Dagblaðið Vísir - DV - 30.03.1983, Blaðsíða 16

16
DV. MIÐVIKUDAGUR 30. MARS1983.
pr. gengi 1.4.83

vio Austurvöll S26900
UmboAsmenn um allt land
Akstur að eigin vild í 1 - 4 vikur.
Margar bílategundir í boði.
Brottfarir vikulega júní - september.
Innifalið: Flug Keflavik - Frankfurt -
Keflavík. Flugvallarskattur. Bíla-
leigubíll með ótakmörkuðum akstri í
tvær vikur. Ábyrgðar- og kaskótrygg-
ing. Söluskattur. Ekkert aukalega
nema bensínkostnaður.
Egerfynr-
myndarkjósandi
Þú þekkir mig — ég er
fyrirmyndarkjósandi. Eg kvarta
ekki þó ég hafi beöið eftir betri
vinnubrögðum alþingismanna frá
því ég man fyrst eftir mér. Þótt þeir
séu uppteknir í Matador í Fram-
kvæmdastofnun, gjaldkeraleik í
bankaráðum, niðurlægingarleik í
Flugráði (kosningar nálgast),
alvitringaleik í stjórnum ríkisfyrir-
tækja, en trassa svo að gegna því
embætti sem ég kaus þá eingöngu til
að gegna, aö setja landinu lög og
fylgjast með að þeim sé framfylgt,
þá kvarta ég ekki. Ég er
f yrirmy ndarkj ósandi.
Það kemur mjög sjaldan fyrir aö
ég kvarti við þingmenn um vinnu-
brögð þeirra. Mér finnst þeir alltaf
verða svo úrillir og móðgaðir þegar
það kemur fyrir. „Þú skilur ekki,
drengurminn.”
Lífið er alltof skemmtilegt til þess
að þrasa út af nokkrum togurum,
nýrri heykögglaverksmiðju (á földu
gjafabréfi) sem kippir rekstrar-
grundvellinum undan annarri sem
fyrir er, oliumalarbisness frjáls-
hyggjupostulans, samkrulli flokk-
anna um fjölgun þingmanna, niður-
greiðslum til að skerða launin okkar,
útflutningsbótum, ég veit ekki til
hvers. Guð má vita hvað fleira. Þetta
er hvort sem er greitt af okkur skatt-
borgurunum, mér og þér. Okkur
munar ekkert um þetta, við erum
hvort eð er svo mörg.
Eg kvarta aldrei þótt þingó-
spilaramir í Framkvæmdastofnun í
örvæntingu sinni eftir svikin loforð
síðustu kosninga noti skattana mína
til að ná fyrstu sætunum í prófkjör-
unum sínum, annað er nú ekki sjálf-
sagðara en að hygla sínum einkavin-
um á þessum síðustu og verstu
tímum. Þeir hafa jú alltaf lofað
okkur endurbótum — seinna. Við
verðum bara að vera þolinmóð.
„Þinn dagur kemur einhvern tíma.”
Auðvitað hvarflar ekki að mér að
setja út á svona vinnubrögð. Það er
alltof fíflalegt. Ég er fyrirmyndar-
kjósandi.
En nú ætla ég að segja þér hvað ég
er líka. Eg er kjósandinn sem kýs
svona aðferðir aldrei aftur. Það er
mín hefnd fyrir léleg og úrelt vinnu-
brögð. Þess vegna segi ég ekkert. Eg
veit að ég fæ ekki útrás með því að
gagnrýna alþingismennina. Mín
aöferð er langtum árangursríkari.
Satt best að segja getur
fyrirmyndarkjósandi eins og ég,
margfaldaður með öllum hinum,
komið í veg fyrir þá spillingu og
mannfyrirlitningu sem ríkir nú á
þeir Jóhannes Nordal, Steingrímur
Hermannsson og Ingólfur Jónsson,
fjölmiðlum athugasemd viö ýmsa
málfærslu iðnaðarráðherra L ál-
málinu. Bæði Tíminn og
Morgunblaðið birtu athugasemd
þessa á áberandi hátt og lögðu út af
henniíleiðurum.
Daginn eftir, 4. mars, sendi
iönaöarráðuneytið fjölmiðlum
fréttatilkynningu, þar sem athuga-
semd þremenninganna var svarað.
