Dagblaðið Vísir - DV - 05.11.1987, Blaðsíða 14

14
FIMMTUDAGUR 5. NÓVEMBER 1987.
Frjálst.óháÖ dagblaö
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 600 kr.
Verð í lausasölu virka daga 60 kr. - Helgarblað 75 kr.
Vafasamir umbótamenn
Hvarf íslendinga frá kaþólsku til lútersku var áður
fyrr oft nefnt „siðbót“ . Þær leifar af hlutdrægni sigur-
vegarans hurfu að mestu fyrir nokkrum áratugum. Nú
er breytingin jafnan réttilega kölluð „siðaskipti“. Það
er skynsamlegt orð, sem felur ekki í sér hlutdrægni.
„Umbót“ er hlutdrægt orð, sem er í tízku um þessar
mundir. Deng hinn gamli í Kína og Gorbatsjov í Sovét-
ríkjunum eru kallaðir „umbótasinnaðir“, þótt ábyrgara
væri að kalla þá „umskiptasinnaða“, því að þeir vilja
breytingar, sem deila má um, hvort séu til bóta.
Blaða- og fréttamenn eiga að kunna að verjast tilraun-
um til að hta upplýsingar þeirra. Þess vegna er undarlegt
að sjá í sjónvarpi, heyra í útvarpi og lesa í blöðum, að
„umbótasinnar“ hafi tekið við stjórnvelinum í Beijing
og „umbótasinnum“ Gorbatsjovs fjölgi í Moskvu.
Við skulum líta nánar á stefnu Dengs og þeirra
manna, sem hann hefur stutt til valda í Kína. Hann
hafði frumkvæði að stöðvun veggblaðanna í Beijing, þar
sem fólk hafði getað sagt meiningu sína. Hann lét refsa
höfundum blaðanna til að fæla aðra frá sömu iðju.
Tíbetbúar hafa ekki orðið varir við neinar umbætur
af hálfu Dengs og hans manna. Þar í landi urðu í síð-
asta mánuði uppþot, er hin kínversku stjórnvöld bældu
niður harðlega. Ekki eru séð nein merki þess, að menn
Dengs hyggist bæta fyrir kínverska glæpi 1 Tíbet.
Lengst af voru Tíbetar sjálfstæð þjóð og bjuggu við
afar sérstæða menningu munklífis. Kínverski herinn
réðst inn í landið 1950 og innlimaði það í Kína. í menn-
ingarbyltingunni 1966 voru um 6000 klaustur skemmd
og eyðilögð til að útrýma þjóðareinkennum Tíbeta.
Uppþotin í síðasta mánuði sýna, að enn lifir í þjóðern-
isglæðum Tíbeta, á svipaðan hátt og Eistlendingar,
Lettar og Lithaugamenn reyna að hlúa að þjóðerni sínu,
þrátt fyrir sífelldar ofsóknir Kremlveija. Þau sýna líka,
að valdhafarnir hafa ekki sett upp silkihanzka.
Hinar meintu umbætur Dengs felast ekki í virðingu
fyrir sjálfstæðri hugsun í veggblöðum eða fyrir sjálfs-
ákvörðunarrétti kúgaðra þjóða. Þær felast fyrst og
fremst í, að hann vill beizla gróðafíkn manna til að efla
þjóðarhag, eins og gefízt hefur vel á Vesturlöndum.
Umskiptastefnur Dengs og Gorbatsjovs miða ekki að
auknu lýðræði og meiri mannréttindum. Þær eru að-
ferðir til að knýja meiri afköst út úr þjóðarbúskapnum
með því að gefa þrælunum tímabundna og óvissa hlut-
deild í hagnaðinum af auknum afköstum þeirra.
Einnig felast þær í auknu aðhaldi og eftirliti með, að
settum markmiðum verði náð. í því skyni vill Gor-
batsjov til dæmis draga úr, að íbúar Sovétríkjanna eyði
dýrmætum tíma til að drekkja sorgum sínum í vodka.
Þetta á að fá þá til að vinna meira og slóra minna.
