Dagblaðið Vísir - DV - 30.03.1983, Blaðsíða 10

10
DV. MIÐVIKUDAGUR 30. MARS1983.
Maria eftir tónleika i Paris árið 1973. Anægðir áhorfendurnir fagna henni óspart.
Gullrödd aldarinnar eða
sæmileg stofurödd?
Maria í aðalhlutverkinu í Normu.
Maria Callas var ókrýnd drottning
óperunnar á tuttugustu öld. Milljónir
manna tilbáðu hana, jafnmargir fyrir-
litu hana. í hvert sinn sem hún tróð upp
í óperuhúsum heimsins var hvert sæti
skipað og vel það. Oft skarst í odda
með aðdáendum hennar og and-
stæðingum þar sem hún var. Hvernig
gat óperusöngkona, sem sumir sögöu
að gæti ekki sungið, valdið svo mikilli
hrifningu og svo mikilli andstööu í
senn? Svarið við því vissu tveir af rík-
ustu mönnum heims: annar var elsk-
hugi hennar, hinn smánaöur eigin-
maöur.
Litli, Ijóti
andarunginn______
Saga Mariu Callas minnir einna
helst á ævintýrið um Litla, Ij óta andar-
ungann sem varö að engilfögrum
svani.
Maria var feit og klunnaleg þegar
hún var að alast upp í New York á
þriðja áratugnum. Faðir hennar var
grískur innflytjandi, Kalogeropoulos
að nafni. Allan sinn uppvöxt leið Maria
fyrir það að vera í skugganum af syst-
ur sinni. Systirin var falleg, ekki feit,
klunnaleg og ljót eins og Maria. For-
eldrarnir voru svo ákveðnir í að koma
systurinni áfram að þeir gleymdu
Mariu.
Maria byrjaði aö syngja um svipað
leyti og hún byrjaöi að tala! Hún var
ekki gömui þegar hún söng ljóð úr La
Paloma og aríur úr Carmen fyrir ösku-
kallana. En fleiri heyröu til hennar.
Tólf ára gömul fékk hún sitt fyrsta
sönghlutverk. Það var í Míkadó. I kjöl-
far þess tók hún þátt í fjölda söngva-
keppna fyrir áhugamenn og vann þær
flestar. Það var þá sem farið var að
veita litla, ljóta andarunganum
athygli. ..
Móðir hennar fór aö taka viö sér og
vildi nú endilega aö stelpan yrði söng-
kona. En Maria var ekki á þeim buxun-'
um. Hún hafði löngu ákveðið hvað hún
ætlaði aö verða þegar hún yrði stór:
Tannlæknir! En móðirin viidi þaö ekki
og Maria komst ekki upp með moö-
reyk. Þrettán ára gamla fór móðir
Sérð þú <j
það sem __
é9 sflQS
Börn
skynja hraða
og fjarlægðir á annan
hátt en fullorðnir.
l|SE™
..V
hennar með hana til Aþenu þar sem
henni var komiö í söngnám.
Fjölskyldan bjó í nokkur ár í Aþenu.
I stríðinu faldi fjölskyldufaðirinn tvo
enska liðsforingja á heimili þeirra.
Dag einn komu ítalskir hermenn til að
rannsaka húsið þar sem þeir höföu
grun um liðsforingjana. Maria tók þá
til sinna ráða. Hún settist viö píanóið
og spilaði og söng nokkrar aríur úr
Tosca. Italimir voru yfir sig hrifnir,
svo hrifnir, að þeir gleymdu húsleit-
inni.
Eftir þetta atvik ákvað Maria að ger-
ast söngkona fyrir alvöru. Hún fór að
koma fram á ýmsum stöðum og alls
staðar var henni vel tekið. Og eftir
stríðið kom hún, sá og sigraði. Hún
lagði heiminn að fótum sér. Að fáum
árum liðnum varð hún ókrýnd drottn-
ing óperuhúsanna.