Margt er líkt með álmálinu og
með ýmsum þáttum efnahagsmála.
Álmálið er flókið og erfitt er fýrir
marga að átta sig á meginatriðum
þess. Það tengist sterkum hagsmun-
um voldugs aðila (Alusuisse) og um
álbræösluna hafa frá upphafi verið
mjög skiptar skoðanir meðal mis-
munandi stjórnmálaflokka. Af þessu
leiðir aö sumir „sérfróðir aöilar
telja það vera mikilvægara að rugla
almenning í ríminu í þessu máli en
að upplýsa, og hafa f jölmiðlar óspart
veriö nýttir í þessum tilgangi.
Eitt lítið dæmi úr
fjölmiðlaheiminum
Andstæðingar Hjörleifs Guttorms-
sonar iönaðarráðherra hafa miklu
sterkari stöðu í fjölmiölaheiminum
en hann og vissulega hafa þeir notað
það óspart. Skal hér nefnt eitt dæmi
umþað.
3. mars sl. sendu aðalmennirnir
við endurskoðun álsamningsins 1975,
FLUG OG BILL •
m
cm
39 30
<o
>30
m

Frá Frankfurt er stutt í öll
fegurstu héruft Þýskalands
og nágrannalandanna.
Bæklingur um akstursleiðir i
Mið Evrópu fæst á skrifstofunni.
m-'U
? <■
Dæmi um verð:
Hjón með Ford Fiesta í 2 vikur:
Kr. 10.019,- fyrirmann i nn, =
Kr. 20.038.- fyrir bæði
Hjón með tvö börn 2-11 ára og Ford
Fiesta (B flokkur) (2 vikur:
Kr. 25.376,- fyrir alla.
eða:
2 x fullorðnir (& 7.819.- = 15.638.-
2xbarn (ó 3.819.- = 7.638.-
Kaskótrygging = 1.350.-
4 x flugvallarskattur___= 750.-
Alls kr. 25.376,-
Fréttatilkynning þessi birtist hvorki
í Morgunblaðinu né Tímanum.
Meðal annars meö hliösjón af
áöurgreindu dæmi er mikil þörf á því
að dómi undirritaðs, aö greina frá ál-
málinu á tiltölulega óhlutdrægan
hátt, ekki síst sögu málsins og
aödraganda, álsamningunum 1966 og
1975.
Umsamið raf-
magnsverð 1966
Islenska ríkisstjómin og sviss-
neska fjölþjóðafyrirtækiö Alusuisse
sömdu um það 1966 að fyrirtækið
stofnaði islenskt dótturfélag, ISAL,
sem yrði alfarið eign Alusuisse, og
reisti það álbræðslu í Straumsvík.
Ríkisstjórnin tók aö sér að sjá ál-
bræðslunni fyrir rafmagni með
byggingu Búrfellsvirkjunar. Samið
var um fast rafmagnsverð, 3 mill
fýrir kílówattstundina (1 miil= 1/1000
úr dollara) og yröi það að heita má
óbreytt allt samningstímabilið, eða
tilársins2014. (Þaðskyldiþó lækkaí
2,5 miU árið 1975!)
Umsamið rafmagnsverð tU ISAL
byggðist á hagkvæmnisút-
reikningum viö fyrirhugaða Búr-
feUsvirkjun og á þeirra áætlun að
næstu Þjórsárvirkjanir yröu ekki
umtalsvert dýrari en BúrfeUs-
virkjun. I hvorugu tUfeUinu reyndist
verðgrundvöUurinn vera réttur.
Virkjunarframkvæmdir við Búrfell
urðu talsvert dýrari í doUurum en
reiknaö var með og næsta virkjun,
við Sigöldu, varð tvöfalt dýrari á
orkueiningu en BúrfeUsvirkjun.
