Þjóðviljinn - 23.03.1986, Blaðsíða 4

AF SJÓNARHÓLI
Ingibjörg Hafstað, kennari:
Það sem fólkið vill
Aö mati meirihluta útvarpsráðs eru breskar og amerískar bíómyndir það sem fólkið vill og ekkert annað. Forsjárhyggjan
sem felst í þessari aðferð er augljós, segir Ingibjörg Hafstað í grein sinni.
Þegar Þjóðviljinn hafði sam-
band við mig um daginn og sagð-
ist vera með greinaflokk um
menningarpólitík um þessar
mundir, rifjaðist upp fyrir mér 10
ára gamalt atvik. Danskur út-
varpsmaður hafði við mig viðtal.
Hann var mikill fslandsvinur og
aðdáandi íslenskrar menningar.
Hann var nú kominn til íslands til
að fá frá fyrstu hendi stefnu lýð-
ræðislega kjörinnar stjórnar á
Sögueyjunni í menningarmálum.
Kúltúrpólitík kallaði maðurinn
það. Ég gat satt að segja í fljótu
bragði ekki gefið honum neina
heillega mynd af fyrirbærinu, og
er ansi hrædd um að íslandsvin-
urinn hafi horfið af landi brott án
þess að komast til botns í menn-
ingarmálum landsmanna. En ég
man glöggt undrun mannsins t.d.
þegar hann uppgötvaði að menn-
ingararfur sagnaeyjarinnar lá
undir skemmdum í Þjóðminja-
safninu vegna fjárskorts. Hann
dáðist að leikhúsáhuganum sem
mun vera meiri hér á landi en
annars staðar og átti bágt með að
trúa að ekki þætti sjálfsagt að
nota meira af sameiginlegu fé í
svo augljóslega sameiginlegt
áhugamál. Það var margt fleira
sem kom þessum menningarlega
sinnaða Dana spánskt fyrir sjónir
sem væri of langt mál að rekja
hér.
Síðan eru liðin 10 ár og mikið
vatn runnið til sjávar en í þessum
efnum hefur ekkert breyst. Yfir-
lýst opinber stefna í menning-
armálum er að sjálfsögðu ekki til
nú frekar en þá. (Ef ég man rétt
er einni setningu eða svo hnýtt
aftan í stjórnarsáttmála núver-
andi ríkisstjórnar, éitthvað um að
stefna beri að því að bæta skólana
eða eitthvað svoleiðis). Það er
sem sagt opinber stefna í menn-
ingarmálum að hafa enga yfir-
lýsta stefnu. Það væri betra ef satt
væri að stefnan væri eins og hún
lítur út á yfirborðinu, að spilað sé
eftir hendinni á hverjum tíma og
að efni og aðstæður séu látnar
ráða ferðinni. Svo er þó ekki.
„Það sem
fólk vill“
Þegar grannt er skoðað hefur
hérlend menningarpólitík um
langa hríð verið skipulagt menn-
ingarfjandsamlegt kaos. Af
öllum bullubrögðum sem viðhöfð
eru í íslenskri pólitík er hér á
ferðinni eitt það allra snjallasta.
Þjóðviljinn fjallar semsagt um
menningarpólitík þessa dagana.
Hvort ég vilji ekki vera með í um-
ræðunni? Ég sem sit í útvarpsráði
og tek þátt í að stjórna öflugasta
og áhrifamesta menningartæki
landsmanna. Mér var ekki und-
ankomu auðið. Það vill svo til að
Ríkisútvarpið er afskaplega gott
dæmi um hvernig þessi stefna er
útfærð í praksís.
Útvarpsráð trónir fullkomlega
yfir allri dagskrárgerð Ríkisút-
varpsins og hefur jafnframt hönd
í bagga um mannaráðningar.
Hins vegar vinnur hjá stofnun-
inni fjöldi fólks sem hefur reynslu
og menntun í dagskrárgerð, og
sem væntanlega hefur mótað sér
ákveðna dagskrárstefnu.
Yfirmenn deilda stofnunarinn-
arsitjafundi útvarpsráðs ogfylgj-
ast með þegar ráðsmenn krukka í
dagskrá, skipta sér af stjórnend-
um þátta og ritskoða á annan hátt
ákvarðanir starfsmanna. Hlut-
verk yfirmanna deilda er ekki
einfalt, því þeirra er að flytja boð
á milli ráðsins og starfsmanna.
