Þjóðviljinn - 23.03.1986, Blaðsíða 8

SUNNUDAGSPISTILL
Þjóðviljinn, sagan
verkalýðshreyfingin
og
Guömundur J. Guömundsson,
formaöur Dagsbrúnar, skrifaöi
grein hér í blaðið á miðvikudag-
inn og var meira en óhress með
skrif þess um verkalýðsmál og
kjarasamninga. í hita ritdeilunn-
ar leggur hann þunga áherslu á
það, að áður fyrr hafi ríkt annað
ástand og betra í samskiptum
verkalýðshreyfingar og Þjóðvilj-
ans. Grein hans byrjar reyndar á
þessum orðum hér:
„Sú var tíð á landi hér, að
verkalýðsfélögin áttu sér mál-
gagn. Málgagn þetta, Þjóðvilj-
inn, barðist ævinlega við hlið
verkalýðsfélaganna, túlkaði við-
horf þeirra og afstöðu í hinu stríð-
andi lífi".
í framhaldi af þessu segir Guð-
mundur, að nú sé ekki aðeins gjá
„heldur heilt úthaf" á milli skrifa
Magnúsar Kjartanssonar um
verkalýðsmál og þess sem nú
tíðkast á Þjóðviljanum.
I þeim línum sem hér fara á
eftir vil ég helst komast hjá því að
gerast „dómari í eigin sök“ okkar
Þjóðviljamanna. En ég tel rétt að
gera nokkrar athugasemdir við
þá túlkun á sögu þessa blaðs sem
fram koma í skrifi Guðmundar J.
Guðmundssonar. Vilji menn
skilja samtíðina er óhollt að
ganga um með einfalda óskmynd
af fortíðinni.
Hvers konar
málgagn?
Það er nefnilega ekki rétt hjá
Guðmundi að „verkalýðsfélögin
á landi hér“ hafi átt sér málgagn
þar sem Þjóðviljinn var. Hvort
sem mönnum líkar betur eða
verr, var Þjóðviljinn aldrei mál-
gagn skipulagðrar verkalýðs-
hreyfingar sem slíkrar. Sá sem
blaðar í þessum bráðum fimm-
tuga málgagni kemst fljótt að
raun um það, að blaðið er í um-
fjöllun um verkalýðsmál málgagn
þeirra sem lengst vilja ganga.
Þeirra ósáttfúsu. Þjóðviljinn er
málgagn sósíalistanna og þeirra
sem samleið eiga með þeim í
kjaradeilum. Það þýðir um leið,
að á frægum verkfallaárum er
Þjóðviljinn í slag við verulegan
hluta verkalýðsfélaganna eða
oddvita þeirra. I hinum fræga
gerðadómsslag árið 1942 er ekk-
ert algengara en að kenna
„fimmtu herdeild atvinnurek-
enda" um allt það sem miður fer.
Þeir sem þá og síðar voru hneigð-
ir fyrir málamiðlun við valdhafa
voru hiklaust kallaðir kvislingar
eða eitthvað í þeim dúr. Tökum
dæmi af desemberverkfallinu
1952. Þjóðviljinn reiknar upphaf-
legar kröfur þeirra mörgu verka-
lýðsfélaga sem í því stóðu til 28%
kjarabóta. Blaðið metur svo það
sem um var samið á 10-12% ;
kjarabætur og lætur uppi megna
óánægju. í útleggingu blaðsins í
forsíðuuppslætti er þessi niður-
staða útskýrð með því að „upp-
gjöf og svik einstakra Alþýðu-
flokksmanna valda því að fullur
sigur vannst ekki“.
Breytt ástand
Nei - Þjóðviljinn var ekki mál-
gagn verkalýðsfélaga eins og þau
eru fjölmenn til. En á hverju ári
fór hann í mikinn kosningaslag
fyrir sósíalista og samherja þeirra
í verkalýðsfélögum - því í þann
tíð var tekist hart á um stjórnir
flestra félaga og fulltrúa á þing
Alþýðusambandsins. Og túlkun
blaðsins er alltaf á sama veg: okk-
ar menn vilja leiða alþýðuna
fram til sigurs, en hinir tefja fyrir
- yfirleitt af hinum verstu hvöt-
um. í leiðara um ASÍ frá því í maí
1958 segir, að „við verðum að
horfast í augu við þær veilur sem
eru í samtökunum" og að „menn
sem túlka málstað atvinnurek-
enda eiga ekkí að geta þrifist í
einu einasta félagi, allra síst í for-
ystu þeirra“.
