Lesbók Morgunblaðsins - 16.07.1988, Blaðsíða 9

Mynd: Stefán S. Grétarsson.
LEYNDARMÁL
Tvær stuttar
sögur eftir
BO CARPELAN
Það var alveg furðulegt
hve hratt oghljóðlega
rúm drengsins rann eftir
spegilsléttri ánni, fyrr en
varði var hann yfir
gerðinu og sveif inn um
opnar dyrnar á
svefnherberginu þar sem
var hlýtt og hljótt, alveg
eins og áður en áin var
á ferðinni.
Sigiirjón Guðjónsson
þýddi
Tvær gamlar konur. Þær
koma óstyrkar á fótum
út úr herberginu með
flauelsgardínunum. Hatt-
ar þeirra eru með breiðum
börðum og hvíla á hár-
hnútum, pijónum og
vöndlum. Þær hafa týnt
einhveiju, alltaf eru þær að týna einhveiju,
úr handtöskum sínum, sem eru fullar af ilm-
andi smáhlutum, greiðum, smámynt, sam-
ankuðluðum blúnduklútum, mynd frá ljós-
myndastofu Svenssons 1876, sem sýnir fyrr-
verandi stjórnarfulltrúa, með vel snyrt efri-
vararskegg, hann horfír kuldalega fram
fyrir sig, það gerði hann alltaf, það manstu
vel. Sérhver gleymd minning hefur myndað
fína rák á hörund þeirra sem hrærist öðm
hvoru í samræmi við höfuðtitringinn. Ó,
hversu margs er að minnast, ef maður
gæti nú munað það! En nóg er til að tala
Vetramótt eina kom dökk-
ur, hljóðlátur árstraum-
urinn inn um dymar og
lyfti með varkárni upp
rúminu, sem drengurinn
svaf í. Það var tunglskin
og svört trén á bakkan-
um vom hálf hulin
hvítum snjó. Rúmið flaut yfír gerðið, fram-
hjá nöktum runnunum, framhjá þögulli röð
af girðingarstólpum og út á breiðveginn,
sem nú var orðinn að á. Trén meðfram veg-
inum voru svo há að þau huldu því nær
stjörnurnar. Drengurinn var vaknaður og
sat uppi teinréttur, en þó var honum ekki
kalt að marki. Yfír akrana, sem hægur vind-
ur lék um, sá hann að kveikt hafði verið bál
í dökkum skógaijaðrinum og þegar hann
lyfti armi og benti í áttina þangað rann
hiýðin áin með rúmin burt mót lýsandi skóg-
aijaðrinum.
Þegar rúmið rakst á land með daufu
hljóði, sveif stór flokkur svartra fugla hljóð-
lega upp í loftið og settist í næstu tré. Það
glytti í rauð augu fuglanna, meðan þeir
fylgdust með drengnum, sem hikandi hélt
af stað að næsta báli. Hann hafði varpað
ábreiðunni yfir herðar sér og hár hans lýsti
eins og hrímfrost í mánaskini. Hann kenndi
til kulda á fótunum frá snjónum, sem hélt
því skörin var hörð. Meðan hann var á leið-
inni slokknuðu bálin, eitt af öðru. Hann
varð hræddur og fór að hlaupa. Á hlaupun-
um leit hann um öxl, en engan var að sjá,
aðeins dökka ána sem beið hans. Og fugl-
ana, sem sátu þögulir í tijánum og hreyfðu
vængina við og við. Það var ef til vill þeirra
mál. Vera kynni að þeir vildu segja honum
um að gera, að vökva blómin, hita morgun-
kaffíð, þrefa við forstöðukonuna um matinn
og tala um alla þá sem búa í hinum her-
bergjunum og hugsa öðruyísi en þær. Þær
hugsa eitt og hið sama. Eitt og hið sama,
eitt og hið sama! segja þær og reka upp
minniháttar hróp, og kinka kolli hvor til
annarrar. Sama gildir næstum um allan
tijágarðinn eins og sakir standa. Þær ganga
fram og aftur um hann og þurfa ekki að
viðhafa nein orð, því að höfuðin hallast sitt
á hvað, og stundum hallast annað til hægri
og hitt til vinstri, þá líta þær hvor á aðra
og hugsa: mikið er hún orðin gömul! Svo
hrukkótt og náföl í framan! Hún borðar of
lítið. Og hún hefur aldrei haft af miklum
manni að má.
Þá setjast þær alveg eins! Það er nærri
innganginum sem er læstur, það er forstöðu-
konan ein sem getur leyft að opna hann.
Þær sitja á næsta bekk og þegar ég kom
eitthvað.
Við eina bálið, sem brann, sat gamall
maður með langt dökk skegg. Hann gaf
drengnum bendingu um að koma til sín og
hallaði sér því næst fram á eldinn, svo að
ljós féll á andlit hans. Það var langleitt,
fölt og hrukkótt, en smábros lék um varir
mannsins um leið og hann spurði: — Var
erfitt að fínna mig?
— Nei, svaraði drengurinn, — það var
ekki erfítt, því að ég vissi ekki að þú værir
til, og nú sitjum við hér saman.
— Já, svaraði gamli maðurinn, — nú sitj-
um við hér saman, en aðeins skamma stund,
því að senn er eldurinn minn líka útbrunn-
inn og þá verður koldimmt.
