Þjóðviljinn - 26.02.1983, Blaðsíða 16

16 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Helgin 26. - 27. febrúar 1983
„LÍVIÐ ER EITTANS“
Ásdís Skúladóttir rædir við
Oliver Næss, framkvæmdastjóra
Umferðarráðs í Færeyjum.
Færeyingar hafa ekki farið varhluta
af því vonskuveðri sem gengið
hef ur yf ir okkur hér á
norðurslóðum. Snjóað hefur mikið,
stormar hafa blásið og víða hefur
verið illfært milli byggða. í Þórshöfn
hefur umferð verið erf ið. Hér er allt í
hæðum, hólum og beygjum og
þröngum götum. Því hefur
ökumönnum verið nauðsyn að vera
á vel útbúnum ökutækjum, með
góða rafgeyma, fullt af frostlegi og á
góðum dekkjum því ella hafa þeir
litið getað hreyft sig.
Annars er Þórshafnarbúum eða íbúum
höfuðborgar Færeyinga ekki eins erfitt þó
umferð teppist eins og Reykvíkingum.
Þórshöfn er það lítil að hér má á stuttum
tíma og með góðum vilja ganga allt. Eink-
um ef heilsan er í góðu lagi og maður á
góðan trefil, ullarsokka og stígvél. Hér
snjóar yfirleitt ekki mikið, hins vegar rignir
hér að öðru jöfnu meira en heima á íslandi.
Dvelji maður hér einhvern tíma er aldeilis
nauðsynlegt að kaupa sér í snarhasti góða
regnkápu. Regnhlífar duga ekkert hér og
enn verr en heima. Hér blæs hann á stund-
um ansi hressilega enda eyjarnar úti í miðju
hafi og ekki fjöliin okkar ágætu til að skýla
eins og t.d. á Austfjörðum. Hvergi er
lognið eins yndislegt og þar. Að þessu leyti
minnir Þórshöfn á „rokarassinn" í Reykja-
vík þar sem alltaf blæs úr einhverri átt. Það
var erfitt margri konunni þegar upp-
greiðslur, hárlakk og túberingar voru í
tísku.
Sjónvarpsmál
Sem sagt Vetur konungur er einnig virki-
lega fúll hér í Þórshöfn og lætur engan bil-
bug á sér finna.'Fólk tekur það bara rólega
stundar menningarlíf í hófi situr heima í
rólegheitum og horfir á sjónvarp. Hér er
kapalsjónvarp og mest allt efni er fengið frá
Danmörku. Fréttir eru fengnar frá danska
sjónvarpinu og eru alltaf dagsgamlar. Það
er dálítið undarleg tilfinning að vera stadd-
ur í Færeyjum og hlusta á danskar fréttir á
dönsku, veðurfréttir áeftir, á dönsku, veðr-
ið í Danmörku vitanlega miðlægt í umfjöll-
un og síðan sjást Færeyjar ekki á veðurkort-
inu! Færeyingar almennt virðast ekki gera
sér mikla rellu út af þessu. Þó eru allmargir
sem ræða um það að þetta gangi ekki lengur
þeir verði að fá sitt eigið sjónvarp en eigi
ekki Iáta sér nægja misjafnlega fengið
danskt sjónvarpsefni. Hins vegar stefna
menn hér vissulega í færeyskt sjónvarp og
einhvers staðar liggja fyrir fjárveitingar og
heimildir fyrir ráðningu sjónvarpsstjóra,
húsnæðið meira að segja klárt.
En eitthvað vefst það fyrir mönnum að
framkvæma. Einhver hreyfing er þó á þess-
um málum þessa dagana og menn almennt
farnir að gera sér grein fyrir hversu gífur-
lega sterkur fjölmiðill sjónvarp er. Þykir
mönnum það ekki vansalaust að nánast á
hverjum degi streymi danskir menningar-
straumar á danskri tungu yfir landsmenn.
Hér eru að vísu sýndar sjónvarpsmyndir
víðsvegar frá en þær eru allar „textaðar" á
dönsku. Þó hefur einstaka sinnum mátt sjá
hér á skjánum færeyskar fræðslumyndir í
viðtalsformi við fróða menn. Það er það
eina sem segir að maður sé staddur í Fær-
eyjum horfi maður í skjáinn.