Ósjaldan virðast þeir vinna eftir
prinsippinu: Það sem útvarpsráð
ekki veit skaðar hvorki það né
okkur. Lái þeim hver sem vill.
Það er oft gefið í skyn í ráðinu
að dagskrárstefna byggist á ósk-
um og vilja notenda. „Fólkið skal
fá það sem það vill“. Þessi stefna
hefur augljósa kosti þar sem það
er útvarpsráð sem tekur endan-
lega ákvörðun um hverskonar
efni það er sem fólkið vill fá.
Það er athyglisvert að þegar
meirihuti útvarpsráðs telur
nauðsynlegt að grípa inn í dag-
skrárgerð er það oft vegna ein-
hverra yfirnáttúrlegra hugboða
um að fólk vilji, heimti eða að
fólk sé algjörlega andsnúið ein-
hverju. Svo er fólk látið fá það
sem búið er að ákveða að það
vilji. Gott dæmi um þetta er að
það dróst í rúmt ár að sýna mynd-
ina „Þræði", vegna þess að meiri-
hluti ráðsins hafði fengið hugboð
um að þetta vildi fólk sko alls
ekki sjá. Loks var þrýstingur orð-
inn svo mikill að ekki var stætt á
öðru en að sýna hana. Þegar var
svo búið að þrýsta á ráðið að sýna
„Á áttunda degi“ líka voru þau
orð látin falla í ráðinu, óformlega
að vísu, að nú vildi fólk ekki
meira um þetta efni, það væri
búið að fá nóg. Ég er hrædd um
að þar með sé búið að slá allri
umræðu um kjarnorkuna á frest í
bili.
Vitlaust
gefið
Annað klassískt dæmi: breskar
og amerískar bíómyndir er það
sem fólk vill og ekkert annað.
Forsjárhyggjan sem felst í þessari
aðferð er augljós. Útvarpsráð
bannar t.d. Rás 2 að útvarpa á
föstudaginn langa. Fólk vill ekki
hlusta á popp á heilögum dögum.
Þetta hlýtur að þýða að popp sé
ókristilegt og að það sé ósiðlegra
að vera ókristilegur suma daga en
aðra. Einkennilegur kristindóm-
ur það. Hins vegar hefur það ekki
vafist fyrir ráðinu að fegurðar-
samkeppni, vandamál amerískra
milla og fótbolti á matmálstímum
um hverja helgi sé það sem fólkið
vill fá.
Fijótt á litið er útvarpsráð sá
sem valdið hefur, svipan sem
nota má á starfsmenn annars veg-
ar og sökudólgurinn þegar rangar
og erfiðar ákvarðanir eru teknar
hins vegar. En það er langt frá því
að útvarpsráð fari með mikil völd
í raun hjá stofnuninni. Hlutverk
útvarpsráðs er kannski fyrst og
fremst (að minnsta kosti eins og
málum er háttað núna) að gefa
stofnuninni nauðsynlegan lýð-
ræðislegan blæ án þess að hefta
gerðir pólitískrar yfirstjórnar.
Það vill svo til að í flestar lykil-
stöður hafa á undanförnum miss-
erum ráðist menn sem virðast
hafa afskaplega svipaðar skoðan-
ir og lífsviðhorf, þessi sömu við-
horf fá góðar undirtektir í Út-
varpsráði. Það þarf ekki að orð-
lengja hvaða áhrif svona aðstæð-
ur hafa. Það þarf sterkan karakt-
er til að misnota ekki aðstöðu
sína þegar það er svona auðvelt
og svo mikið í húfi.
Allir sem það vilja vita gera sér
grein fyrir hvernig t.d. manna-
ráðningum er háttað. Stundum
hentar að auglýsa lausar stöður,
stundum fljóta inn réttir menn,
t.d. í sumarafleysingar, og eru
fyrr en varir fastráðnir í krafti
starfsreynslu. Stundum þykir
sjálfsagt að lausráðið fólk gangi
fyrir í fastráðningu, en stundum
verður að fara að lögum og aug-
lýsa stöðuna. Nú vill svo til að
enginn einn flokkur hefur
hreinan meirihluta íÚtvarpsráði.
Það kemur því stöku sinnum fyrir
að atkvæðagreiðslan fellur stjórn
Ríkisútvarpsins í óhag. En það
gerir ekkert til, því í þeim tilvik-
um hundsar bara útvarpsstjóri og
eða ráðherra ákvörðun ráðsins.