Hugsanlegt er, að einstök atriði breytinganna í Kína
og Sovétríkjunum megi flokka undir umbætur, ekki sízt
bætt samskipti við umheiminn. Séu þær hins vegar
skoðaðar í heild, er traustara að forðast fullyrðingar
um, að breytingarnar feli í sér „umbótastefnu".
Erfitt er að hugsa sér sem umbótasinna þá valdhafa,
sem kúga fólk í svipuðum mæli og fyrirrennararnir
gerðu og eru næstum eins hættulegir umhverfi sínu og
fyrirrennararnir voru. Allra sízt ættu lífsreyndir fjöl-
miðlungar að falla í slíka gryfiu hugsanaletinnar.
íslenzka lúterskan bauð af sér betri þokka, en verður
þó að sætar því raunsæi í orðavali að vera ekki lengur
kölluð „siðbót“, heldur eingöngu „siðaskipti“.
Jónas Kristjánsson
Efhahagssveiflur
Hruniö, sem varð á verðbréfa-
mörkuðum „svarta" mánudaginn
19. október, hefur vakið upp ýmsar
hugleiðingar. Ekki síst hefur
mönnum orðið hugsað til verð-
hrunsins mikla 1929 sem var
undanfari kreppunnar miklu.
Mörgum hefur orðið tíðrætt um
kenningar rússneska hagfræðings-
ins Nikolai Kondratieffs. Sam-
kvæmt þeim gengur efnahagslíf
Vesturlanda í endurteknum sveifl-
um. Tekur hver sveifla 50 til 60 ár.
Á einum sveiflutíma skiptast á
þensia og samdráttur. Þessar kenn-
ingar hafa ekki verið í tísku lengi
þó nú hafi rykið verið dustað af
þeim. Ýmislegt bendir til þess að
vissir þættir i efnahagslífi okkar
fylgi árvissum sveiflum. Fasteigna-
verð er til daemis í hámarki og
lágmarki á fjögurra ára fresti. Und-
anfarna fjóra áratugi virðist einnig
hafa komið bakslag í efnahagslífið
áttunda hvert ár.
Húsnæðismarkaður
Þeim sem fylgjast með verðþróun
á húsnæðismarkaði er ekkert ný-
næmi í hugmyndum af þessu tagi.
Fasteignasalar þekkja fullvel aö
árstíðabundnar sveiflur koma
fram á söluverði íbúðarhúsnæðis.
í upphafi árs hefur hækkun fast-
eignaverðs verið árviss. Menn
kannast við að á vorin er oft deyfð
yfir markaðinum og hækkanir
verða á haustin. Einnig er nokkuð
greinilegt samband á milli sveiflna
í efnahagslífi og verðþróunar á
fasteignamarkaði. Víða um lönd
hafa menn veitt því athygli að sölu-
verð íbúðarhúsnæðis fellur þegar
bakslag verður í efnahagslífi. Fast-
eignaverð heldur hins vegar áfram
að lækka þótt efnahagurinn taki
við sér aftur. Reynslan bendir til
að hér á landi sé fasteignaverð i
lágmarki um það bil tveimur árum
eftir að efnahagslífið nær lágmarki.
Spáð um verðþróun 1983
Árið 1983 varð bakslag í efna-
hagslífinu hér á landi. Þá féll einnig
fasteignaverð. Á þeim tíma starfaði
undirritaður ásamt Elíasi Gísla-
syni viðskiptafræðingi við kannan-
ir á fasteignamarkaði hjá
Fasteignamati ríkisins. Eftir að við
höföum kannað veröþróun, sem
komið haföi fram við hliðstæðar
aöstæður áður, einkum þó 1967 til
1970, spáðum við því að fasteigna-
verð mundi falla í tvö ár og ná
lágmarki síðustu mánuöina 1985
eða í upphafi árs 1986. Eins og les-
endur geta séð á meðfylgjandi
línuriti varð verðþróun á fast-
eignamarkaði í höfuðdráttum eins
og spáin sagði.
Föst regla
Söluverð fasteigna fylgir reyndar
KjaUariiin
Stefán Ingólfsson
verkfræðingur
enn meiri reglu en notuð var til að
segja fyrir um verðþróunina 1983
til 1986. Ef verðþróunin síðustu tvo
áratugi er athuguð kemur í ljós að
hún fylgir ótrúlega mikilli reglu. Á
fjögurra ára fresti skiptast á há-
mark og lágmark á söluveröi
íbúöarhúsnæðis. Þannig var sölu-
verð mjög hátt 1966. Það var í
lágmarki fjórum árum síðar, 1970.