— Onei, tunglið lýsir okkur, svaraði
drengurinn, — og þegar það gengur undir
kemur sólin upp, og ef sólskin skín ekki,
ber snjórinn nokkra birtu, hefðurðu tekið
eftir því, það er því líkast sem einhver hafí
kveikt í honum?
— Þú talar alveg eins og ég gerði, þegar
ég var drengur, sagði gamli maðurinn, og
það var eitthvað kunnuglegt við hann, en
drengurinn gat ekki komizt að raun um
hvað það var. — Brátt slokknar eldurinn
og þá held ég ferðinni áfram. Þá skiljum
við. En það væri gaman að sjá þig aftur.
Og nú dó eldurinn út.
Drengurinn rétti fram höndina og tók í
hönd gamla mannsins. — Komdu, áin bíður
okkar.
— Já, sagði gamli maðurinn og hélt niður
að ánni. Þeir leiddust og áin var steinhljóð
í mánaskininu. Rúmið var bundið á bakkan-
um og við hliðina á því var rúm enn breið-
ara og hvíldi á fjórum stólpum, á hveijum
þeirra sat svartur fugl og deplaði rauðum
augunum.
— Ertu alls ekki hræddur við fuglana?
spurði gamli maðurinn lágum rómi.
— Hví skyldi ég vera það? sagði drengur-
inn. — Þeir segja ekki neitt og snotrir eru
þeir. Er þetta rúmið þitt, þetta þarna?
— Já, svaraði gamli maðurinn, — og nú
skulum við báðir halda út á ána. Þú ferð
inn þá kinka þær kolli hvað eftir annað, og
önnur veifar hendinni, sem er í hvítum
hanzka, og hin hvíslar einhveiju í eyra hinn-
ar, og þær horfa á mig bláum augum. Er
það nokkuð sem ég get hjálpað ykkur við?
Hjálpa, nei, onei! Og þær spyija: eruð það
ekki þér? Hver? segi ég. Hann sem við erum
að bíða eftir? segja þær. Eftir hveijum eruð
þið að bíða, dömur mínar, segi ég. 0, þær
flissa, þær vefja hvor aðra örmum, þær
geta varla stunið upp orðunum: Hvernig
ættum við að geta vitað það, áður en við
höfum séð hann?
Hvern? spyr ég.
Þá stirðnar brosið á vörum þeirra, þá
falla litlu andlitin þeirra saman. Þetta var
ósvífínn náungi, segir önnur. Við tölum
ekki framar orð við hann, segir hin. En
dömur góðar, segi ég, ég vildi aðeins fá
upplýst. —
Þarna fara þær, þarna mjakast þær
óstyrkar burt eftir stígnum, aftur til her-
bergisins með ljósmyndunum, stól meðdóm-
arans og blómapottunum. Við vorum ekki
að bíða eftir honum, segir önnur. Nei, segir
hin, en á morgun, á morgun!
Og þær hlæja hvor við annarri, eins og
allar manneskjur sem eiga sameiginleg
leyndarmál.
upp eftir henni og ég niður eftir, því að svo
er ákveðið. Og ef þú heldur laki þínu á loft,
mun vindurinn fylla það, en ég þarf á engu
segli að halda, því að straumurinn flytur
mig niður eftir að mínu marki.
Þá steig gamli maðurinn upp í stólparúm-
ið, og drengurinn hjálpaði honum að leysa
granna silfurþráðinn sem tengt hafði rúmið
við tréð, er fuglamir sátu á. Og fuglamir
færðu sig lítið eitt til og depluðu augunum.
— Vertu sæll sagði gamli maðurinn, og
rödd hans var næstum því eins veik og hún
kæmi frá hringiðu á vatnsfletinum. —
Minnstu mín þegar þú verður gamall, eins
og ég minntist þín þegar ég var ungur.
— Það skal ég gera, sagði drengurinn
og fór í rúmið sitt og lyfti hvítu lakinu á
loft. Farartækið hans rann áfram upp eftir
dökkri ánni. Þegar hann leit aftur, sat gamli
maðurinn þráðbeinn og fölur í sínum far-
kosti, og drengurinn lyfti armi og veifaði
til hans, en gamli maðurinn leit ekki framar
í áttina til hans, og andartaki síðar var
hann horfínn bak við smátanga, þar sem
áin hafði tekið beygju.
Það var alveg furðulegt hve hratt og
hljóðlega rúm drengsins rann eftir spegil-
sléttri ánni, fyrr en varði var hann yfír
gerðinu og sveif inn um opnar dymar á
svefnherberginu þar sem var hlýtt og hljótt,
alveg eins og áður en áin var á ferðinni.
— Ég ætti að fara að þurrka upp, hugs-
aði drengurinn, en svefninn varð yfirsterk-
ari og lokaði augum hans, og þegar hann
vaknaði, hafði hann gleymt draumnum. Og
draumurinn var íjarri og kom þá fyrst aftur
er hann var orðinn gamall maður með dökkt
skegg og sat við eldinn sinn i dökkum skóg-
aijaðrinum og horfði á lítinn dreng, sem
kom gangandi upp eftir hvítri hæðinni á
móti honum. Þá vissi hann að draumurinn
var sannur, og að hann gæti rólegur haldið
áfram niður eftir ánni.
Höfundur er sænskumælandi Finni f. 1926 og
skrifar á sænsku. Hann hlaut bókmenntaverð-
laun Norðurlanda fyrir fjórum árum.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 16. JÚLÍ 1988 9