Litli, ljóti andarunginn var oröinn
hinn f egursti svanur.
Elskuð og hötuð
Nú, sex árum eftir andlát sitt, er
Maria Callas þjóðsagnapersóna.
Frægð hennar lifir áfram þótt hún sé
öll. Hún hefur veriö kölluð síðasta
„prímadonna” veraldar, gullrödd
aldarinnar og sitthvað í þeim dúr. Á
sjötta og sjöunda áratugnum voru for-
síður heimsblaðanna gjarnan með
fréttir af sigrum hennar, smán og
ástarævintýrum. Hún hafði einstakt
lag á að spila meö tilfinningar áhorf-
enda og hlustenda sinna sem náði allt
frá einlægri aðdáun til djúprar fyrir-
litningar. Oft á tíðum skarst í odda á
tónleikum hennar meðal áhorfenda
svo að lcgreglan þurfti að skerast í
leikinn.
En hvað var það við Mariu Callas
sem gerði þaö að verkum að öll heims-
byggðin fylgdist með hverju fótmáli
hennar?
Það var ekki bara sópranrödd Mariu
sem hreif. Þaö kom fyrir á tónleikum,
meira að segja þegar Maria stóð á há-
tindi ferils síns, að henni brást boga-
listin. Hún náði stundum ekki tóninum
og þá fékk hún að heyra það óþvegið:
hún væri engin söngkona, bara svona
rétt með sæmilega stofurödd. Hins
vegar var framkoma hennar og skap-
gerðareinkenni það sem fólkið féll fyr-
ir og það sem gerði hana spennandi.
Hún gat átt það til að mæta ekki á
fyrirfram ákveðna tónleika alveg
fyrirvaralaust. Þá var þaö iöulega eitt-
hvað í samningnum sem henni féll
ekki. Hún átti það líka til að ganga út
af sviðinu í miðju kafi ef henni líkuðu
ekki móttökumar. Hvernig sem á stóð
leyfði hún tilfinningunum að fá útrás
og fyrir það elskaði fólk hana. .. eöa
hataöi. Sumir dáðust aö henni fyrir
vikið, aðrir öfunduðu hana.
.. .og alltætiaðium
kollaðkeyra
Lítið atvik eftir sýningu eina á La
Traviata gefur býsna góða mynd af
Mariu og sambandi hennar við áhorf-
endur. Eftir að Maria hafði sungið síð-
asta tóninn brutust fagnaðarlætin út og
blómunum rigndi yfir söngkonuna. En
skyndilega þeyttist að henni utan úr
sal knippi af radísum! Áhorfendur
héldu niöri í sér andanum: Hvemig
brygðist hún viö? Maria kom öllum á
óvart, hún hélt reisn sinni, beygði sig
niður, tók upp radísumar og hélt þeim
að hjartastaö eins og þær væru feg-
urstu rósir. Þaö ætlaði allt um koll að
keyra...
Annaö dæmi sýnir hvemig Maria
hafði lag á að breyta dýpstu smán til
mestu aðdáunar. Hún var aö syngja í
ópemhúsi í París. Það var verið að
færa upp Normu. I einni aríunni náði
María ekki háa C-inu. Opemunn-
endumir úti í sal höfðu aldrei heyrt
óperusöngkonu mistakast svo herfi-
lega. Hún var púuð niður. Maria gerði
sér lítið fyrir, stöðvaði hljómsveitina
og bað um að arían yrði spiluð aftur.
Þetta var ótrúleg bíræfni af henni.
Skyldi henni takast að ná háa C-inu
núna? Hvort hún gerði! Arían hafði
aldrei fyrr verið sungin eins óaðfinnan-
lega. Enn ætlaði allt um koll að
keyra...
Tilbúin að fórna
öHu fyrir ástina
Einkalíf Mariu Callas var vægast
sagt mislitt. Hún kastaði sér út í ljúfa
lífið af fullum krati. Stööugt færði
heimspressan fréttir af henni. En þeg-
ar hún yfirgaf hinn 28 ámm eldri eigin-
mann sinn, Giovanni Meneghini,
ítalskan auðjöfur, til að taka saman
viö eftirsóttasta og ríkasta mann
heimsins, stóð pressan á öndinni. ..
