söknuðinn.
Ég ber kveðju frá eigin-
manni mínum og börnum og bama-
bömum til Óla afa.
Þorbjörg Daníelsdóttir
Þeir, sem settu svip á ísafjörð á
æskuáram mínum, hverfa nú á vit
feðra sinna, einn af öðrum. Óli J.
Sigmundsson er einn úr þessum
hópi. Hann var vinur foreldra
minna og vopnabróðir fóður míns í
Alþýðuflokknum á ísafirði. Hár
maður vexti og karlmannlegur,
kvikur á hreyfingum og rómsterk-
ur. Umsvifamikill atvinnurekandi,
hörkuduglegur verkmaður, félags-
málamaður mikill og félagslyndur.
Óli J. Sigmundsson var ekki
fæddur með silfurskeið í munni.
Ungur missti hann föður sinn og
ólst upp hjá móður sinni ásamt
bróður sínum, Daníel, og fóstur-
systur, Önnu Björnsdóttur.
Snemma þurfti hann því að sjá
sér farborða og berjast áfram í líf-
inu á eigin atorku. Óli lagði fyrir
sig húsasmíðar, lauk því námi og
stundaði eftir það iðn sína víða um
Vestfirði. M.a. var hann í hópi
þeirra iðnaðarmanna, sem byggðu
síldarverksmiðjuna miklu á
Djúpuvík sem miklar vonir vora
bundnar við en flestir núlifandi
landsmanna þekkja aðeins sem
sviðsmyndina mögnuðu í kvik-
mynd Hrafns Gunnlaugssonar,
Blóðrautt sólarlag. Óli J. Sig-
mundsson stofnaði síðar fyrirtæki
á Isafírði, timburverslunina Björk,
sem seldi bæði timbur og verk-
færi, auk þess sem hann var um-
svifamikill verktaki í byggingar-
iðnaði. Það var á þeim árum í lífi
Óla, sem ég kynntist honum fyrst
sem drengur, og frá því æviskeiði
lifir hann í minningunni - umsvifa-
mikill athafnamaður, sem gekk
jafnframt sjálfur í öll þau verk,
sem vinna þurfti, hvort heldur það
var við verslunarstörf eða bygg-
ingar.
Óli J. Sigmundsson var mikill fé-
lagsmálamaður og lagði víða hönd
á plóginn í fjölbreyttu félagsstarfi
á ísafirði. Mikill áhugamaður var
hann um stjórnmál og einhver
sannasti og dyggasti Alþýðuflokks-
maðurinn í bænum. Óli sinnti fjöl-
mörgum trúnaðarstörfum fyrir Al- a____
þýðuflokkinn á Isafirði, bæði innan
flokksins og á hans vegum í bæjar-
málastarfi. Hann var m.a. um skeið
varabæjarfulltrúi og sat í fjölmörg-
um stjómum og nefndum, bæði
innan flokksfélaganna á Isafirði og
á vegum bæjarins. Óli J. Sig-
mundsson lá aldrei á skoðunum
sínum, hvorki innan flokks né utan.
Hann var kjamyrtur og oft orð-
heppinn og réðu orð hans oft úrslit-
um. Einhverju sinni á flokksfundi í
aðdraganda bæjarstjómarkosn-
inga voru uppi orðræður um, hvort
ekki væri rétt að skipta út öllum
sitjandi bæjarfulltrúum en manna
listann með nýju fólki. Ungur mað-
ur flutti um það ræðu, studdi slík
sjónarmið eindregið og lauk ræðu
sinni með því að vitna í hið fom-
kveðna: „Nýir vendir sópa best.“
Óli J. Sigmundsson, sem þá var á
besta aldri, kvaddi sér þá hljóðs og
mælti þessi fáu orð: „Það má vera,
að nýir vendir sópi best, en þeir
gömlu vita hvar óhreinindin eru.“
Niðurstaðan varð sú, að hafa
hvoratveggja með - gamla vendi
og nýja.
Vorið 1978 lögðust ungir menn í
víking um Vestfirði fyiir Alþýðu-
flokkinn. Undii'ritaður, Vilmundur
heitinn Gylfason og Bárður Hall-
dórsson, varaformaður Samtaka
um þjóðareign, sem nú er orðinn
stammgestur vestur á Einimel, að
Svems. Með okkur var sem reynd-
ari maður Marías Þ. Guðmunds-
son. Þá um vorið bauðst okkur hús-
næði undir kosningaskrifstofu á
horni Aðalstrætis og Norðurvegar,
á besta stað í bænum, þar sem ver-
ið hafði íbúðarhús og lækninga-
stofa Kjartans heitins Jóhannsson-
ar, vinsæls læknis og þingmanns
ísfirðinga. Ekkja hans, Jóna, bauð
■mér í vináttuskyni aínot af hús-
næði í því húsi, þar sem hún hafði
rekið verslun sína, ísól, sem hætt
var störfum. Þetta var mikið vinar-
bragð, ekki síst vegna sögu hússins
og hveijir áttu hlut að máli. Hús-
næðið hafði hins vegar ekki verið í
notkun um hríð og þurfti lagfær-
ingar við. Ekki var að því að
spyrja, Óli J. Sigmundsson vai- fyrr
en varði mættur með sína menn og
gerði á svipstundu allt það, sem
gera þurfti varðandi gólfefni og
frágang innréttinga.
Reikningi var aldrei framvísað,
hvorki fyrir efni né vinnu. Þannig
var Óli ávallt reiðubúinn þegar að-'*-l>
stoðar hans þurfti við, kom óbeð-
inn, lagði sig allan fram og spurði
aldrei um verkalaun.
Óli J. Sigmundsson var ekki
allra. Hann var skapmikill, stund-
um skapharður og gat verið kaldur
í svöram. En hann var enginn
flysjungur og talaði aldrei þvert
um hug sér. Trúr sinni sannfær-
ingu var hann, fórnfús og trúr og
tryggur - gegnheill og kvistalaus
eins og besti smíðaviður. Óli var
mikill Isfirðingur og hefði e.t.v. un-
að síðustu árum sínum og þá eink-
um eftir að hann missti eiginkonu
sína, Halldóru Sigurjónsdóttur,
betur vestur á ísafirði en hér-«
syðra, þar sem hann mun stundum
hafa fundið til einmanakenndar.
Óla og Halldóra varð ekki bama
auðið, en Halldóra átti son frá
fyri'a hjónabandi. Anna Björns-
dóttir, fóstursystir Óla, er látin, en
Daníel, bróðir hans, býr á Isafirði,
á Dvalarheimilinu Hlíf. Honum svo
og öðram ættmennum Óla sendi ég
einlægar samúðarkveðjur.
Óli J. Sigmundsson var eindreg-
inn stuðningsmaður AJþýðuflokks-
ins alla sína ævi. Hann var flokks-
maður af því tagi, sem Alþýðu-
flokkurinn getur verið stoltur af.
Fyrir hönd flokksbræðra hans að
vestan og Alþýðuflokksins alls
sendi ég honum kveðjur og einlæg-
ar þakkir fyrir samfylgdina.
Sighvatur Björgvinsson,
form. Alþýðufiokksins -
Jafnaðarmannaflokks Islands.
OLIJOHANNES
SIGMUNDSSON