Framleiðslugjaldið
Akveðið var að ISAL yrði undan-
þegið útsvari, tekjusköttum, fast-
eignasköttum, toUum og söluskatti. I
staöinn átti fyrirtækið að greiða fast
framleiðslugjald. Reglumar um
gjald þetta eru flóknar en voru í
meginatriöum þessar:
ISAL átti aö greiða 20 doUara í
framleiðslugjald fyrir hvert tonn af
útfluttu áli (þó aðeins 12,5 dollara
fram tU 1975). Ef verð álversins
hækkaði, átti framleiðslugjaldið að
hækka miklu meira. Sem dæmi skal
nefna að væri verðið á áltonninu á er-
lendum mörkuðum 550 doUarar átti
framleiöslugjaldið aö nema 20
doHurum eða um 3,6% fram-
leiðsluverðmætisins, en ef verðið
hækkaði í 1750 doUara, átti fram-
leiðslugjaldið að verða 390 dollarar,
Kjallarinn
Gísli Gunnarsson
Alusuisse fengi í sinn hlut 3,7% af
heildarverðmæti útflutningsfram-
leiöslu ISAL fyrir að útvega
íslenska dótturfélaginu hráefni og
selja framleiðslu þess á bestu
fáanlegu kjörum. Þessi 3,7% hefur
Alusuisse ávaUt fengið. Súráls-
deUuna ber meöal annars að skoöa í
ljósiþessa ákvæðis.
Einnig voru í álsamningnum
ákvæði um að ágreiningsmál
Alusuisse og íslenska ríkisins skyldu
tfara í alþjóðlegan gerðardóm, sam-
kvæmt ósk annars h vors aðUans.
Endurskoðunarákvæði
vantaði
1 samninginn 1966 vantaði ákvæði
um reglubundna endurskoðun
samningsins ef aöstæður breyttust,
þótt upphaflega (1961) hefði
A „í fjölmiðlum undanfarin ár hafa
samningarnir 1975—1976 verið taldir vera
dæmi um sérstaka snilld samningamann-
anna... Ragnar Halldórsson, forstjóri ÍSAL,
hefur hins vegar skilgreint samningana
þannig...: „Þetta voru bara kaup kaups.”....”
eða um 22,3% framleiðsluverð-
mætisins. Skráð álverö 1981 var ein-
mitt u.þ.b. 1750 dollarar tonnið.
Álsamningurinn 1966 gerði nefnilega
ekki ráð fyrir umtalsverðri
veröbólgu í Bandarikjunum í fram-
tíðinni svo ótrúlegt sem það kann nú
að viröast.
Skattainneignin
En Alusuisse hafði vissa tryggingu
gegn ,,aUt of háum skattgreiöslum”.
I álsamningnum var nefnUega á-
kvæði um að framleiðslugjaldið
mættialdrei verahærra ensemnam
helming (50%) af skráðum hagnaði
ISAL. Hefði innheimta
framleiðslugjaldið, sem lagt var á
samkvæmt alþjóðlegu álverði, verið
hærra eitthvert árið en sem nam
50% hagnaöi sama árs, myndaðist
svonefnd skattinneign ISAL hjá
ríkissjóöi. Þessa skattinneign mátti
nota til aö greiða niður skatta ISAL
í framtiðinni, en ekki til neins
annars, og því átti skattinneignin að
faUa niður ef ISAL hætti störfum.
önnur samningsákvæði
I álsamningum 1966 var ákveöið að
Alusuisse boðið íslenskum stjórn-
völdum að hafa sUkt ákvæöi í raf-
magnssamningnum. En íslensk
stjórnvöld sýndu þessu atriði engan
sérstakan áhuga í samninga-
viðræðunum við Alusuisse og hefur
það seinna komið þeim í koll. Á því
er enginn vafi, eftir á að hyggja, að
vöntun á endurskoðunarákvæði er
helsti gaUi álsamningsins 1966.
Aðalsamningamaöur íslendinga
við Alusuisse 1961—1966 var Jóhann-
es Nordal seðlabankastjóri. Meðal
aðstoðarmanna hans var
Steingrímur Hermannsson, síðar
formaður Framsóknarflokksins og
ráöherra. Álsamningurinn var
samþykktur á alþingi vorið 1966 með
atkvæðum þáverandi stjórnarflokka
(Sjálfstæðisflokks og Alþýðuflokks)
en á móti voru Alþýöubandalag og
Framsóknarflokkur.
Forsendur endurskoðunar
álsamningsins 1975
Þær voru einkum tvær:
1. Orkuverðið var of lágt. Þetta kom
mjög skýrt fram í oHukreppunni
1973-1974. Eitt af skUyrðum Alþjóöa-
MEGINATRIÐI
ÁLSAMNINGSINS