Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.01.1986, Qupperneq 12

12
EINAR G. PÉTURSSON
smíða þar nýja dómkirkju, er faðir hennar var karlægur orðinn. Af
einhverjum ástæðum gengur mér illa að finna hennar líka síðar í
landssögunni. Hvað veldur?
Arið 1770 segir Finnur Jónsson biskup í bréfi til Hálfdánar
Einarssonar skólameistara á Hólum: „Hvor skrifar vitam [þ. e.
ævisögu] þess stærsta manns, sem ísland hefur borið nefnilega herra
Guðbrandar án þess að minnast á laundóttur hans, og allt það fólk
sem af henni er komið?“'3 Von er til þess að Finnur biskup spyrji, því
að sonur Steinunnar, laundóttur Guðbrands, var Þorlákur, sem var
eftirmaður Guðbrands á Hólastað. Synir Þorláks tveir urðu biskupar,
og réðu afkomendur Guðbrands yfir eina prentverki á íslandi í 70 ár
eftir dauða hans. Nú verður ekki meir sagt af ævi Guðbrands eða
öðrum afrekum en bókaútgáfu.
III
Prentsmiðju hefur Guðbrandur trúlega kynnst er hann var prestur á
Breiðabólstað, en strax og hann var biskup orðinn fékk hann
prentsmiðjuna ásamt prentaranum Jóni Jónssyni til sín til Hóla.
Prentun hófst ekki fljótt, því að pappír vantaði. Þegar verið var að
prenta fyrstu bækurnar, bilaði pressan, svo að Jón prentari varð að
fara til Hafnar til að kaupa nýja á kostnað Guðbrands og fullnuma sig
í prentlist.14 Guðbrandur hefur snemma keypt prentsmiðjuna, því að í
erfðaskrá 1587 talar hann um prentverk sitt.
Fyrsta bókin, sem Guðbrandur lét prenta, hét: „Lífsins vegur. Það
er ein sönn og kristileg undirvísun hvað sá maður skal vita, trúa og
gjöra, sem öðlast vill eilíft líf. Samsett af heyglærðum manni dokt.
Niels Hemingsyni. A íslensku útlögð af mér Guðbrandi Þorlákssyni.
Prentað á Hólum af Jóni Jónssyni, anno 1575.“ Nafnið er nokkuð
táknrænt, Guðbrandur leit á það sem hinn eina sanna lífsins veg að
upplýsa fólk um slík efni, og stóð hann sig vel í því. Höfundurinn var
fyrrnefndur kennari Guðbrands, sem kallaður var „kennari allrar
Danmerkur“,15 en Guðbrandur hefur mátt kallast kennari alls ís-
lands. Lífsins vegur er nú aðeins varðveittur í tveimur eintökum í
Konungsbókhlöðu í Höfn og ekki er nema annað þeirra heilt, enda er
það á skinni. Síðar 1599 lét Guðbrandur endurprenta þessa bók, en í
13 Þessa klausu lætur Jón Samsonarson prenta: „Ævisöguágrip Hallgríms Péturssonar eftir
Jón Halldórsson.“ s. 80 (Afmœlisrit til dr. phil. Steingríms J. Þorsteinssonarprófessors 2.júlí 1971).
14 Bréfabók Gubbrands byskups Þorlákssonar. Rv., Hið íslenzka bókmenntafélag, 1919-1942. s.
125.
15 Páll Eggert Ólason. Menn og menntir. III. s. 447.