Dagblaðið Vísir - DV - 07.09.1994, Blaðsíða 15

MIÐVIKUDAGUR 7. SEPTEMBER 1994
15
Kjallarinn
Guðjón Guðmundsson
alþingismaður
þetta ástand sé á undanhaldi og
leiðin liggi upp á við. Takmark
okkar hlýtur að vera að allir sem
á annað borð vilja vinna haíi vinnu.
Sumarvinna unghnga er mikil-
væg að tvennu leyti: Þeir kynnast
atvinnuháttum þjóðarinnar og afla
sér tekna sem í mörgum tilfellum
ráða úrshtum um hvort áframhald-
andi skólaganga er möguleg. Hætt
Fækkun frídaga
Líklegt má telja að lenging skóla-
ársins leiði til námsleiða og lakari
námsárangurs. Ég tel það skyn-
samlegri leið sem bent hefur verið
á að nýta betur skólaárið með því
að fækka frídögum og færa starfs-
daga og námskeiðahald kennara
fram í ágúst. Þannig má íjölga
„Þaö sem mér líst verst á í tillögum
nefndarinnar er lenging skólaársins úr
9 mánuðum í 10. Ég tel þá tillögu frá-
leita og trúi ekki að hún fái stuðning á
Alþingi.“
undanfarin ár hefur skapað veru-
leg vandamál í atvinnu- og efna-
hagslífi okkar. Margt bendir til að
er við að lenging skólaársins í 10
mánuði leiði til þess að sumarvinna
unglinga leggist að mestu af.
kennsludögum án þess að sumarfrí
okkar nemenda styttist.
Guðjón Guðmundsson
Lencjjum ekki skólaárið
Nefnd um mótun menntastefnu,
sem Ólafur G. Einarsson mennta-
málaráðherra skipaði 24. mars
1992, lauk störfum í sumar og skil-
aði lokaskýrslu og drögum að
frumvarpi til laga um grunnskóla.
Margt jákvætt
í þessum frumvarpsdrögum er
margt jákvætt að finna, t.d. þá
meginbreytingu frá gildandi lögum
að rekstur grunnskólans flyst al-
farið til sveitarfélaganna frá ríkinu
en með lögum um breytingu á
verkaskiptingu ríkis og sveitarfé-
laga árið 1989 voru ýmis verkefni
grunnskólans færð tÚ sveitarfélag-
anna. Nú er skrefið stigið til fulls
og ábyrgð á allri starfseminni fahn
sveitarfélögunum, þar með tahn
ráðning starfsmanna og launa-
greiðslur til stjómenda og kennara.
Þá er gert ráð fyrir auknum áhrif-
um foreldra á skólastarfið, aukn-
um stuðningi við fatlaða nemend-
ur, fjölgun samræmdra prófa og
einsetnum skóla með samfehdum
skóladegi. Margt fleira mætti nefna
sem er jákvætt í þessum frum-
varpsdrögum en ég tíni ekki til hér.
Lenging skólaársins
Það sem mér líst verst á í tillögum
nefndarinnar er lenging skólaárs-
ins úr 9 mánuðum í 10. Ég tel þá
tillögu fráleita og trúi ekki að hún
fái stuðning á Alþingi.
Nái lenging skólaársins fram að
ganga bitnar það mjög á möguleik-
um unglinga til sumarvinnu. Þeir
fara þess þá jafnframt á mis að
kynnast aga, verkmenningu og
kjörum vinnandi fólks.
Sumarvinna unglinga er sérís-
lenskt fyrirbrigði sem á alls ekki
aö afleggja. Ég er ósammála þeirri
niðurstöðu nefndarinnar að breyt-
ingar á atvinnulífi þjóðarinnar
kalli á lengda viðveru nemenda í
skólum. Við megum ekki gefa okk-
ur það að þeir erfiðleikar sem hafa
steðjað að atvinnulífi okkar und-
anfarin misseri og leitt til meira
atvinnuleysis en við eigum að venj-
ast séu eitthvað sem við ætlum að
sætta okkur við í framtíðinni.