Svo gerist það í áföngum á sjö-
unda áratugnum, að forystu-
menn verkalýðsfélaganna koma
sér niður á það, að heppilegast sé
að ASÍ sé rekið með þverpólit-
ísku þjóðstjórnarfyrirkomulagi.
Ekki hefi ég séð þess merki að
Þjóðviljinn hafi dæmt þá þróun á
einn veg eða annan í ritstjórnars-
krifum. Hitt er víst, að eftir að
þessi breyting var um garð gengin
skrifaði blaðið minna um verka-
lýðsmál en áður. Ekki hefur það
stafað af því að menn á blaðinu
týndu niður áhuga sínum á því að
taka undir við róttækni í verka-
lýðshreyfingu. Hitt réði mestu,
að þeir sem að verkalýðsmálum
störfuðu, töldu sig miklu síður en
áður þurfa á því að halda, að
viðra sínar hugmyndir í pólitísku
blaði. Þjóðstjórnarfyrirkomulag-
ið þýðir líka að menn hafa í vax-
andi mæli tilhneigingu til að vísa
frá sér pólitískum útleggingum á
því sem gerist í verkalýðsfélög-
um, telja þær óþarfar eða skað-
legar fyrir það sem nefnt hefur
verið fagleg samstaða.
Kjaraskerðing 1968
Sú þróun sem gerðist á vett-
vangi ASÍ á sjöunda áratugnum
hafði það líka í för með sér að
samskipti sósíalista í verkalýðs-
\
hreyfingunni og Þjóðviljans urðu
önnur og erfiðari en verið hafði.
Og vegna þess að Guðmundi J.
Guðmundssyni finnst ástæða til
að geta þess sérstaklega, hvernig
Magnús Kjartansson ritstjóri
leysti þann vanda, þá er ekki úr
vegi að rifja hér upp eina sögu.
Sagan er af því, að í nóvember
1968 samþykkti miðstjórn Al-
þýðusambands íslands einróma
(og þá með atkvæðum Dagsbrún-
armanna og annarra sósíalista)
ávítur á Þjóðviljann fyrir skrif
hans um verkalýðsmál - nánar til-
tekið fyrir skrif Magnúsar Kjart-
anssonar um viðbrögð ASI við
gengisfellingu og kjaraskerð- '
ingu.
Um það leyti var nýbúið að
gera Alþýðubandalagið að form- •
legum stjórnmálaflokki - að
undangengnum miklum átökum,
sem höfðu það meðal annars í för
með sér, að Hannibal Valdi-
marsson og Björn Jónsson sögðu
skilið við flokkinn. Hannibal var
forseti Alþýðusambandsins og
Björn líklega honum næstur að
áhrifum í miðstjórn þess.
Ríkisstjórn Sjálfstæðisflokks-
ins og Alþýðuflokksins boðaði þá
efnahagsráðstafanir sem Þjóð-
viljinn túlkaði á þann veg, að ætl-
ast sé til þess að launafólk þoli
20% kjaraskerðingu bótalaust
um leið og heimiluð sé aukin
verslunarálagning. Og sé fulltrú-
um ASÍ og BSRB ætlað það
auma hlutverk að vera einskonar
gíslar í verðlagsnefnd, sem í raun-
inni geti engum kjaravörnum við
komið. í framhaldi af þessu fór
Magnús Kjartansson í skrifum
sínum í Þjóðviljanum mjög hörð-
um orðum um umæli Hannibals
og Björns í þá veru, að nú væri
ekki raunhæft að heimta
kauphækkanir og kannski eins
gott að flytja kjarabaráttuna yfir í
verðlagseftirlitið.
Fordœming
miðstjórnar
Miðstjórn ASÍ tók skrif Þjóð-
viljans fyrir á fundi og gerði sam-
þykkt sem í raun fól í sér ávítur á
Magnús fyrir skrif hans um störf
Björns Jónssonar í verðlags-
nefnd. Samþykkt þessi var birt
héríblaðinu 16. nóvember 1968-
við hliðina á pistli eftir Magnús,
Frá degi til dags, þar sem ritstjóri
Þjóðviljans ítrekar gagnrýni sína.