Það er nefnilega alltaf vitlaust
gefið, stundum er spilað úr spil-
unum samt, en ef það hentar ekki
þá er bara gefið upp á nýtt, svo
notað sé myndmál sem liggur
beint við.
Einhœfur
smekkur
Það gefur augaleið að við
svona aðstæður er erfitt að vinna
lengi án þess að láta það hafa
kSRARIK
RAFMAGNSVEITUR RlKISINS
Útboð
Rafmagnsveitur ríkisins óska eftirtilboöum í eftir-
farandi:
RARIK-86004: Götuljósker.
Opnunardagur: Þriöjudagur 22. apríl 1986, kl.
14:00.
Tilboðum skal skilað á skrifstofu Rafmagns-
veitna ríkisins, Laugavegi 118, 105 Reykjavík,
fyrir opnunartíma og veröa þau opnuö á sama
staö aö viðstöddum þeim bjóöendum er þess
óska.
Útboösgögn veröa seld á skrifstofu Rafmagns-
veitna ríkisins, Laugavegi 118,105 Reykjavík, frá
og meö föstudegi 21. mars 1986 og kosta kr.
200.- hvert eintak.
Reykjavík, 19. febrúar 1986
RAFMAGNSVEITUR RIKISINS
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 23. mars 1986
Það er markvisst
veriðaðbúatil
einhvern
sljóan
meðalneytanda,
sem finnst
kvenfyrirlitning
skemmtileg
og
neðanmittisbrandarar
ofboðslega
fyndnir
1
áhrif á sig. Starfsmenn ríkisút-
varpsins vinna að öllu jöfnu undir
miklu álagi og það væri ómennskt
að ætlast til að þeir geti lengi látið
þrýsting frá Mogga, Útvarpsráði
og pólitískt ráðnum yfirmönnum
sem vind um eyrun þjóta. Hæfi-
leikafólk sem vinnur hjá RÚV og
sem hefur metnað fyrir hönd þess
hrekst oftast burt eða missir
frumkvæði og þar með áhuga.
Þessi stefna hlýtur að leiða af sér
flatneskjulegri dagskrá'eftir því
sem þetta ástand varir lengur.
Það hefur borið á þessu, sérstak-
lega hjá sjónvarpinu undanfarna
mánuði. Afþreyingar- og
skemmtidagskrár eru áberandi
einhæfar, fréttaflutningur sömu-
leiðis. Æsifréttamennska þykir
fín núorðið. Ameríski draumur-
inn er í hávegum hafður og Reag-
an Bandaríkjaforseti daglegur
gestur á heimilum landsmanna.
Síðustu mánuði hefur innlend
dagskrárgerð aukist mjög að
magni, en það væri ofsögum sagt
að smekkur landsmanna væri of-
metinn þegar það var ákveðið að
þetta væri „það sem fólkið vildi“.
Það er markvisst verið að búa til
einhvern sljóan meðalneytanda,
sem finnst kvenfyrirlitning
skemmtileg og neðanmittis-
brandarar ofboðslega fyndnir.
Ekki veit ég hvort auðvelt reynist
að sannfæra þjóðina í þetta sinn,
en eitt liggur ljóst fyrir: Allt reynt
sjónvarps- og útvarpsfólk tæki
undir með Olgu Guðrúnu að gott
útvarp verði að hafa „eitthvað
fyrir alla, konur og karla“ og að
„krakkar með hár“ hafi aðrar
þarfir en „kallar með skalla".
Þeir vita líka að skallakallar hafa
mismunandi þarfir og smekk.
Þetta fólk verður að fá að njóta
sín betur hjá Ríkisútvarpinu.
Á meðan við bíðum eftir
menningarvinsamlegri pólitísk-
um vindum og lýðræðislegri
vinnubrögðum gætum við not-
endur þessa miðils t.d. dundað
okkur við að afsanna kenninguna
um að „það sem fólkið vill“ sé
alltaf lágkúra og hroði. Það er
nefnilega ekki útilokað að til sé
menningarlegra og margbreyti-
legra efni en popp og íþróttir fyrir
unglingana og „Hotel“, ofbeldi
og kvenfyrirlitning fyrir af-
ganginn - svo slegið sé upp eilítið
einfaldaðri mynd af því sem
meirihluti útvarpsráðs hefur fyrir
satt um þjóðarsmekk íslendinga.