Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.01.1986, Page 15

GUÐBRANDUR ÞORLÁKSSON OG BÓKAÚTGÁFA HANS
15
einnig talinn hafa þýtt Davíðs sálma og e. t. v. fleira úr Gamla
testamentinu.19
Guðbrandur hefur snemma áformað að ljúka þessu verki, enda
mikill framkvæmdamaður. Árið 1578 talar hann um, að tekjur sínar
fari til prentunar biblíunnar.20 19. apríl 1579 er gefið út konungsbréf,
þar sem Guðbrandi er gefið einkaleyfi til að prenta biblíuna og hver
kirkja er skylduð til að leggja fram einn dal til prentunarinnar.
Þremur dögum síðar er gefið út annað konungsbréf, þar sem hver
kirkja er skuldbundin til að kaupa eitt eintak biblíunnar. Bæði þessi
konungsbréf voru prentuð fremst í Guðbrandsbiblíu, en aftast
stendur: „Þetta biblíuverk var endað á Hólum í Hjaltadal, af Jóni
Jónssyni, þann vi. dag júníi, annó domini 1584.“ Loks fékk Guð-
brandur 200 dala styrk úr konungssjóði 28. apríl 1585 til útgáfu
biblíunnar.21
Ekki er vitað með vissu, að neitt hafi verið prentað 1582 og næsta
bók, sem vitað er að prentuð hafi verið eftir útgáfu biblíunnar er frá
1589. Biblían tók sinn tíma og kostaði sitt.
Ef við berum biblíuna saman við aðrar bækur úr prentsmiðju
Guðbrands, kemur í ljós, að bæði er hún stærst í broti og með flest
blöðin. Stærðin ein gefur henni algjöra sérstöðu. Næstar í broti af
bókum úr tíð Guðbrands eru Summaríur yfir Nýja og Gamla
testamentið. Annars eru flestar bækur í litlu átta blaða broti, svo að
nálgast vasabrot.
Verð biblíunnar var 8-12 ríkisdalir eða tvö til þrjú kýrverð, en
kýrverð var samkvæmt skattmati í byrjun árs 1985 milli 18 og 19
þúsund krónur. Upplag biblíunnar var 500 eintök og af henni eru til
flest eintök allra bóka frá tíma Guðbrands. Þess vegna er hún elsta
bók, sem bókamenn getur dreymt um að eignast. Fyrir þessu eru
ýmsar ástæður, t. d. því stærri sem bókin er því meiri líkur eru á að
hún varðveitist, bókin var of stór til að vera óvarlega handfjölluð.
Handbækur presta voru notaðar til að lesa úr við venjulegar
guðsþjónustur. Þær bækur eru líka vart til lengur. Guðbrandur
skrifaði stundum á biblíur, sem hann gaf, að menn ættu að geyma
bókina vel og bera ekki úr kirkjunni.
19 Jón Egilsson. „Biskupaannálar.“ s. 77 (Safn til sögu íslands og íslenzkra bókmenta. I. Rv. 1856.
s. 15—136). Sbr. Páll Eggert Ólason. Menn og menntir. II. s. 557.
20 Bréfabók Guðbrands byskups Porlákssonar. s. 164.
21 Kancelliets Brevbuger vedrorende Danmarks indre Forhold. I Uddrae. 1584-1588. Udg. ved. L.
Laursen. Kbh. 1906. s. 298.