Dallas og
sjónleikir
Nýlega kom hér út m.a. á vegum Föroya
Fróðskaparfelags bók sem heitir TV - og
den færöske kulturs fremtid. Þar ræðir höf-
undurinn Jörgen Poulsen um hugsanleg á-
hrif sjónvarps á menningarlíf og félagslíf
Færeyinga byggð á rannsóknum hér. Jafn-
framt fjallar hann um bestu kosti í skipulagi
og stjórnun væntanlegs sjónvarps. Merki-
leg bók. Þar eru mörg orð í tíma töluð um
áhrif slíks fjölmiðils á daglegt líf og viðhorf
fólks.
Dallas er mjög vinsælt sjónvarpsefni hér
sem heima og er lítil umferð í bænum þegar
það er sýnt. Enda dettur forráðamönnum
Sjónleikarahússins ekki til hugar að freista
þess að hafa leiksýningu þegar Dallas er
sýnt. Sjónleikarafélagið sýnir um þessar
mundir nýtt færeyskt leikrit eftir færeyskan
höfund, Dagný Joensen. Þetta er hennar
fyrsta leiksviðsverk og hefur vakið tals-
verða athygli hér og góða aðsókn. Ætli
Dagný sé ekki á góðri leið með að verða
Kjartan Ragnarsson Færeyinga! Dagný er
blaðamaður að atvinnu og hefur raunar
tekið allar myndir af því fólki sem ég hef
rætt við hér í Þjóðviljanum, þó blessuðu
blaðinu mínu hafi stundum láðst að geta
þess. Þegar ég byrja að tala um Sjónleikara-
félagið er ég kominn að kjarna málsins í
dag.
Oiiver Næss er auk þess að vera formað-
ur Sjónleikarafélagsins framkvæmdastjóri
Umferðarráðs hér í landi. Ég hitti hann mitt
í önn dagsins í vistlegum húsakynnum
ráðsins í miðbæ Þórshafnar. Á færeysku
heitir Umferðarráð: Ráð fyri ferðslutrýgd.
- Hvernig gengur að halda vegum opnum
í þcssu tíðarfari?
- Það gengur svona upp og ofan eftir að-
stæðum. í Þórshöfn reynum við að ryðja
göturnar eins fljótt og mögulegt er. Hálkan
er okkur kannske verst því hér eru götur
þröngar og talsvert um brekkur. Við salt-
berum ekki göturnar því eins og kunnugt er
hefur það nokkurn skaða í för með sér.
Yfirleitt eru menn velbúnir til vetraraksturs
enda dugir ekki annað. Umferðin hér er
orðin mikil miðað við það sern áður var.
Bílaeign manna hefur aukist gífurlega síð-
ustu árin ekki síst hér í Þórshöfn. Það má
segja að hver einasti maður eigi bíl. Ég get
nefnt sem dæmi að árið 1960 voru u.þ.b.
2000 bílar í öllu landinu en nú er bílaeign
okkar eitthvað um 12000 bílar. Þetta er
mikil breyting á svo skömmum tíma.
Ástæðurnar má t.d. rekja til þess að vegir
hafa batnað mjög á undanförnum árum og
nýir verið lagðir. Einnig höfum við brúað
milli höfuðeyjanna og tekið í notkun bíl-
ferjur. Þannig að nú á tímum eiga menn
tiltölulega auðvelt með að komast um
eyjarnar og á milli þeirra miðað við það sem
áður var.
- Er langt síðan urnferðarráð var
stofnað?
- Nei, það er ekki hægt að segja það.
Þörfin fyrir það var orðin augljós löngu
áður en það komst á laggirnar. Það verður
að segjast eins og er að það sem opnaði
augu manna fyrir nauðsyn þess var mikil
slysaalda sem gekk yfir árið 1975. Þá létust
16 manns í umferðarslysum.
Það er í raun hryggilegt að slíka atburði
þurfi til að menn taki við sér. En sú varð
ráunin hér og því var umferðarráð stofnað
hér ekki fyrr en árið 1976. Ég hóf störf árið
1978.
- Hefur orðið árangur af starfi ráðsins?
- Þvf trúi ég og vona. Hins vegar er
maður aldrei ánægður í starfi sem þessu fýrr
en þeim árangri er náð að hægt sé að segja
að enginn slys hafi orðið í umferðinni. Því
miður hafa staðreyndirnar ekki breyst eins
mikið og maður hefði óskað. Árið 1980 dóu
10 manns í umferðarslysum, 7 létust árið
1981 og á árinu 1982 hafa 2 látist. Svo
megum við ekki gleyma því fólki sem hlýtur
varanlegan skaða eða örkuml vegna afleið-
inga umferðarslyss. Ég held ég geti sagt að á
ári hverju fari 100 til 125 á slysavarðstofu
vegna meiðsla og 25-30 þurfa á frekari að-
gerð að halda.
