Lesbók Morgunblaðsins - 16.07.1988, Blaðsíða 12
Baskar
-sérkennileg þjóð
af ókunnum uppruna
Fyrir aðeins fáeinum árum þótti það nokkur
upphefð á Spáni að vera af baskneskum upp-
runa, það vakti aðdáun og virðingu því upp-
runi Baskanna var óþekktur og vafinn dulúð.
Nú hefur krabbamein hryðjuverka leitt til þess
að maður þarf að kynna sig með þessum
orðum: „Ég er Baski, því miður.“
Að mínu áliti er margt líkt með Böskum
og íslendingum. Báðar þjóðir eiga sér fjör-
gamla og afar erfiða tungu, báðar hafa þjóð-
irnar þróað menningu sína í náinni snert-
ingu við hafið og báðar eru þær haldnar
sterkri þjóðerniskennd. Þessar menningar-
legu samlíkingar skýra hvers vegna baskn-
eska var fyrsta lifandi, erlenda málið sem
íslendingar sömdu um orðabók (1), en það
gefur til _ kynna veruleg verslunartengsl
Baka og íslendinga á 16. og 17. öld (2) er
Baskar komu hingað til að veiða hval og
þorsk.
Baskaland spannar 20.400 ferkílómetra,
nálega fimmtung af stærð íslands. Á okkar
tímum búa Baskar í tveimur ríkjum, Spáni
og Frakklandi. Á Spáni búa þeir í héruðun-
um Álava, Guipúzcoa, Navarra og Viscaya
og í þremur héruðum Frakklands, Bena-
barra, Laburdi og Zuberoa. Síðastnefndu
þijú héruðin voru innlimuð í Frakkland árið
1789 og sett undir sýsluna Lægri Pyrenea-
fjöll, sem í dag kallast Atlantshafs Pyrenea-
fjöll. Baskahéruð Spánar nutu sjálfsforræð-
is öldum saman og tengdist hvert Baskahér-
að Spánarkóngum persónulegum böndum,
sem varð að endumýja við hver kóngaskipti
í Kastilíu og síðar á Spáni. Sjálfsforræði
hélt allt fram í Carlistastríðin svonefndu á
19. öld, en þá var konungdæmi Spánar form-
lega sameinað undir einni stjómarskrá. Við
það misstu Baskar hluta af sínum eigin lög-
um eða „fueros".
Vegna margbreytilegra landshátta er
Býli og landslag í Baskalandi.
„Þetta fólk, sem er
grimmt og villt að
eðlisfari, æddi viljandi í
dauðann þegar það
óttaðist þrælkun.
Næstum allir sviptu sig
lífi með eldi, sverði eða
eitri.“
Rómverskur sagnaritari
um Baska
Eftir AITOR YRAOLA
Bilbao, stærsta borgin í Baskalandi.