Dagblaðið - 01.12.1977, Blaðsíða 13

DAGBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 1. DESEMBER 1977.
13
Tónlist
SINNHOFFER ENN
Kammermúsíkklúbburinn er
nú langt kominn að láta flytja
alla strengjakvartetta Beet-
hovens, byrjaði á því í fyrra
vetur og mun ljúka því í maí
1978. Hefur hann fengið ýmsa>
listamenn, innlenda og erlenda
til starfa, nú síðast Sinnhoffer-
kvartettinn • frá Þýskalandi,
sem kom fram á tvennum
hljómleikum. Á seinni hljóm-
leikunum, sl. mánudagskvöld,
voru fluttir tveir úr fyrsta
kvartettflokknum op. 18, nr. 3
og 5, en á milli þeirra var settur
einn af þeim stóru og sterku op.
127 í esdúr. Kvartettarnir op.
18, sem eru sex að tölu, eru
eins og aldur þeirra bendir til
samdir mjög í anda Haydns og
Mozarts og eru enda meðal
aðgengilegustu og um leið vin-
sælustu kammerverka Beet-
hovens. Þar er fátt sem gefur
tilefni til ábúðarmikilla heila-
brota, þetta er fyrst og fremst
góð og fáguð skemmtun, þar
sem hljóðfæraleikarar og
áheyrendur geta tekið lífinu
með ró. Auðvitað bregður þar
fyrir margsinnis ýmsum pirr-
andi sérkennum Beethovens,
sem ýta snögglega við mönnum:
brött tóntegundaskipti leiða
kannski yfir í aukastef í útúr-
dúr og manni verður á að skella
uppúr í hærra lagi. Sinnhoff-
verkvartettinn var vel heima í
þessu andrúmslofti, enda
kammergrúppa af gamla
skólanum, þar sem menn eru
ekkert að æsa sig upp úr öllum
veðrum yfir smámunum. Ef
eitthvað þarf endilega að finna
að honum var eins og vantaði
eilítið á skærleika tónanna,
leikurinn var kannski ívið of
mattur á köflum.
Op 127 er hinsvegar af allt-
öðrum toga og geggjaðri og
gerir satt að segja ýtrustu
kröfur til allra sem nálægt
koma. Öll hin þaulreyndu og
settlegu form kvartettsins
vínarklassíska eru þanin og
sprengd. Hugmyndir fá að
ferðast og þróast eftir
ókunnum stigum, og menn
þurfa að hafa sig alla við að
tapa ekki áttanna. En þjóðverj-
arnir léku þetta örugglega,
hefðbundið og að vísu dálítið
þunglamalega svo maður hafði
stundum þá þyndartilfinningu
þegar ofhlaðinn Fokkerfriend-
ship nálgast brautarenda í flug-
taki. En engan skæting um
þessa ágætu fjórmenninga.Þeir
gerðu sannarlega sitt til að
gleðja okkur í skammdeginu.
Með hækkandi sól koma svo
fleiri Beethoven hljómleikar
hjá Kammermúsíkklúbbnum, í
mars ’78 heyrum við Reykja-
víkur Ensemble kvartettinn og
svo lýkur flutningi Beethoven-
kvartettanna með tvennum
hljómleikum Miinchener kvart-
ettsins í maímánuði. Er þetta
auðvitað mikið tilhlökkunar-
efni.
Leifur Þórarinsson
Sovétpfanó
Það er ekki svo langt síðan
aðrir hverjir hljómleikar hér
í bænum voru píanóhljómleik-
ar með verkum frá 19.
öld í yfirgnæfandi meiri-
hluta. Nú er tíðin orðin nokk-
uð önnur, strengjakvartettar
og aðrir kammerflokkar
draga til sín æ fleiri áhorf-
endur, og efnisskrárnar inni-
halda verk frá ýmsum öld-
um, jafnvel þeirri 20ustu.
Þessi þróun er auðvitað ljóm-
andi, því heldur var þessi stans-
lausi píanóflaumur orðinn
þreýtandi, þrátt fyrir marga
góða og heimsfræga snillinga.
