Þjóðviljinn - 22.01.1983, Blaðsíða 6

6 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Helgin 22.-23. janúar 1983
DJOOVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýös-
hreyfingar og þjóðfrelsis
Utgefandi: Utgáfufélag Þjóöviljans.
Framkvæmdastjóri: Guörún Guðmundsdóttir.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Einar Karl Haraldsson, Kjartan Ólafsson.
'Umsjónarmaður Sunnudagsblaðs: Guöjón Friöriksson.
Auglýsingastjóri: Sigriður H. Sigurbjomsdóttir
Afgreiðslustjóri: Baldur Jónasson.
Afgreiðsla: Bára Siguröardóttir, Kristín Pétursdóttir.
Blaðamenn: Auöur Styrkársdóttir, Álfheiöur Ingadóttir, Helgi Ólafsson,
Lúðvík Geirsson, Magnús H. Gíslason, Ólafur Gíslason, Óskar Guðmunds-
son, Sigurdór Sigurdórsson, Valþór Hlöðversson.
íþróttafréttaritari: Víöir Sigurösson.
Útlit og hönnun: Andrea Jónsdóttir, Guðjón Sveinbjörnsson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Atli Arason
Handrita-og prófarkalestur: Elias Mar
nuyi JOII iyai . noiauy uuHai il lUöUUllll , _ _______
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Jóhannes Haröarson.
Símavarsla: Sigríður Kristjánsdóttir, Sæunn Óladóttir
Húsmóðir: Bergljót Guöjónsdóttir.
Bílstjóri: Sigrún Báröardóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, Gunnar Sigmundsson.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir.
Otkeyrsla, afgreiðsla og auglýsingar: Síðumúla 6 Reykjavík, sími 8 13 33
Umbrot og setning: Prent.
Frentun: Blaöaprent h.f.-
ritstjornargrei n
úr aimanakinu
Réttur til
að njóta
náttúru landsins
• í tillögum stjórnarskrárnefndar eru m.a. þau nýmæli
í 78. og 79. grein að vernda skuli náttúru landsins og
auðlindir þess svo að ekki spillist líf eða land að
nauðsynjalausu, og að náttúruauðlindir landsins skuli
vera ævarandi eign íslendinga.
• Fulltrúar Alþýðubandalagsins í stjórnarskrárnefnd
hafa gert tillögur um að þessar greinar verði orðaðar
mun ýtarlegar. í 78. greininni vilja þeir m.a. að fram
komi ásamt verndarskyldunni réttur allra landsmanna
til þess að njóta gæða náttúrunnar. „Landsmönnum
öllum skal tryggður réttur til eðlilegrar umgengni og
útivistar í landinu. Stjórnvöldum er skylt að vernda
náttúru landsins og auðlindir þess svo að tryggt sé að
allir landsmenn geti notið útivistar og varðveittur sé sá
höfuðstóll sem felst í auðæfum náttúru landsins. Nánar
skal í lögum fjalla um umgengnisrétt landsmanna við
landið og verndun náttúru og auðlinda landsins og
hvernig tryggja skal að ekki spillist að óþörfu líf, land
eða haf.“
„Félagslcgur vandi verður ekki
leystur nema með félagslegum
ráðstöfunum,“ segir í greinar-
gerð með frumvarpi til laga um
breytingu á lögum um fóstur-
eyðingar, en það frumvarp liggur
nú fyrir Alþingi í fjórða sinn. Ar-
ið 1975 var fóstureyðingarlögun-
um breytt þannig, að framvegis
skyldi heimilt að tala tillit til fé-
lagslegra aðstæðna, þegar þörf
konu fyrir fóstureyðingu er
metin, til viðbótar við heilsu-
farsástæður, en ákvæði um þær
hatði verið í lögum frá árinu
1934.
Þrisvar sinnum hefur þessi
þingmaður reynt að fá afnumdar
hinar félagslegu aðstæður, ogætl-
ar nú að reyna í fjórða sinn. Nú
fylgir mec) sá „pakki“ að mæðra-
laun skulu hækkuð um einhverja
sumrnu og greiðslur almanna-
trygginga til einstæðra mæðra
skulu hækka eitthvað. Umræður
hafa orðið meiri nú heldur en um
hin fyrri frumvörp þingmannsins
um sama mál; kannski vegna þess
að hann viðurkennir nú á borði,
að félagslegur vandi kann að vera
til.
Þingmaðurinn heldur fram
þrenns konar rökum í geinargerð
frumvarpsins fyrir því að nema úr
gildi heimild til fóstureyðingar
vegna félagslegra aðstæðna:
1) Fólksfækkun. Þar segir
orðrétt: „Áhrif fóstureyðinga hér
dálkunum „vegna fósturláta" og
„vegna annarra tilgreindra ást-
æðna“ fjölmargar fóstur-
eyðingar.