Einn á báti
- í hverju er starf þitt fólgið í meginatrið-
um?
- Svona til að byrja með get ég sagt að
starf okkar er mjög svipað og starf sem
Umferðarráð íslands rekur undir stjórn Óla
H. Þórðarsonar. Við höfunt haft mjög gott
samstarf við ísland og líka hin Norður-
löndin. Reynum að læra af reynslu þeirra
og nýta okkur það sem vel reynist og hentar
okkur. Auðvitað er starfið á margan hátt
öðruvísi hér en í stærri löndum. Ég hef t.d.
hingað til verið eini starfsmaðurinn fyrir
allar Færeyjar. Það getur verið ansi anna-
samt. Ég hef ritara og fæ nú aðstoðarmann
innan tíðar. Starfið felst í fyrirbyggjandi
aðgerðum og fræðslustarfi.
Sú fræðsla sem mér ber að veita spannar
allt frá því að heimsækja barnaheimili upp í
fyrirlestra við Kennaraskólann. Hér eru 8
ökuskólar, 4 í Þórshöfn og 4 úti á byggð; þar
flyt ég einnig fyrirlestra. Núna erum við að
ljúka við stofnun umferðarskóla fyrir börn.
Hann verður með svipuðu sniði og á ís-
landi. Við höfum lagt áherslu á fyrirbyggj-
andi fræðslu og áróður fyrir öryggi barna í
umferðinni. M.a. höfum við dreift endur-
skinsmerkjum til skólabarna. Það hafa ver-
ið talsverð brögð að því hér að eldri börn
rífi endurskinsmerki af yngri börnum þegar
merkin eru fest með nælu og því erum við
nú að reyna fyrir okkur með merkjum sem
saumuð eru á yfirhafnir barnanna. Þau eru
ekki eins vinsæl kannske af því það er puð
að sauma þau á. En það er lífsnauðsyn í
þess orðs fyllstu merkingu að öll börn séu
með endurskinsmerki. Við stefnum að því
marki. Hvert líf er dýrmætt, enda stendur á
merkinu okkar „lívið er eittans".
Svo eru krakkarnir ansi slæmir með að
„teika“ í vetrarumferðinni. Eins og allir
vita er það stórhættulegur leikur. Við erum
með talsverðan áróður í varnaðarskyni þar.
Svo ég haldi áfram með fræðslustarfið þá
hef ég fasta stutta þætti í útvarpinu. Efni
þeirra fer eftir árstíðum þ.e.a.s. hvað eru
mikilvægustu varúðarreglur á hverjum árs-
tíma. I sjónvarpinu eru u.þ.b. fjórar
fræðslumyndir um umferð sýndar á hverju
ári.
Götur og bílbetti
- Nú er stór hluti Þórshafnar ckki
byggður miðað við nútíma ökutæki. Er ekki
erfitt að skipuleggja umferð inn í gamla
bæinn?
- Jú. því fylgja vissulega ákveðin vand-
kvæði. Bæjarskipulag hér er mjög ungt, frá
árinu 1972 og umferðin ber þess merki.
Götur hér eru margar hverjar svo þröngar
Helgin 26. - 27. fcbrúar 1983 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 17
i
I
I
að ekki er unnt að hafa gangstétt nema öðru
megin og víða er mjög erfitt að mætast.
Hins vegar hef ég heyrt þetta geri það að
verkum að bílstjórar hér séu heimsins bestu
bílstjórar. Þeir verða stöðugt að vera að
taka tillit og hafa lítið svigrúm. í svona
gömlu bæjarskipulagi er líka erfitt að finna
góð bílastæði enda stutt síðan raunveruleg
bílastæði komu hér, með stöðumælum og
öllu því. Þetta hefur verið okkur svolítið
erfitt, ekki síst hér í miðbænum. En eitt
megum við eiga að okkar bílstjórar hlýða
mjög vel stöðvunarskvldu við gangbrautir.
Ég hef einmitt heyrt Islendinga furða sig á
því hve öruggir þeir geta verið hér gagnvart
gangbrautum og segja að slíku séu þeir ekki
vanir að heiman. Ég veit ekki en vona þó að
þetta sé að hluta til vegna þeirrar fræðslu og
áróðurs sem við höfum reynt að reka fyrir
því að gangbrautarréttur sé virtur.
