Þjóðviljinn - 22.01.1983, Side 8

8 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 22.-23. janúar 1983
af baejarhellunni
Um daginn heyrði ég einhvern
mann í útvarpinu tala um Þorra-
komu og fyrsta dag Þorra, sem
hann vildi endilega kalla „bónda-
dag“. Og síðan kom rétt eina ferð-
ina þessi gauðslitna þvæla um að í
gamla daga hefðu bændur átt að
fara ofan og út þann morgun í
skyrtunni einni, vera bæði berlær-
aðir og berfættir, en fara í aðra
brókarskálmina og láta hina lafa,
ganga svo til dyra, ljúka upp,
hoppa á öðrum fæti kringum allan
bæinn, draga eftir sér brókina á
hinum og bjóða Þorra velkominn.
Fyrir þessu var borinn nafni minn
Björnsson og vísað í bók eftir hann
um sögu daganna. Þegar ég svo fór
að glugga í bókina, kom það í Ijós
sem mig grunaði, að hann hefur
tekið þetta rugl beint upp úr þjóð-
sögum Jóns Árnasonar, einsog þær
eru nú þokkalegar. En það má
hann eiga, að hann tekur skýrt
skrípalæti kringum Þorrakomuna,
og var ég þó uppi um 1700 og bjó í
Botni í Helgafellssveit. Ég hef sos-
um líka orðið fyrir barðinu á þess-
ari svokölluðu munnlegu geymd,
sem sumir lofa mikið, en er sjaldn-
ast annað en lygi og afbakanir um
saklaust fólk. Einu sinni varð mér
það á, þegar ég var næturgestur á
prestsetri, að tauta fyrir munni
mér:
„Skyldu bátar mínir róa í dag?“
Þetta var nú sosum ekki meira en
þegar Litli Kláus sagði
Hott, hott, allir mínir hestar.
En af því að ég var fátækur
maður einsog Litli Kláus, þá gerðu
gárungar fyrirfólksins úr þessu
rætna skopsögu urn mig, móður
mína og ektakvinnu og kölluðu
heimili mitt þjófabæli og argasta
kot í Helgafellssveit. Síðan komst
þessi samsetningur inn í lygasög-
urnar hjá Jóni Arnasyni. Sér er nú
hver „munnlega geymdin“.
Ég hef líka á síðari áratugum oft
heyrt sungna svofellda vísu, ef vísu
skyldi kalla:
Jólasveinar ganga um gólf
með gylltan staf í hendi.
Móðir þeirra sópar gólf
og flengir þá með vendi.
Aldrei heyrði ég farið með vís-
una á þessa leið í mínu ungdæmi,
enda kunnu menn þá að fara með
stuðla og rím. Vísan var hinsvegar
svona:
Jólasveinar ganga um gátt
með gildan staf í hendi.
Móðir þeirra hrín við hátt
og hýðir þá með vendi.
Aðra vitleysu hef ég líka heyrt
farið með í kvæðinu um Þyrnirós:
Ruglið um þorrann
fram, hvaðan hann hafi betta, og
hefði því verið nær að vitna í Jón
karlinn Árnason, heldur en hann.
Það má vel vera, að þessi nafni
minn sé eitthvað skyldur mér, því
hann er í föðurætt utan af Snæ-
fellsnesi einsog ég. Því hafði ég
samband við kauða, og hann
sagðist dauðsjá eftir að hafa tekið
þetta bull upp í bókina sína. Hann
kvaðst hafa komist að ýmsu merki-
legu varðandi Þorrann, en þess
væri sjaldnast getið í útvarpi eða
blöðum, heldur ævinlega vitnað í
rugliö úr Jóni gamla. En svona væri
þetta víst. Fólk vildi frekar heyra
rugl og vitleysu, heldur en það sem
unnt er að staðfest.