Út frá þessu megum við álykta,
að fóstureyðingar hafi verið all-
miklu fleiri en hér segir. Við vit-
um að sjálfsögðu ekki hversu
miklu fleiri, en Vilmundur bendir
á, að á Landakoti hafi árið 1931
verið 103svar sinnum skafin leg
kvenna, „í smáholum eins og Sól-
heimum í Reykjavík 72svar sinn-
um og á Hafnarfjarðarspítala 77
En burtséð frá því, virðast mér
þessar tölur gefa til kynna, að þær
fóstureyðingar, sem ella færu
fram á erlendri grund, hafa færst
inn í landið. Þessar tölur eru
hvorki það háar né er um það
hraða fjölgun að ræða að ástæða
sé til að óttast fólkfækkun - eins
og flutningsmaður vill gefa í
skyn. Þessi fjöldi fóstureyðinga
er síst meiri á hverjar 1000 konur
á aldrinum 15-49 ára heldur en
árið 1932, þegar fóstureyðingar
voru bannaðar með öllu. Mann-
fækkun af völdum fóstureyðinga
er því innantóm orð.
Um annan lið greinargerðar-
innar vil ég hafa sem fæst orð.
Hann er afar ósmekklegur. Gefið
er í skyn, að þær konur sem fá
ekki þann stuðning frá samborg-
urum sínum að þær geti átt sín
börn, séu allt að því morðingjar.
Ég vil benda þingmanninum á að
Að útrýma fátækt með
því að banna betlið
• Stjórnarskrárnefnd er sammála um að í 79. grein sé
lýst yfir þjóðareign á auðlindum hafs og hafsbotns við
Island og að afsal þeirra til útlendinga sé óheimilt. Ekki
er hinsvegar tekin afstaða til þess hvort eða að hve
miklu leyti einstakar auðlindir eigi að vera ríkiseign, og
Alþingi látið eftir að ákveða það. Fulltrúar Alþýðu-
bandalagsins í stjórnarskrárnefnd leggja hinsvegar til
að bundið verði í stjórnarskrá að náttúruauðlindir séu
sameign þjóðarinnar, og einstaklingar geti ekki hagn-
ast óeðlilega á umráðarétti yfir þeim.
?;,Náttúruauðlindir landsins skuiu vera ævarandi eign
íslendinga. Öll verðmæti í sjó og á sjávarbotni innan
efnahagslögsögu svo og almenningar, afréttir og önnur
óbyggð lönd utan heimalanda, teljast sameign þjóðar-
innar allrar, einnig námur í jörðu, orka í rennandi vatni
og jarðhiti neðan við 100 m dýpi.
Eignarrétti á íslenskum náttúruauðæfum, landi og
landgrunni skal að öðru leyti skipað með lögum. Við
eignarnám á landi, í þéttbýli sem dreifbýli, skal al-
mennt ekki taka tillit til verðhækkunar sem stafar af
uppbyggingu þéttbýlissvæða í næsta nágrenni, opinber-
um framkvæmdum eða öðrum ytri aðstæðum, heldur
ber að miða mat við verðmæti hliðstæðra eigna.
Með þeim takmörkunum sem hér segir skal við það
miða að eignarréttur haldist á jörðum, beitiréttur í
óbyggðum og önnur þau hlunnindi í heimalöndum og
utan þeirra sem fylgt hafa íslenskum búskaparháttum á
liðnum öldum.“
• í þeim greinum sem hér hafa verið reifaðar koma
fram efnisatriði sem valdið geta pólitískum ágreiningi.
Fulltrúar Alþýðubandalagsins leggja til að bændur
haldi rétti sínum jafnhliða því sem hagsmuna þéttbýlis-
búa sé gætt með því að binda rétt þeirra til umgengni
við landið í stjórnarskrá og reisa skorður við braski með
náttúruauðlindir.
- ekh.
á landi á fólksfjöldann hljóta aö
vera mikið alvörumál." Og það
er talað um „blóðfórnir fóstur-
eyðinganna."
2) Siðferðileg afstaða einstak-
linga. í greinargerðinni segir, að
það sé skylda hvers manns að
vernda líf... jafnvel ófædds
barns."
3) Hætta á þjóðfélagslegri upp-
lausn: „Ef þjóðfélagið viðurk-
ennir að fólk geti notið hamingju,
ánægju og unaðar, en þaö þurfi
ekki að bera afieiðingarnar, ef
það vill það ekki, þá er það sama
þjóðfélag að kippa stoðunum
undan sjálfu sér og stefnir til
hruns."