Hún hitti þann mann í veislu árið
1957 í Venedig og eins og svo oft áður
stal hún senunni. Eins og aðrir veislu-
gestir varð hann dolfallinn yfir fegurö
hennar og reisn. Hún hitti hann næst
fyrir tilviljun á götu í París. Næsta
morgun kom stór rósavöndur á hótelið.
Ákortinustóð: Astarkveðjur. Aristotle
Onassis. Um miðjan dag kom annar
rósavöndur. Á kortinu stóð: Ástar-
kveðjur. Aristotle. Um kvöldmatar-
leytið kom sá þriöji og nú stóð aöeins á
kortinu: Ástarkveðjur.
„En hvaö hann er rómantískur,”
sagði Maria viö eiginmann sinn, Gio-
vanni.
Giovanni Meneghini var maðurinn á
bak við velgengni Mariu. Hann hafði
gert feitu stelpuna frá New York aö
heimsfrægri söngkonu. Og það var
hann sem sá um viðskiptahliðina. En
það var líka hann, sá eini af aöstand-
endum Mariu, sem ekki gerði sér grein
fyrir að hér var á ferðinni upphaf að
ástarævintýri aldarinnar. Maria var
nefnilega þegar fallin fyrir Onassis.
Onassis bauö nú hjónunum í
skemmtisiglingu meö lystisnekkju
sinni, Christinu. Maria lét Giovanni
lönd og leið um borð en sat þess í stað
öllum stundum á eintali við Onassis.
Maria hafði hingað til lifaö fyrir söng-
inn, en nú var komið annað hljóð í
strokkinn. Hún var orðin yfir sig ást-
fangin. Söngurinn var orðinn númer
tvö.
En hvernig útskýröi hún fyrir eigin-
manni sínum aö hún heföi í hyggju að
yfirgefa hann þrátt fyrir allt sem hann
heföi gert fyrir hana? Hún gerði þaö
með þessum orðum: Ég elska Ara. Og
strax daginn eftir heimkomuna var Ari
mættur fyrir neðan svefnherbergis-
gluggann hennar og spilaði og söng:
Maria, Maria. Sömu nótt yfirgaf Maria
eiginmann sinn. Hún var tilbúin til aö
fórna öllu fyrir ástina. En þá vissi hún
ekki að ástin sú átti eftir að verða
henni dýrkeypt.
Hver auðm ýkingin
rakaðra
Ekki hafði sælan staðið lengi er syrti
í álinn. Það byrjaði þegar Tina, eigin-
kona Onassis, heimtaði skilnað. Á
samri stundu kólnaði ást Onassis í
garð Mariu. Hún varö ímynd auömýk-
ingar hans. Hún lokaöi sig inni með
sorg sína og sleikti sárin. Hann kom
samt alltaf aftur og baðst griða og hún
fyrirgaf honum jafnan. Þá liðu nokkrir
dagar í glaumi og gleöi þar til hann
hvarf fyrirvaralaust dögum saman án
þess að láta hana vita hvar hann héldi
sig.
Dag einn áriö 1960 tilkynnti Maria
blaðamönnum, frá sér numin af gleöi,
að nú hefði Onassis beðið um hönd
hennar og gifting væri á næsta leiti.
Daginn eftir var haft eftir Onassis að
þetta væru einhverjir hugarórar í
Mariu. Engin gifting væri í aðsigi.
Hann lék sér að henni eins og köttur aö
mús og virtist hafa mesta ánægju af að
auömýkja hana sem mest.
Hver auðmýkingin rak nú aðra og
Maria hellti sér út í ljúfa lífið af fidons-
krafti. Nú varð hún tíðari gestur á
næturklúbbum en í óperuhúsum. Og
þegar hún loks tróð upp, gerðist þaö æ
oftar að rödd hennar sprakk í miðju
kafi.