Ég kannast ekkert við þessi
Og þá var kátt í höllinni.
en þetta á auðvitað að vera
Og þá var kátt i hárri höll,
einsog stuðlarnir segja til um.
Og þá dettur mér í hug, úr því ég
er farinn að minnast á jólasveina,
að ég heyrði einhvern doktor halda
því fram í útvarpinu fyrir jólin, að
sagan af Steini Þrúðuvanga og jóla-
sveinunum væri eitthvað „forn-
legri" en kvæði Stefáns Ólafssonar
um Grýlu, Leppaiúða og jóla-
sveina. Hún bæri meiri keim af
„munnlegri geymd".
Sagan af Steini Þrúðuvanga var
nú skrásett af honum Arnljóti á
Bægisá eftir miðja 19. öld. Og á
þeim tímum voru menn einsog
Arnljótur uppfullir af rómantískri
fornaldardýrkun og leituðust við
að gera sögur sem fornlegastar eða
öllu heldur það sem þeir héldu vera
fornlegt.
Á hinn bóginn hefur Stefán minn
í Vallanesi naumast sjálfur búið til
söguna um Grýlu og jólasveinana,
heldur líka haft hana úr munnlegri
geymd. En sú munnlega geymd er
þó a.m.k. 200 árum eldri en sagan
hjá Arnljóti.
Annars held ég, að hugmyndir
manna um jólasveina hafi sífellt
verið að breytast og hljóti ævinlega
að bera visst svipmót síns tíma og
því sé fásinna að ætla að komast
fyrir einhvern endanlegan uppruna
þeirra. Eða það mundi ég segja, ef
ég væri spurður.
Einsog áður sagði kannast ég
ekkert við þann fígúrugang við
Þorrakomuna, sem Jón Árnason
segir frá og aðrir éta upp eftir hon-
um. Við alþýðufólkið tókum miklu
virðulegar á móti honum og höfum
gert allar götur frá því okkur var
leyft að blóta á laun árið 1000.
Þetta var gert kvöldið fyrir fyrsta
dag Þorra, en ekki um morguninn,
og .það var auðvitað húsfreyjan,
sem bauð Þorra velkominn, en
ekki húsbóndinn.
Það er kannski ekki von að menn
trúi mér, af því ég hef verið rægður
svo skammarlega í þjóðsögunum.
En menn trúa kannski honum séra
Jóni mínum í Hítardal, sem svaraði
fyrirspurn Árna Magnússonar
prófessors á þessa leið í bréfi frá 30.
september 1728, sem enn er til.
Þeir prestarnir iðkuðu auðvitað
ekki sama „heiðna hégóma" og við
almúginn, en séra Jón skrifar þó
samviskulega:
„Að bjóða Þorra, gói etc. veit ég
öldungis ekki, hvort gömul
siðvenja hafi nokkurntíma verið,
eður sé nýlegt inventum excogita-
tum af einföldum almúga. Og ekki
hefi ég vitað skynsamara fólk
leggja þann hégómaskap í venju og
ei fæ ég aðra undirvísan hér um en
þá, að so sem vetrartíð og veðrátta
liggur hér í landi oft þungt á fólki,
að henni mætti því heldur lina eður
aflétta, þá ættu húsfreyjur ganga út
fyrir dyr næsta kvöld fyrir Þorra-
komu og so með öðrum góðum
virðingargesti inn bjóða til sín með
fögrum tilmælum, að veri sér og
sínum léttur og ekki skaðsamur.
Gói ættu bændur allir að innbjóða
með viðlíkum hætti, yngismeyjar
Einmánuði, en yngismenn Hörpu
eður fyrsta mánaði sumarsins. Én
hvörjir ritus þar hafi heyrt til eður
tilheyri fæ ég öngva undirvísan um.
Ég fyrirvirði mig að setja á pappír
til göfugra persóna soddan fávisku,
ef ekki útlokkaði það yðar göfug-
lega tilmæli og margreynd human-
itas.“
Svo geta menn haldið áfram að
vegsama ruglið, sem þeir kalla
munnlega geymd, fram yfir það
sem skrifað stendur.