Um fyrsta liðinn er vert að hafa
nokkuð mörg orð. Bæði er að töl-
ur þær um fjölda fóstureyðinga,
sem fylgja greinargerð frum-
varpsins, gefa mjög svo ófull-
komna mynd af ástandinu, og svo
hitt að þetta er oft aðalröksemd
þeirra, sem banna vilja fóstur-
eyðingar.
I fruntvarpi því um fóstur-
eyðingar, sem Vilmundur Jóns-
son, þáverandi landlæknir, lagði
framá Alþingi 1934,ergerðgrein
fyrir fjölda fóstureyðinga árin
1930. 1931 og 1932. Tölurnareru
athygli verðar. Það kemur nefni-
lega í Ijós. að fósturevðingar voru
stundaðar hér í blora við öll
landslög og það í talsvert miklum
mæli. I greinargerðinni má finna
þessar upplýsingar:
Skatln leg kvenna: 1930 1931 1932
v.fósturláta 84 97 133
v.fóstureyðinga 52 92 91
v. annarra tilgr. ástæðna 89 160 131
Alls: 225 349 355
. Og Vilmundur Jónsson bætir
því við, að tölur þessar segi ekki
nærri alla söguna. Þannig séu
fóstureyðingar oft á tíðum
skráðar undir jöðru og því sé í
sinnum. Getur sá urmull slíkra
aðgerða óneitanlega tilefni til
nokkurrar tortryggni" segir í
greinargerðinni.
Árið 1974 voru gerðar 219 fóst-
ureyðingar hérlendis - opinber-
lega. Ég hef hvergi rekist á tölur
um hversu margar fóstureyðingar
kunna að hafa farið fram undir
öðru nafni. Hitt er víst, að það ár
og árin á undan hafa allnokkrar
fóstureyðingar farið fram á ís-
lenskum konum á sjúkrahúsum
nágrannalandanna. Ég minnist
þess t.d. að Rauðsokkur og skrif-
Auður
Styrkárs
dóttir
skrifar
stofa Stúdentaráðs gáfu upplýs-
ingar um stofnanir erlendis, sem
hægt var að leita til. Enginn veit
því hina raunverulegu tölu, en
víst er, að hin opinbera tala - 219
- er of lág.
Arið 1975 voru fóstureyðingar
heimilaðar af félagslegum ástæð-
um. Tölurnar síðan eru þessar
skv. upplýsingum Landlæknis-
embættisins:
1976: 371; 1977: 449; 1978: 453;
1979: 549 og 1980: 513.
í greinargerð frumvarps þing-
mannsins er ársins 1980 ekki get-
ið. en eins og sjá má lækkar tala
fóstureyðinga nokkuð frá árinu
1979. í greinargerð fruntvarpsins
er hins vegar látinn í ljós ótti yfir
þróuninni. sem sé öll á þann veg
að fóstureyðingum fjölgi hratt.
lesa vel og vandlega Heilbrigðis-
skýrslur, sem Landlæknisemb-
ættið gefur út. í þeim má m.a.
finna, að árið 1980 voru 300 af
þeim 519 konum, sem fóstur-
eyðingu fengu, ekki í sambúð.
114konurvoruyngrien 19ára og
39 eldri en 40 ára. Þessar tölur.
segja meira en nokkur orð um
félagslegar aðstæður þeirra
kvenna, sem þurft hafa að grípa
til þessa óyndisúrræðis.
Um þriðja liðinn - hættuna á
þjóðfélagslegri upplausn - vil ég
engin orð hafa. Þau segja mest
um flutningsmanninn og viðhorf
hans til kvenna, en niinnst um
umræðuefnið.
Nú hefi ég rakiö hér í nokkru
rök þingmanns fyrir því að af-
nema heimiid fyrir fóstureyðing-
um vegna félagslegra aðstæðna.
Ég held, að við getum bæði verið
sammála um það, að fóstur-
eyðingar séu skammarblettur á
hverju þjóðfélagi. Þennan blett
þurfum við að afmá.
En við gerum það ekki með því
að banna fóstureyðingar, því eins
og góður maður sagði eitt sinn:
„Fátæktinni verður ekki útrýmt
með því að banna betl.“ Þingmað-
urinn bendir á það í greinargerð
sinni. að félagslegur vandi verði
ekki leystur nema með félags-
legum ráðstöfunum. Góði mað-
urinn, sem ég vitnaði til áðan,
lagði til að sjálfri fátæktinni yrði
bara útrýmt. Ég legg til, að við
útrýmum hinum félagslegu að-
stæðum og ég skora því á alla
þingmenn þjóðarinnar að sam-
þykkja hið bráðasta „Frumvarp
01 laga um breytingu á lögum um
almannatryggingar, nr. 67/1971,
með síðari breytinguni" eins og
það heitir. Frumvarp þetta er
þingskjal númer 42 og var lagt
fram í efri deild. Látið þingskjal
númer 41 liggja.