Aftur var verð í hámarki 1974 og
enn í lágmarki 1978. Síöasta sveifl-
an hófst 1982. Þá náði verðiö
hámarki og féll í lágmark 1986.
Árið 1973 er það eina sem fellur
ekki fyllilega að þessari reglu. Þaö
ár var Vestmannaeyjagosið og
fylgdi því mikil verðþensla eins og
menn muna. Þeir tveir áratugir,
sem hér er lýst, eru eina tímabiliö
sem upplýsingar liggja fyrir um
fasteignaverð. Ef gerð verður
könnun á fasteignaverði eins og
það var árin fyrir 1966 leiðir hún í
ljós hvort reglan hefur gilt lengur.
Regla í efnahagslifi?
Þau ár, sem marka bakslag á fast-
eignamarkaði, eru vel þekkt úr
hagsögu síðustu ára. Þau koma á
eftir „toppárunum" 1966, 1974 og
1982. Það eru árin 1967,1975 og 1983.
1967 var ár mikilla erfiðleika, sem
enn er rætt um. Mönnum eru í
fersku minni erfiðleikar ársins
1983. Áriö 1975 var einnig erfitt þó
það kæmist ekki í samjöfnuð við
hin. Á milli þessara slæmu ára liðu
8 ár. Ef litið er á lengra tímabil en
þá tvo áratugi, sem áður voru
nefndir, kemur í ljós aö finna má
svipaða reglu frá stríöslokum. Árið
1951 var til dæmis slæmt fyrir ís-
lendinga í efnahagslegu tilliti.
Margir muna enn atvinnuleysisár-
in 1951 til 1952. Svipuðu máli gegnir
um árið 1959. Þá fór fyrsta vinstri
stjórnin frá völdum sökum þess að
ekki náðist samstaða um ráðstaf-
anir í efnahagsmálum en efnahags-
ástand var þá slæmt. Til fróðleiks
má setja upp einfalda töflu um
þessi ár og hin sem áður voru
nefnd.
1951 mjög slæmt.
1959 slæmt.
1967 mjög slæmt.
1975 slæmt.
1983 mjög slæmt
1991 slæmt?
Efnahagslögmál?
Það verður að teljast verðugt
verkefni fyrir hagfræðinga og hag-
fræðistofnanir þessa lands að
kanna hvort í þessum einfóldu
staðreyndum sé fólgið efnahagslegt
lögmál, Megum við íslendingar
reikna með því að á einhvern óút-
skýrðan hátt séu að verki kraftar
í þjóðlífinu sem valdi meiri háttar
efnahagslegu bakslagi á 16 ára
fresti og minna áfalli þess á milli?
Við vitum að þegar þensla er í þjóð-
lífinu vex hún af sjálfu sér. Menn
gera bjartsýnar áætlanir. Bjartsýn-
in kallar á athafnasemi og orka
leysist úr læðingi. Menn verða
áræðnir og hugmyndaríkir. Fyrir-
tækjum er hrundiö af stað. Atvinna
eykst. Á hinn bóginn vitum við að
eftir að samdráttar gætir verða
menn svartsýnir og varfærnir. Þeir
halda að sér höndum og áræði
minnkar. Fyrirtæki draga saman
starfsemina. Atvinna minnkar. Þaö
er ekki erfitt að sjá fyrir sér hvern-
ig bjartsýni veldur auknum
framkvæmdum sem enn vekja meö
mönnum trú og kalla á enn meiri
framkvæmdir. Þenslan verður að
lokum það mikil að farið er yfir
markið og bakslag kemur. Eftir að
illa fer að ganga verða menn var-
fæmir. Áætlanir byggjast á svart-
sýni og úrtölumenn eru á hverju
strái. Stefán Ingólfsson
„Ymislegt bendir til þess að vissir þætt-
ir 1 efnahagslífi okkar fylgi árvissum
sveiflum. Fasteignaverð er til dæmis í
hámarki og lágmarki á fjögurra ára
fresti.“