Menn voru því ekkert sérlega
píanóþreyttir þegar sovétkon-
una Lubov Timofeyevu bar að
garði um daginn, með Schu-
mann, Rachmaninoff og Proko-
fiev í pokahorninu. Hún lék
sumsé verk þeirra hjá Tón-
listarfélaginu á laugardaginn,
við feikna hrifningu fjölda
áheyrenda. Og ekki var nema
von að menn væru hrifnir, því
þarna var sannarlega einn af
„meisturum hljómborðsins” á
ferðinni. Nú er hægt að dást í
það óendanlega að fingrafimi
og úthaldi í flutningi þrælerf-
iðra tónverka, og Timofeyeva
hefur meira en nóg af slíku. En
hún hefur meira, mikið meira.
ástæðulausu. Hún fór nefnilega
alls ekki eftir bókinni að öllu
leyti, hvað snerti styrkleika,
hraða o.s.frv. En þetta var gert
af slíkri sannfæringu og raun-
verulegum sköpunarkrafti, að
ekki sé talað um tæknilega yfir-
burði, að sumir myndu segja að
hafi slegið öll met. Kannski er
maður líka orðinn dálítið
þreyttur á þessari fastmótuðu
plötuspilamennsku, sem svo
mjög hefur tíðkast hér vestra á
seinni árum. 1 öllu falli virkaði
þetta að sumu leyti eins
skemmtilega og dálítið bíræf-
inn frumflutningur, og alls
ekki einsog hálfþornuð jóla-
kaka uppí skáp, einsog Schu-
mann gerir stundum í meðför-
um mikilla alvörumanna.
Já, þetta voru spennandi
hljómleikar, sem náðu hámarki
í lokaverkinu, Sónötu nr. 7 eftir
Prokofiev. Hraðinn á fyrsta
þættinum var að vísu ofboðs-
legur, og manni var um og ó
þegar kom að erfiðustu stöðun-
um, sem fyrir venjulegt fólk
sýnast næstum óspilandi. En
stúlkan lék sér að þessu, einsog
ekkert væri sjálfsagðara, og
einhver heyrðist hvísla, Horo-
wits, Horowits.
Leifur Þórarinsson
'Timofeyeva. DB-mynd Jón Kristinn Cortes.
Sú heillandi ævintýra-
mennska sem kom fram í leik
hennar á Karneval Schumanns
gæti að vísu hafa hneykslað
einhvern, og kannski ekki að
Leifur Þórarinsson
Blysfara með dálkahöfundin-
um Sókron reykvíking og
Stefáni Valþóri Guðlaugssyni
ritstjóra og unir hag sínum
miður en skyldi, gangverkið
góða alveg þagnað í brjóstinu á
honum. Brátt taka vinir hans og
kunningjar að dragast inn í
hringiðu hernámsins, stríðs-
gróða og ástands: þangað lendir
kærastan hans, Kristín sem
kölluð var Dillí. Við hittum
hana aftur síðar í sögunni, lífs-
reynda stríðsekkju, með lítið
barn í kerru á Tjarnarbrúnni.
Á sama máta fer fyrir ferm-
ingarbróður hans af Djúpafirði
sem síðan ferst í sjó, skip hans
skotið niður af þjóðverjum.
Aðrir græða á stríðinu:
strákur úr búð er fyrr en varir
orðinn heildsali í ameríkuvið-
skiptum, skáldið Aron Eilifs
hættur að vinna á kontór,
kvæntur maður, farinn að gefa
út bækur sínar í skrautbandi,
kominn á 18du grein fjárlaga,
Jón karlinn Guðjónsson, sem
svo ómildilega var skopast með
í Gangvirkinu forðum, kemst
líka yfir kvenmann, gervi-
múrari hjá bretum, sorpkarl
hjá könum og lifir góðu lífi á
súpukjöti upp úr ruslatunnum
hersins. Að stríðslokum vill
hann ómögulega að herinn fari.
Eiginlega geymir saga Ragn-
heiðar matsölukonu kjarna her-
námsára og stríðsgróða: hún
segir upp mötunautum sínum
til að stofna bretasjoppu, kemst
í uppgrip að steikja handa þeim
fisk og kartöflur, verður fyrir
hrekk af könum sem ríður
henni að fullu, en arfurinn
eftir hana fer allur í drykk og
drabb og gengur síðast upp í
eldi og logum.