Helmingsminnkun þorskafla
samfara lækkandi verði á afurðum
okkar vegna þeirrar efnahags-
kreppu sem hefur hijáð Evrópu
„Sumarvinna unglinga er sérislenskt fyrirbrigði sem á aiis ekki að afleggja."
Nýsköpun er félagslegt fyrirbæri
Skilningur manna á nýsköpun
hér á landi hefur verið of þröngur
um árabil. Nýsköpun er þannig í
hugum margra eitt og hiö sama og
það að smíða nýstárlegt tæki eða
kaupa togara í tugatali. EUegar að
hrúga upp laxeldisstöðvum og
refabúum.
Slík athafnasemi er að vísu hluti
þess sem eðlilegt er að kaha ný-
sköpun. Skfiningurinn þarf þó að
vera víðtækari. Hann þarf að
markast af heildandðfangsefninu
sem við blasir. AUt frá sköpun
nýrra hugmynda til jákvæðrar og
viðeigandi móttöku þess félagsum-
hverfis sem stefnt er að því að gróð-
ursetja þær í. Á nútímamáli við-
skiptanna heitir síðasti hlekkur
þessarar keðju „markaðssetning".
Hluti allrar nýsköpunar
Taki félagsumhverfið því nýja
ekki nægUega vel allt frá fæðingu
tfi fuUburða vaxtar þá skiptir snfili
tækrhlegra lausna oft litlu. Marga
áratugi getur tekið að koma góðum
hugmyndum í notkun ef rangt er
að farið eða jarðvegurinn grýttur.
Þróun hitaveitu hér á landi gekk
þannig lengst af ótrúlega hægt.
Eitt meginviðfangsefni þeirra
sem vilja vinna að almennum
framfórum á hverjum tíma er því
félagslegt eða markaðslegt. Sjálfur
kýs ég fyrra nafnið sakir þess að
framfarir, sköpun og útbreiðsla
KjáUarinn
Jón Erlendsson
yfirverkfræðingur Upplýsinga-
þjónustu Háskólans
viðskipti sem fara fram á markaði.
Nýsköpun á markaði er einungis
hluti allrar nauðsynlegrar nýsköp-
unar.
Fjölda háttsettra manna hér á
landi virðist hafa skort nær alger-
lega þann skilning sem hér er vikið
að. í stað þess að sjá nýsköpun í
samhengi við það félagsumhverfi
sem hún býr í hefur verið litið á
hana sem misjafnlega einangrað
tæknilegt fyrirbæri. Eitthvað sem
best væri aö leysa sem einstök og
afmörkuð verkefni í kyrrþey á
hvítum sloppum innan íjögurra
veggja rannsóknastofa. Ellegar á
verkstæðum víða um land innan
um tæki og tól.
Yfirþyrmandi tómlæti
Nú er það ljóst að margt er gott
gert án þess aö menn tileinki sér
víðtæka sýn á viöfangsefnið. Gall-
og dútl einstaklinga við einangruð
tæknileg viðfangsefni þá nýtist
ekki nema lítið brot af hinum skap-
andi krafti þegnanna til framfara.
Tómlæti um þróun hins félags-
lega jarðvegs nýsköpunarinnar
veldur því að hún verður hálfgerð
eða alger hornreka. Fjöldi fólks
snýst gegn henni eöa sýnir yfir-
þyrmandi tómlæti. Stuðningur er
því oft lítill sem enginn. Þeir frum-
kvöðlar og aðrir boðendur nýrrar
hugsunar eða viðhorfa sem þola
slíkan mótbyr eru afar fáir. Margir
efnilegir hugmyndasmiðir gefast
því upp eftir skammvinna baráttu.
Oft fyrir lífstíð. Hér er á ferðinni
eitt meginvandamál þeirra sem
berjast fyrir því sem nýtt er. Hér
er um leið sá vandi þeirra sem
hvað minnst er sinnt. Þverstæðan
er nánast alger.