Árni í Botni
r i tst jornar gre i n
Ekki þetta, Þórarinn
Margar íslenskar iðngreinar eiga
nú sem kunnugt er í alvarlegum erf-
iðleikum vegna hömlulauss inn-
flutnings á erlendum iðnaðarvör-
um, og ýmsir fyrrverandi iðnrek-
endur hafa jafnvel snúið sér að inn-
flutningi að meira eða minna leyti í
stað innlendrar framleiðslustarf-
semi.
Flestir munu skilja hvílík alvara
hér er á ferðum, ekki síst hvað
varðar atvinnuöryggi á komandi
árum.
Vegna forystugreinar Tímans á
fimmtudaginn var um samkeppnis-
stöðu íslensks iðnaðar þar sem
hrúgað er saman hvers kyns rang-
færslum, og Framsóknarlíokknum
sungin sérstök lofgjörð fyrir fram-
göngu í iðnaðarmálum, þá er rétt
að taka fram eftirfarandi.
Iljörleifur Guttormsson iðnað-
arráðherra hefur hvað eftir annað
og síðast nú um áramótin lagt til,
að tekið verði upp sérstakt tíma-
bundið aðlögunargjald á innfluttar
iðnaðarvörur til að styrkja sam-
keppnisstöðu innlends iðnaðar.
Innan ríkisstjórnarinnar hefur
Framsóknarflokkurinn jafn oft
hafnað þessum tillögum, enda
Tómas Árnason viðskiptaráðherra
og talsmaður Framsóknar í þessum
málum einn allra ákafasti boðberi
hins hömlulausa innflutnings.
Alþýðubandalagið lagði til í ág-
ústmánuði sl., að tekin yrði upp
innborgunarskylda á vissar greinar
innflutnings, þannig að innflytj-
endum yrði gert að greiða hluta af
innkaupsverðinu svo og löngu áður
en varan væri flutt inn í landið.
Þessi tillaga var við það miðuð að
styrkja samkeppnisstöðu innlends
iðnaðar. - Framsóknarflokkurinn
hafnaði tillögunni með öllu.
Alþýðubandalagið lagði líka til
að ráðstafanir yrðu gerðar í því
skyni að takmarka verulega og
jafnvel stöðva um sinn erlend vöru-
kaupalán, sem innflytjendur nota
til að fjármagna hinn gegndarlausa
innflutning, sem stefnt er til höfuðs
innlendri framleiðslu. Framsókn-
arflokkurinn gat heldur ekki mcð
nokkru móti fallist á þetta.
Þórarinn Þórarinsson segir í
Tímanum, að Framsóknarflokkur-
inn hafi barist harðri baráttu fyrir
því að fá afnuminn launaskatt á ís-
lenskum iðnfyrirtækjum, og heldur
því fram að þar hafi Alþýðubanda-
lagið staðið í vegi. Þarna er farið
með algerlega rangt mál.
í þeim heildartillögum um
ráðstafanir í efnahagsmálum, sem
Alþýðubandalagið lagði fram í ág-
ústmánuði sl., og birtar voru opin-
berlega, þá var þvert á móti lagt til
að launaskattinum yrði algerlega
létt af innlendum iðnfyrirtækjum.
Það var Framsóknarflokkurinn,
sem hafnaði þessari tillögu.
Öllu þessu virðist sá góði Tírna-
ritstjóri. Þórarinn Þórarinsson,
hafa gleymt, eða málin skolast illi-
lega til hjá honum. Nema hann sé
gegn betri vitund að reyna að
spinna úr engu í skrúðklæði handa
Framsókn fyrir þátt hennar í að
greiða götu skraninnflutnings á
kostnað íslensks iðnaðar.