Góður drengur
og tímarnir
Páll er á Þingvöllum 17da
júní 1944, en finnur ekki þau
hughrif, ym og þyt í brjóstinu
sem hann hafði vænst. Það
skeði ekki fyrr en sfðar um
sumarið. Þá liggur hann um
sinn við í sumarleyfi í námunda
við lítinn bæ, auðvitað með
burstum, þar sem kliða lindir í
túni, leika sér glókollar í hagan-
um, en hjónin á bænum ganga
stillt og prúð að verkum sínum,
slá með orfi og ljá, einjárnungi
meir að segja, en langar að visu
að eignast sláttuvél. Þau- eru
hneigð fyrir bækur og bóndi
laginn að skera út. Þar gerðist
loks eitthvað sem Páll fær ekki
með orðum lýst, varð á honum
einhvér breyting innanrifja
sem hann býr að enn þann dag
sem hann segir sögu sína.
Seiður og hélog er að vísu
saga sögð með útsmoginni list
og íþrótt. Fólk og atburðir sem
hér hefur verið lauslega drepið
á og margt margt fleira er ljóst
og skilmerkilega dregið upp,
fléttast greiðlega saman i
frjálslegri atburðarás sem ein-
att hefur lag á að koma les-
anda á óvart. Oft brugðið
á mannlýsingar og atvik
skoplegu, eða meinlegu ljósi
stundum með undirkeim af
einhvers konar mannfyrir-
litningu sem að vísu einatt
var gleggri í Gangvirkinu.
En það er ekki því að
neita: flest er það fólk sem Páll
Jónsson hefur saman við að
sælda ósköp lítilsiglt, og það
er honum væntanlega orðið
ljóst um það bil sem hann færir
frásögn sína í letur, hversu sem
vinnst að sjá út náunga sinn á
frásögutímanum sjálfum.
Sjálfur er Páll fjarska vænn
og vandaður piltur, en óneitan-
lega mesti ráðleysingi, svo
daufgerður að með köflum á
lesandi fullt í fangi að viðhalda
áhuga sínum á blessuðum pilt-
inum í hinni langvinnu frásögn
með öllum sínum ítrekunum og
endurtekningum í frásagnar-
efni og stílfari.
Páll er að vísu fremur miðill
frásagnarefnisins' hughrifa
fólks og atvika, hinnar mein-
legu og skoplegu aldarfarslýs-
ingar, en sjálfur gerandi i at-
burðarás. Og jafnframt býr
lýsing hans að spennu sem felst
í frásagnaraðferðinni sjálfri:
lesanda er alla tíð ljóst að Páll á
eftir að breytast, að afdrifarík
tíðindi munu brátt henda hann.
Það verður æ því ljósara sem
lengra líður að fólk og atburðir
er ekki allt sem það er séð,
atburðarásin býr yfir duldri
merkingu sem ekki verður ljós
fyrr en í víðtækara samhengi
en enn er komið á daginn.
Heim til lindanna
Lífi sinu á stríðsárunum líkir
Páll stundum við draum eða
leiðslu — „hraðferð i annar-
legri birtu tungls og hélogs um
kynjafullt landslag ... þar sem
allt átti til að hafa hamskipti og
endaskipti, fléttast saman með
óvæntum hætti og greinast jafn
snögglega sundur, rétt éins og I
sjónhverfingaleik.“ Undir lok
sögunnar, um það bil að hann
„slíðrar pennann” í stríðslokin,
verður draumurinn að martröð
þar sem seiður er þulinn í öll-
um áttum, ekkert ber birtu
nema hélog: maurildi, villuljós.
Páll er í draumnum á hröðum
flótta með mynd móður sinnar
og ömmu, nafn pabba á
vörunum, heim til Djúpa-
fjarðar, til hinna kliðandi linda
Hér tengist táknmál draumsins
augljóslega myndmálinu í hin-
um rómuðu ljóðum Olafs
Jóhanns: traustinu á upprun-
ann. náttúruna, upprunalegt
samneyti manns og náttúru,
samneyti manna.
Lesandi veit vel að það
traust muni ekki bregðast Páli
Jónssyni. Hitt er eftir að sjá
hvern veg atvikin leiða hann
heim á ný um villustigu svik-
ulla tíma. En því er ekki að
neita að eftir nýju söguna er
lesandi orðinn æði forvitinn um
þau málalok og til muna áhuga-
samari um Pál og. afdrif hans
en áður var, eftir Gangvirkið.