Fjöldi rannsókna sem gerðar
hafa verið á umliðnum áratugum
undirstrika og saðfesta gífurlega
þýðingu þess að hinn félagslegi
jarðvegur nýsköpunar sé jákvæður
og örvandi. Gögn frá Efnahags- og
framfarastofnun Evrópu, OECD,
eru farin að bera með sér að þar á
bæ er kominn ríkur skilningur á
þessu viðhorfi. Engin nýsköpun á
komandi árum er því þýðingar-
meiri en nýsköpun þess félagslega
jarðvegs sem nýsköpunin býr við.
Jón Erlendsson
„I stað þess að sjá nýsköpun í sam-
hengi við það félagsumhverfi sem hún
býr í hefur verið litið á hana sem mis-
jafnlega einangrað tæknilegt fyrir-
bæri.“
nýrra hugmynda er fyrirbæri sem
engan veginn er bundið við þau
inn er bara sá að meðan nýsköpun
er í hugum manna eitt og hið sama
Kaupmönnum mismunað
af framleiðendum og inn-
flytjendum?
„Mjög
margir ís-
lenskir fram-
leiðendur og
innflytjendur
mismuna
kaupmönn-
um gróflega í
verði. Þessi
umræða hef-
ur styrkt
grun minn
Friðrik G. Friðriks-
son í F&A.
um að bæði innflytjendur og
framleiðendur standi ekki af fús-
um og frjálsum vilja að þessari
mismunum. Verst er auðvitað að
um leiö og kaupmönnum er mis-
munað þá er neytendum mis-
munað um leið.
Eins og hlutirnir eru í dag fær
stórveldið Hagkaup-Bónus miklu
betri og aUt önnur kjör en smærri
verslanir. TU þess að iðnfyrirtæki
og innflytjendur, sem ganga að
kröfum stórmarkaðanna um
kjör, fái ínn þær tekjur sem þarf
til eigin rekstrar þá þurfa þeir að
hækka verð til annarra verslana.
Stærsti hluti neytenda er því
að greiða niður verð fyrir þá
neytendur sem versla í Bónusi
þar sem þeir láta sína viðskipta-
vini njóta afsláttarins. Sami hóp- -
ur neytcnda er líka að greiöa nið-
ur dýran rekstur Hagkaups-
verslana sem láta sina viðskipta-
vini síður njóta stóru afsláttanna.
Allt tal um að smærri verslanir
sameinist um innkaup er út í
hött á meðan engar reglur eru til
um mismunun á verði. Reynslan
sýnir að þeir kaupmenn sem hafa
reynt sUkt hafa ætíð orðið undir.'*
Engum mis-
munað
,Eg tel að
kaupmönn-
um sé ekki
mismunað í
kjörum. Þeg-
ar framleið-
andi eöa inn-
flytjandi er að
selja kaup-
manni vöru
hlýtur hann
aö meta þaö
hvernig greiðslum er háttað og
hvernig framsetning vöru við-
komandi aöila er á smásölustig-
JóhannesJónssoni
Bónusi.
mu.
Framleiðendur og innflytjend-
ur vilja gjarnan leggja eitthvað
af mörkum svo aö vel fari á öllum
þéssum stigum. Til dæmis hefur
Bónus komið sér upp safnlager
þar sem aðilar í framleiðslu og
innflutningi geta skilað vörúnni
á einn stað fj'rir sjö verslanir.'
Síðan sér lagerinn alfarið um að
koma vörunni á sölustað. Þetta
kostar framleiðandann eða ima-
flytjandann mikla peninga. Hann
metur það aö verðleikum og skil-
ar einhverju upp í þann kostnað
til okkar. Ofan á þette höfum við
hins vegar haft þá reglu, kannski
umfram marga aöra, að ef við
fáum afslátt eðagerum hagstæð-
ari innkaup þá skilum við þvi til
neytenda. Þessi framkvæmd fer í
taugarnar á samkeppnisaðilun-
um vegna þess að við skilum
henni út í verðlagið.
En ég er ekki að vhina fyrir
keppinauta okkar heldur fyrir
almenning. Og það hefur skilað