Það sem hún þráði
fékkhúnekki
Svo fór aö Onassis lýsti því yfir að
Maria væri ekkert annaö en ómerkileg
næturklúbbasöngkona. Maria dró sig í
hlé. Um þetta leyti spurðist þaö að
Onassis væri farinn að gera hosur
sínar grænar fyrir einhverri umtöluö-
ustu konu í Ameríku í þá tíö. Þaö var
engin önnur en fyrrum forsetafrú
Bandaríkjanna, Jacquline Kennedy.
Tilhugsunin ein gerði Mariu viti sínu
fjær.
Hún reyndi fyrir sér á óperusviðinu á
ný. Þegar kom að frumsýningu var
hún að niöurlotum komin en hún var
ákveðin í að gefa ekkert eftir. Hún stóð
við sitt og gerði stormandi lukku.
Aldrei höfðu menn heyrt annað eins.
En Mariu virtist alveg sama. Nú var
það ekki frægð sem hún sóttist eftir
heldur öryggi, ást og umhyggja.
Hún kom þó nokkrum sinnum fram.
Og alltaf voru fagnaöarlætin jafnmikil.
En þar kom að hún gat ekki meira.
Eftir sýningu árið 1965 féll hún saman
ogmeðvitundarlaus varhúnborin útaf
sviðinu. Upp frá því hætti hún aö
syngja. Allt sem hún þráði var ást
Onassis og hana fékk hún ekki.
Þá fannst henni
Hfið einskis virði
Frá því aö Maria haföi gert draum
sinn um frægð og frama að veruleika
hafði hún átt þá ósk heitasta að verða
móöir. Onassis hafði ekki sagt alveg
skilið viö Mariu enn sem komiö var og
þau hittust af og til. Alltaf tók hún hon-
um opnum örmum þegar hann kom.
Og þar kom aö Maria átti von á bami
Onassis. Hún þráði ekkert frekar en
eignast það en Onassis setti henni stól-
inn fyrir dymar: Ef hún ætlaði að eign-
ast þetta barn væri sambandi þeirra
lokið.
Maria lét eyða fóstrinu og frá þeim
degi fannst henni lífið einskis virði. Nú
rifust þau Onassis stanslaust þegar
þau vora saman. Árið 1968 varð svo
sprengingin: Onassis bað Mariu að
yfirgefa skemmtisnekkju sína því að
hann ætti stefnumót við Jacquline
Kennedy um borö eftir nokkra stund.
Yfirbuguð af sorg, reiði og afbrýðisemi
hvarf Maria frá borði.
Ein með sjálfri sér
þar til yfir lauk
Þrátt fyrir allt og allt hélt Maria
tryggð við Onassis alveg fram í rauðan
dauðann eða þar til hann lést árið 1975.
Og þótt hann giftist Jacquline árið 1968
heimsótti hann Mariu reglulega og
heimili hennar í París.
Þegar Onassis lést vonaöi fyrram
eiginmaöur Mariu, Giovanni, að hún
kæmi aftur til sín. Og vikurnar eftir
dauða Onassis sendi Giovanni Mariu
rósavönd á hverjum morgni. Kort
fylgdi þar sem á stóð: Komdu heim,
Maria. Ég bíð eftir þér.
En hún kom aldrei. Hún lést í París
áriö 1977, 53ja ára að aldri. Hún eyddi
síðustu dögunum ein með sjálfri sér og
hlustaði á gamlar upptökur af söng
sínum. Dánarmein hennar var hjarta-
tappi. Nokkru fyrr hafði hún fengið úr-
skurð um að hún þjáöist af ólæknandi
augnsjúkdómi sem leiddi til blindu. Sú
vitneskja hafði smátt og smátt dregið
allan mátt úr síðustu „prímadonnu”
veraldar,endadóhúnsöddlífdaga.. .
-KÞ þýddi.