Kannski er ein mikilvægasta skýringin sú
að hér þekkja allir alla. Ökumaðurinn
þekkir vegfarandann, vegfarandinn þekkir
ökumanninn. Það er ekki ókunnugt fólk
sem gengur um göturnar heldur í raun mað-
urinn í næsta húsi og því e.t.v. sýnd meiri
tillitssemi en ella. Ókumenn hætta ekki á
það að hitta einhvern í búðinni á horninu
eða í klúbbnum sínum sem tekur þá í gegn
og segir e.t.v.: „Heyrðu góði minn, það var
ekki verið að hleypa manni yfir göturnar.
Það er lélegur keyrslumátinn hjá þér.“
Þetta er kannsíce dæmi um að fámenni
getur haft sína stóru kosti. Það hafa hins
vegar verið nokkuð brögð að því, að fólk
misnoti það hve vel ökumenn virða gang-
brautarrétt. Einkum eru það þó ungling-
arnir sem t.d. þykjast ætla að fara yfir göt-
una eða þá ganga ofurhægt yfir og ögra
ökumönnum á þann hátt.
- Eru bílbelti lögboðin hér?
- Það er lögboðið að bílbelti skuli vera í
hverjum bíl en ekki að.. þau skuli notuð.
Best væri náttúrlega að fólk notaði þau án
afskipta löggjafans en miðað við þær
staðreyndir sem við blasa mundi ég vilja að
þau væru lögboðin. Hér hafa verið miklar
umræður um bílbelti, kosti þeirra og galla.
Miklar sögur hafa gengið manna í millunt
um slys sem sögð eru hafa orðið vegna bíl-
belta þ.e.a.s. að fólk hafi festst í þeim og
þess vegna skaðast. Hitt hefur gleymst sem
oftar er að bílbelti bjarga lífi fólks. Dæmin
eru tekin þegar illa fer, hitt gleymist eins og
oft vill verða. Þegar slys verða hér og bíl-
belti hefði getað bjargað lífi einhvers getum
við ekki í okkar litla samfélagi sagt að hann
hefði lifað ef hann hefði verið í bílbelti. Þá
erum við í raun að segja að viðkomandi hafi
misst lífið vegna eigin vanrækslu. Allir vita
við hvern er átt.
Þannig erurn við oft á tíðum múlbundnir í
umræðum um tiltekin slys sem orðið hafa
við tilteknar aðstæður hér meðan aðrir láta
gamminn geisa. Þetta er dæmi um að fá-
mennið hefur ókosti í þessu efni.
Áhugamannaleikhús
- Hvcrnig er að starfa við og reka áhuga-
mannaleikhús í Þórshöfn?
- Hér er það erfitt eins og annars staðar .
þar sem um áhugamannaleikhús er að ræða
að fara þreyttur eftir vinnudag í leikhúsið til
æfinga. Hins vegar er gott að starfa í Sjón-
leikarafélaginu en það er erfitt að reka
þennan „gamla og góða kassa“. Húsið er
orðið gamalt og viðhaldskostnaður mikill.
Öll orka manns fer eiginlega í að reka þetta
hús en ekki leiklistina sjálfa. Mér finnst það
stundum sárgrætilegt, og svo þessi eilífðar
peningaskortur. Við rekum bíó í húsinu til
að standa að einhverju leyti undir kostnaði.
Einnig fáum við styrk frá bæjarstjórn og
landsstjórn. Því miður dugir það skammt.
Við erum samt bjartsýn núna því nýlega var
samþykkt að veita okkur stuðning til að
stækka húsið á þann veg að við getum haft
æfingar þó verið sé að sýna kvikmynd á
sama tíma þ.e.a.s. við fáum góðan æfinga-
sal og ýmsar aðrar breytingar verða gerðar
til hagræðis fyrir starfsemi okkar.
Atvinnuleikhúsið okkar hér, Gríma, sýn-
ir hér einnig en þau æfa annars staðar. Sjón-
leikarafélagið er mest með 3 sýningar á
vetri. Fleiri sýningar eru ekki mögulegar
hjá áhugamannafélagi.
Þórshöfn hefur vaxið, en flest má komast gangandi. Fyrir miðju er Vesturkirkjan svonefnda.
Umferðarfræðsla fyrir lítil börn.
Margt er rætt um sjónvarp og framtíð færeyskrar menningar.