Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.01.1986, Page 21

GUÐBRANDUR ÞORLÁKSSON OG BÓKAÚTGÁFA HANS
21
Formála skrifaði Guðbrandur a. m. k. fyrir 33 bókum og eru þá
taldar með fimm endurprentanir. Við endurútgáfu var formáli
stundum endursaminn.
Alls telst mér svo til, að Guðbrandur hafi ekki beint verið viðriðinn
35 bækur. Af þeim eru 6 ekki varðveittar. Þessi tala er ekki
áreiðanleg. Guðbrandur heíði getað komið nærri einhverjum þessara
bóka, þótt ekki sé þess getið neins staðar. Á fyrri tímum voru menn
ekki eins nákvæmir með höfundarétt og síðar varð.
Niðurstaðan er þá sú, að Guðbrandur hefur samið eða séð um
útgáfu eins fjórða hluta allra bóka, sem út komu á hans árum. Hann
hefur alls verið viðriðinn um tvo þriðju hluta þeirra bóka, sem út
komu á sama tíma.
Ætla mætti, að jafnmikill framkvæmda- og dugnaðarmaður og
Guðbrandur var, hefði komið öllu frá sér og ekki hefði þurft að gefa
neitt út af ritum frá hans hendi að honum látnum, en eitt rit, postilla
eftir Pangratius, kom út í þýðingu hans eftir hans dag, 1632, og alls í
4 útgáfum á 17. öld.
A þessu máli má sjá, að Guðbrandur hefur haft við nóg að sýsla og
bókiðja hefði haldið nafni hans á lofti, þótt biblían hefði ekki komið
til. Ekki má heldur gleyma, að Guðbrandur stjórnaði biskupsdæminu
af skörungsskap og átti í miklum málaferlum, svo að iðjusamur hefur
gamli maðurinn verið.
Meiri hluti þeirra bóka, sem út komu á tímum Guðbrands, kom út
oftar á hans dögum eða síðar, eða 56 bækur af 100. Þar er meðtalin
ein bók, sem Guðbrandur lét endurprenta. Fyrsta bókin, sem
Guðbrandur lét prenta, Lífsins vegur, 1575, birtist í annarri útgáfu
1599, eins og fyrr gat. Meðal endurútgefmna bóka voru bækur eins og
biblían og einstök rit hennar, sálmabækur, grallarinn, fræðakver
Marteins Lúthers, helgisiðabækur og bænabækur. Einnig er hér í
hópi Jónsbók, lögbók íslendinga, sem fyrr gat. Allt eru þetta sígildar
bækur, sem menn þurftu alltaf að hafa til notkunar. Messusöngsbók-
in frá 1594, sem almennt hefur gengið undir nafninu Grallarinn, kom
seinast út til brúks í 19. sinn 1779 og var notaður sums staðar fram á
19. öld. Svo var lengi byggt á bókum Guðbrands og er þetta ekki eina
dæmið.
Eftir einn höfund, Martin Moller, komu alls fjórar bækur og voru
allar endurprentaðar, en aðeins ein verður gerð að umræðuefni,
Soliloquia de passione Jesu Kristi, það er eintal sálarinnar. Sú bók
kom út 1599 í þýðingu Arngríms Jónssonar lærða og fimm sinnum