Sá pistill fylgir með hér á síðunni.
Til marks um það að mönnum
þótti sem mikil tíðindi væru að
gerast má benda á forsíðu Þjóð-
viljans þennan sama dag. Þar er
það haft eftir Hannibal, forseta
ASÍ, að kauphækkun sé ekki fær
leið og í inngangi þessarar pólit-
ísku fréttar segir: „Þjóðviljinn
ber fram þá spurningu fyrir hönd
íslensks launafólk, hvort þessi
orð forsetans megi túlka sem álit
miðstjórnarinnar - eða ef svo er
ekki, hvort ekki sé sérstök ástæða
til að gefa út gagnstæða yfirlýs-
ingu, enda hefur miðstjórnin gef-
ið út yfirlýsingu af minna tilefni“.
Það þóttu mikil tíðindi að
stjórn Dagsbrúnar samþykkti
ávítur á Þjóðviljann á dögunum.
Eins gott þá að muna eftir því, að
þegar fyrir átján árum sameinað-
ist miðstjórn ASÍ - sósíalistar,
hannibalistar og aðrir - gegn rit-
stjórnarskrifum Þjóðviljans.
Frakkar segja „samanburður er
ekki skynsamlegur" og víst var þá
önnur tíð og annar pólitískur stíll.
En engu að síður er ærin ástæða
til að minna á þetta hér: misklíðin
stafaði af því, að hægristjórn
skerti kjör með lögum og Þjóð-
viljinn var á öðru máli en þeir
sem réðu ferðinni í miðstjórn AI-
þýðusambandsins um viðbrögð
við þeirri uppákomu.
„Þetta lakara
samband"
Sá ágreiningur sem uppi var
1968 leiddi ekki til pólitískra stór-
vandræða. Menn geta sjálfsagt
þakkað það persónulegum aga
þeirra einstaklinga sem í hlut
áttu. Hinu mega menn ekki
gleyma: yfirlýsingar og rit-
stjórnarskrif á haustinu 1968
voru endurspeglun á nýju ástandi
innan hinnar skipulegu verka-
lýðshreyfingar - og sú nýja staða
þýddi það m.a. að hinir merku
samstöðudagar blaðs og verk-
fallshreyfingar frá árinu 1955
hafa ekki komið aftur.
í viðtali við Þjóðviljann á fert-
ugsafmæli blaðsins haustið 1976
rifjar þáverandi formaður
Dagsbrúnar, Eðvarð Sigurðsson,
upp þessa góðu daga og sér eftir
þeim. „Samvinnan nú milli blaðs-
ins og forystumanna verkalýðs-
félaganna er ekki svipað því
jafngóð og hún var á þeim tíma
sem hér er verið að lýsa“ segir
hann. Eðvarð ber fram sínar
skýringar á þessu: Þjóðfélagið er
breytt, Þjóðviljinn hefur ekki
ætlað ákveðnum blaðamanni þáð
sérstaka verkefni að skrifa um
verkalýðsmál. Eðvarð er líka til í
þá sjálfsgagnrýni að „við erum
kannski ekki nógu vakandi fyrir
því að gefa blaðinu upplýsingar".
Síðan segir hann:
„En þetta lakara samband
Þjóðviljans og verkalýðsh-
reyfingarinanr verðum við að
laga. Það er nauðsynlegt ef við
ætlum að gera Þjóðviljann að
virkilegu málgagni verkalýðs-
hreyfingarinnar einsog hann hef-
ur í sínum haus. Þetta verður að
vera framkvæmd bæði blaðs,
flokks og ekki síst okkar í verka-
lýðsfélögunum og ég held að
nauðsynlegt sé að við tökum
þessi mál meira til umræðu og
rannsóknar en gert hefur verið.
Það er hættulegt ef þarna fer að
verða gjá á milli og hver fer sínar
brautir. Þjóðviljinn hefur verið
og á að vera skipuleggjandi afl í
verkalýðsbaráttunni. “
8 SÍÐA - ÞJÖÐVILJINN Sunnudagur 23. mars 1986