Að lokum skal tekið fram, að
hins vegar hefur Framsókn fallist á
tillögu Alþýðubandalagsins um
lækkun aðstöðugjalds á innlendum
iðnfyrirtækjum og samþykkt þar
að lútandi verið gerð í ríkisstjórn-
inni og er lagafrumvarp um það
efni á næsta leyti.
k.
Húsgagnasmíði er ein grein íslensks iðnaðar, sem halloka hefur farið í
samkeppni við hömlulausan innflutning.
Kjartan
Olafsson
skrifar
777 bjargar lýðrœðinu
Núcr gamanað Morgunblaðinu.
Á máli þessa „blaðs allra lands-
manna“ heitir það ekki lcngur bara
kommúnismi heldur líka fasismi, -
þetta voðalega, að banna erfða-
prins Sjálfstæðisflokksins, Davíð
Oddssyni, að hækka strætófargjöld-
in um 50% á einum degi!
Morgunblaðið vill meina að hér
sé nú komin herforingjastjórn af
því Davíð fékk ekki sína 50%
hækkun. Þetta málgagn alvisk-
unnar er hins vegar ekki alveg á
því hreina með, hvort herforingja-
stjórn Gunnars Thoroddsen sé fas-
istastjórn eða kommúnistastjórn!
Menn ættu að lesa forystugrein
Morgunblaðsins sl. föstudag og
lesa hana vandlega. „Lýðræðinu er
fórnað á altari verðbólgunnar",
segir þar og er það líklega ein frum-
legasta túlkunin á verðbólguglímu
borgarstjórans. Það var auðvitað
fyrst og fremst til bjargar
lýðræðinu, sem borgarstjórinn
hækkaði fargjöldin um 50%!! -
Synd að menn skyldu ekki skilja
þetta fyrr en alltsjáandi auga
Morgunblaðsins leiddi okkur í all-
an sannleik.
- En meðal annarraorða. Morg-
unblaðið er að býsnast yfir bensín-
hækkun upp á 12,3%, sem það
legur að jöl'nu við 50% hækkunar-
áform Davíðs og annarra borgar-
fulltrúa flokkseigendafélagsins.
Mættum við upplýsa, að á síð-
asta ári hækkaði bensín hér á landi
frá upphafi til loka árs um 63,3%,
en á sama tíma hækkaði fargjald
með Strætisvögnum Reykjavíkur
um full 100%, og það fannst Morg-
unblaðinu sjálfsagt, en 12,3%
bensínhækkun telur blaðið forkast-
anlega!
Ef strætó hefði verið í einhverju
sérstöku svelti á síðasta ári, hvað
verðhækkanir snerti, þá gat veru-
leg hækkun nú átt við rök að styðj-
ast, en svo er ekki. Fyrirætlun Dav-
íðs Oddssonar var hins vegar sú, að
láta farþega strætisvagnanna,
flesta félitla, borga mun stærri hlut
af rekstrarkostnaði vagnanna en
hér hefur nokkru sinni tíðkast,
a.m.k. á síðari árum, -og líka mun
stærri hlut en almennt gerist í ná-
lægum löndum.
Það var þessi grófa ósvífni sem
kom hinum kokhrausta borgar-
stjóra í koll.
Þjóöviljinn veit jafn vel og
Morgunblaðið að strætófargjöldin
ein sér ráða ekki úrslitum um verð-
bólguþróunina hér, en þeir eru
margir og sumir nákomnir Morg-
unblaðinu, sem spana verðbólguna
upp, en þykjast svo hvergi nærri
koma.
Eða halda menn að hann sé smár
hlutur heildsalanna í verðbólg-
unni, þessara dýrlinga Sjálfstæðis-
flokksins, sem fyrir' fáum árum
voru staðnir að því að kaupa inn
erlendan neysluvarning á verði
sem almennt var 20% hærra en
eðlilegt gat kallast? - En máske var
það líka til að bjarga lýðræðinu.
k.